काठमाडौं । “कांग्रेस र माओवादीका कतिपय व्यवहारबाट हामी सन्तुष्ट छैनौँ । आलोचना पनि गछौँ । उनको सामु हामी नतमस्तक हुनुपर्ने कुनै पनि आवश्यकता छैन,” नेकपा (एकीकृत समाजवादी) का अध्यक्ष माधवकुमार नेपालको भनाइ हो यो । 

व्यवस्था र अवस्था बदलिएको छैन : माधव नेपाल

गएको शनिबार काठमाडौंमा पार्टीको उपत्यका र सम्पर्क कमिटीले आयोजना गरेको कार्यक्रममा नेपाल सत्ता गठबन्धनका ठूला दल कांग्रेस र माओवादीसँग खुसी देखिएनन्  । 

नेपालले बेलाबेलामा असन्तुष्टिको आगो ओकल्ने गरेका छन् ।  गठबन्धनमा भागबण्डाको विषय चलिरहँदा उनले आफ्नो पार्टीको शक्तिलाई कम नआक्न चेतावनी पनि दिने गरेका छन् ।

नेपालले भन्ने गरेका छन्– “अपमान सहनका लागि जन्मिएका पार्टी होइनौं, हामी विद्रोह गरेर जन्मिएका हौं । हाम्रो शक्तिलाई कमजोर नठानियोस् ।”

कांग्रेस र माओवादीका कतिपय व्यवहारबाट सन्तुष्ट छैनौँ : माधव नेपाल

नेपालले यसअघि चुनावी तालमेल, मन्त्रिपरिषद् विस्तार लगायतका विषयमा छलफल चलिरहँदा पनि यस्तो चेतावनी दिएका थिए ।   गएको वैशाख २० गते सुर्खेत पुगेका नेपालले कर्णाली सरकार बनाउँदा पार्टीलाई बेवास्ता गरिएको भन्दै माओवादीका अध्यक्ष तथा प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ माथि खनिए । 

“कर्णाली प्रदेश सरकारको निर्माण गर्दा हाम्रो पार्टीलाई पूरै बेवास्ता गरिएको छ । यस्तो कार्यप्रति हामी अत्यन्त धैरै दुःखी पनि छौँ,” उनले भने “यस्ता कार्यको आलोचनामात्रै होइन, निन्दा पनि गर्न मन लाग्छ । म माओवादी पार्टी, अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ र नेतालाई भन्न चाहन्छु, तपाईंहरूले एकलौटी गर्नुभएको छ हामीलाई स्वीकार्य छैन ।”

गृहमन्त्रीलाई माधव नेपालले भने– खुट्टा नकमाउनू, मुछिएकालाई बाँकी नराख्नू
उनले घमण्ड गरे रावण हुने भन्दै प्रचण्डलाई घमण्ड त्याग्न सुझाएका थिए । तर, काठमाडौंमा सोही दिन बसेको सत्ता गठबन्धनको बैठकमा नेपालले आफ्नै अभिव्यक्ति काटिने गरी खण्डन गरे ।  उक्त बैठकमा कार्यकर्ताको भावना र आक्रोशअनुसार आफूले अभिव्यक्ति दिएको प्रष्टिकरण दिएको नेताहरू बताउँछन् । एकीकृत समाजवादी सत्ता गठबन्धनमा चौंथो ठूलो शक्ति हो । 

तत्कालीन पाँचदलीय गठबन्धन नेकपा (एमाले) नेपालको नेतृत्वमा विभाजन भएपछि बनेको थियो ।  एकीकृत समाजवादीले २०७८ भदौ ९ गते निर्वाचन आयोगबाट प्रमाणपत्र पाएको थियो । 

पार्टी एकता गर्ने माधव नेपालको प्रस्ताव, वामदेवले भने– सकारात्मक छु, छलफल गर्छौँ

तत्कालीन गठबन्धनमार्फत् निर्वाचनमा जाँदा उसले प्रत्यक्षतर्फ १० सिटमात्रै प्राप्त गर्‍यो । समानुपातिकतर्फ थ्रेसहोल्ड नकटाउँदा राष्ट्रिय पार्टी बन्न सकेन । त्यसले पार्टीलाई आन्तरिक र बाह्रय रूपमा क्षति पुर्‍याएको नेताहरू बताउँछन् । 

असन्तुष्टि किन ?

प्रचण्ड नेतृत्वको वर्तमान सरकार विस्तारका बेला एकीकृत समाजवादीले केन्द्रमा तीन मन्त्रालय पाउनुपर्ने अडान राखेको थियो । तर, एकीकृत समाजवादीले भौतिक पूर्वाधार र कृषिगरी दुई मन्त्रालय मात्रै पायो । र, पछि भौतिक राज्यमन्त्री पनि पाएको छ ।

एकीकृत समाजवादीका नेताहरू पार्टीलाई प्रदेशमा सरकारमा उचित बाँडफाँट नगरेकाले असन्तुष्ट बन्नु परेको बताउँछन् । पार्टीका उपमहासचिव तथा प्रचार विभाग प्रमुख जगन्नाथ खतिवडा प्रदेश सरकारमा पार्टीलाई छेउ लगाउन खोजिएकाले सन्तुष्ट हुन नसकिएको बताए । 

माधव नेपालले बोलेको विषयले गठबन्धन बैठकमा पायो प्रवेश

“अध्यक्षको अभिव्यक्ति दलहरूबाट प्रस्तुत व्यवहारले आएको हो । सरकार गठन गर्दा नीति निर्माण गर्दा प्रदेशमा छेउ लाउने काम गरेको देखिएको छ,” उनी भन्छन्, “यो विषयमा गठबन्धनमा छलफल त भइरहेको रहेको छ । तर, व्यवहारमा परिवर्तन भइरहेको छैन ।”

उनले छलफलमार्फत् व्यवहारमा परिवर्तन गर्न आग्रह गर्दैै अघि बढिने बताए । 

“कुन समयमा कुन राजनीतिक दलले कस्तो व्यवहार गरेको छ भन्ने मनमा साँचेर राखेर बसेका छौँ,” खतिवडाले बाह्रखरीसँग भने, “राजनीतिक हिसाबले छलफल संवाद अघि बढाउँछौँ । करेक्सन गर्न आग्रह गछौँ ।” 

एउटा प्रदेशको नेतृत्व पाउनुपर्ने माग नराखेको भने होइन । उसको माग सुनुवाइ भएको छैन । 

माधव नेपालले प्रचण्डलाई भने– घमण्ड छाड्नुस्, मोर्चा हावा खान सक्छ

सात प्रदेशमध्ये एकीकृत समाजवादीबाट सुदूरपश्चिम प्रदेशमा मात्रै मन्त्री छन् । अरु प्रदेशमा उसले मन्त्री बन्न पाएको छैन ।  नेकपा (एमाले) ले नेतृत्व गरिरहेको कोसी प्रदेशमा एकीकृत समाजवादी प्रतिपक्षमा छ ।

मधेस प्रदेशमा उसले सरकारलाई समर्थन त दिएको छ ।  यसअघि प्रतिपक्षमा रहेको पार्टी अब सरकारमा जाने विषयमा छलफल भइरहेको नेताहरू बताउँछन् । वाग्मती प्रदेशमा पनि एकीकृत समाजवादीलाई मन्त्री बनाइएको छैन । त्यहाँ पनि अन्योल छ । 

त्यस्तै, गण्डकीमा स्वतन्त्र जितेका सांसद राजीव गुरुङ (दीपक मनाङे) एकीकृत समाजवादीमा प्रवेश गरेका थिए । उनलाई मन्त्री बनाउने भनिए पनि हालसम्म मन्त्री बनाइएको छैन । कर्णालीमा सो पार्टीका एकमात्रै सांसद छन् । कल्याणी खड्का मात्रै सांसद छन् । उनलाई मन्त्री नबनाइएको भन्दै नेपालले वैशाख २० गते सुर्खेतमा गएर असन्तुष्टि व्यक्त गरेका थिए ।

विश्लेषक भन्छन्– ठूला दलले गरेको बेवास्ताको आक्रोश 

राजनीति विश्लेषक डा. राजेन्द्र चापागाईं नेपाललाई पार्टीका नेता कार्यकर्ता जोगाउन नै मुस्किल भएको बताउँछन् । गठबन्धनबाट बढीभन्दा बढी पदहरू आफ्नो पक्षमा पार्ने प्रयासमा रहेको उनको बुझाइ छ ।

“माधव नेपाललाई पार्टी धान्नै अफ्ठ्यारो परेको छ । पार्टीभित्र पहिरो जानेक्रम सुरु भएको छ । मुकुन्द न्यौपाने, चूडामणि जंगलीलगायत पार्टी छाड्दै हिँड्दै गरेका छन् । पार्टीकी सचिव रामकुमारी झाँक्री पनि असन्तुष्ट आवाज सुनिन्छन्,” उनी भन्छन्, “पार्टीभित्रैका मान्छेहरूलाई अलि भाग बढाएर दिन पाए हुन्थ्यो भन्ने उहाँमा देखिन्छ ।”

पार्टी पदीय भागबण्डा नमिलेर नै फुटेको चापागाईंको विश्लेषण छ । गठबन्धनमा पनि भागबण्डा सिर्जना गर्न नपाउँदा नेपालको असन्तुष्टि देखिने उनले बताए । 

“पार्टी फुटेको त कुनै विचार, सिद्धान्त नमिलेर होइन । राष्ट्रिय मुद्दामा कुरा नमिलेर, अन्तर्राष्ट्रिय विषयमा फरक मत राखेर फुटेको त होइन । पार्टी फुटेको पदको भागबण्डा नमिलेर हो,” चापागाईंको विश्लेषण छ, “माधव गुटको भागबण्डा नमिल्दा फुटेको हो । त्यसैले गठबन्धनमा पनि भागबण्डा नमिल्दा उनी असन्तुष्ट देखिन्छन् ।”

प्रदेश सरकारको नेतृत्व आलोपालो गर्नुपर्छ : माधव नेपाल

अहिलेका राजनीतिक सिनारियो निर्माणमा नेपालको भूमिका रहे पनि राष्ट्रिय पार्टीसमेत नबन्दा गठबन्धनबाट बेवास्तामा परेको विश्लेषक चापागाईंको ठम्याइ छ । 

“अहिलेको राजनीतिक सिनारियो बनाउन माधव नेपालको जोडबल छ । उनी विग्रह गरेर निस्किएका हुन् । वर्तमान सिनारियो त बनाएको त मैले हो नि भन्ने उनी भित्र आन्तरिक दम्भ छ । तर उनले नै गरेको भनेर अरु पार्टीले सोचेनन्,” उनले भने, “किनकि उनको पार्टी राष्ट्रिय पार्टी समेत बन्न सकेन । उनले आफूले यत्रो परिस्थिति बनाउँदा पनि उचित भागबण्डा पाइएन भन्ने आक्रोश हो ।” 

त्यसो त भुटानी शरणार्थी प्रकरणका विषयमा प्रधानमन्त्री, नेपाली कांग्रेसका सभापति शेरबहादुर देउवा र नेकपा (एमाले) का अध्यक्ष केपी शर्मा ओलीबीच दिनहुँ जसो छलफल भइरहेको छ । उक्त वार्तामा गठबन्धनभित्रका सिनियर नेताका हैसियतले निम्तो पाएका छैनन् । 

माधव नेपाललाई योगेशले भने– तपाईं होसमा त हुनुहुन्छ ?

अन्य राष्ट्रिय विषयमा हुने शीर्ष नेतृत्वको छलफलमा उनी डाकिएका छैनन् । यी यस्तै कुराले पनि पछिल्लो समय उनी आक्रोशित सुनिने चापागाईंको भनाइ छ । त्यस्तै, सत्ता गठबन्धनमा प्रधानमन्त्रीको विषयमा भएको ‘जेनटलमेन्ट एग्रिमेन्ट’ कार्यान्वयन नहुने हो कि भन्ने आशंकाले पनि काम गरेको चापागाईंको बुझाइ छ । 

“प्रचण्डपछि उनी एक वर्ष प्रधानमन्त्री बन्ने र त्यसपछि देउवा बन्ने जेन्टलमेन्ट एग्रिमेन्ट भएपछि यो गठबन्धन अघि बढेको हो । तर, राष्ट्रिय विषयमा पनि छलफलमा नबोलाउने, त्यति भ्यालु नदिने गर्दा जेन्टलमेन्ट एग्रिमेन्ट भएजस्तो प्रधानमन्त्री पनि नपाइने त होइन भन्ने आशंका देखिन्छ ।”