site stats
बाह्रखरी :: Baahrakhari
विशेष
Global Ime bankGlobal Ime bank
Nabil Bank Banner adNabil Bank Banner ad
दुर्गेशको गल्ती कि प्रतिष्ठान छुच्चो ?
Sidddhartha Bank Banner AdSidddhartha Bank Banner Ad

काठमाडौं । नेपाली सांगीतिक क्षेत्रमा गीतको शब्द र त्यसको अर्थलाई लिएर समय–समयमा विवाद भइरहने गर्छ । यसको पछिल्लो शृंखला हो, दुर्गेश थापाको गीत ‘ख्यास्स पुतली’ ।

यो गीतको शब्दलाई लिएर लोक तथा दोहोरी गीत प्रतिष्ठानले असन्तुष्टि जनायो । अश्लील शब्द भएको भन्दै सच्च्याउन आग्रह गर्‍यो । तर, दुर्गेशले प्रतिष्ठानको आग्रहलाई बेवास्ता गर्दैै गीतको शब्द परिमार्जन नगरी जस्ताको तस्तै बजारमा ल्याए । त्यसपछि प्रतिष्ठानले उनलाई आफ्नो साधारण सदस्यबाट नै हटाउने निर्णय गर्‍यो ।

यही विषयलाई लिएर अहिले संगीतप्रेमीहरु पक्ष–विपक्षमा उभिएका छन् । दुर्गेशको पक्षमा उभिएकाहरु अभिव्यक्ति स्वतन्त्राताको हनन गर्ने अधिकार प्रतिष्ठानलाई कसले दियो भनिरहेका छन् । तर, अर्को पक्ष जसले ‘ख्यास्स पुतली’मा अश्लीलता देख्यो, उसले उक्त गीतले राम्रो सन्देश नदिएको भन्दै आपत्ति जनाइहेको छ ।

KFC Island Ad
Dabur Nepal
NIC Asia

दुर्गेश स्वयंले भने प्रतिष्ठानलाई व्यंग्यात्मक रूपमा रक्षक नै भक्षक भएको टिप्पणी गरेका छन् । आफ्नो अभिव्यक्ति स्वतन्त्रता हनन गर्ने प्रयास भइरहेको उनले बताएका छन् । “म चाहन्छु, मेरो कारणले कसैको बाँच्न पाउने अधिकार नखोसियोस् । आज मेरो अभिव्यक्ति स्वतन्त्रतामाथि अंकुश लगाइरहँदा प्रत्यक्ष दोहोरीका सुन्नै नसकिने छाडा गीतलाई स्वतन्त्र छोडिएको छ,” उनी भन्छन्, “मेरो गीत लोक पनि होइन र दोहोरी पनि होइन । नियोजित रूपमा जबर्जस्त शब्दलाई अश्लील परिभाषा गरेर प्रतिष्ठानले अर्को शब्दकोश निर्माण गरेको छ ।”

उनले प्रतिष्ठानले परिवर्तनलाई स्वीकार गर्न नसकेको टिप्पणी पनि गरेका छन् ।

Royal Enfield Island Ad

गायक बद्री पंगेनीले ‘पीएन क्याम्पसमा...’ र ‘ससुरालीमा...’, प्रजापति पराजुलीले ‘लाल साडी मे...’ हिन्दी भाषामा, कोमल वलीले ‘पोइला जान पाम...’, कुमार बस्नेतको ‘छोरीभन्दा आमा तरुनी...’ जस्ता गीत गाएको र उनीहरुले प्रतिष्ठान सम्हालिसकेको भन्दै दुर्गेशले उनीहरुको गीतको शब्दमाथि पनि प्रश्न चिह्न उठाएका छन् ।

दुर्गेशले आफ्नो अभिव्यक्ति स्वतन्त्रा हनन गर्न खोजेको बताइरहँदा प्रतिष्ठानले भने सामाजिक मर्यादा नाघ्न नहुने तर्क अगाडि सारेको छ ।

कार्यसमितिका ५७ जनाले हस्ताक्षर गरेर दुर्गेशलाई बहिष्कार गर्ने र साधारण सदस्यसमेत नरहने गरी कारबाही गर्ने माइन्युट गरिएको प्रतिष्ठानको विकृति न्यूनीकरण कार्यदल संयोजक शिव हमाल बताउँछन् । यही साउन १७ गते बसेको बैठकले कारबाहीको निर्णय गरे पनि विज्ञप्ति भने सार्वजनिक गरेको छैन ।

“मैले एकपटक भेटेर पनि दुर्गेशसँग कुरा गरेँ । पछि फोनमा पनि कुरा गरेँ । म्यासेन्जरमार्फत प्रतिष्ठानका अध्यक्ष रमेश बीजी र मेरो संयुक्त हस्ताक्षर गरेर पनि पत्र पठायौँ”, शिव भन्छन्, “पत्र पठाएपछि उहाँले मलाई मेरो तरिकाले चल्न दिनुस् भन्नुभयो ।”

प्रतिष्ठानको छैटौँ महाधिवेशनमा दुर्गेशले केन्द्रीय सदस्यमा प्रतिस्पर्धा गरेका थिए । तर, उनी पराजित भए । अब उनले साधारण सदस्य नै गुमाइसकेपछि प्रतिष्ठानको कुनै पनि पदमा लड्न पाउने छैनन् ।

प्रतिष्ठानले उनलाई बहिष्कार गर्ने पनि जनाएको छ । उनलाई प्रतिष्ठानका कुनै पनि कार्यक्रममा बोलाइने छैन । “कारबाही गरिसकेपछि अब उहाँले माफी मागेर चित्तबुझ्दो स्पष्टीकरण नदिएसम्म संस्थामा रहनुहुने छैन,” हमाल भन्छन् ।

अभिव्यक्ति स्वतन्त्रता र सिर्जना फरक पाटो भएको भन्दै प्रतिष्ठानले उसको क्रिएसनले समाजमा कस्तो सन्देश दिन्छ भन्ने कुरा मुख्य भएको जनाएको छ । स्वतन्त्रताका नाममा समाज भड्काउने र अश्लीलता प्र्रदर्शन गर्ने छुट कसैलाई पनि नरहेको प्रतिष्ठानको जिकिर छ ।

“यो पहिलोपटक होइन, यसअघि पनि हामीले उहाँलाई सचेत गराएकै हो । गत वर्ष १३ वटा गीतलाई सचेत गराउँदा १२ वटा गीतले माफी मागे । दुर्गेशको गीत निर्माता कम्पनीले पनि अबदेखि यस्तो गल्ती गर्दैनौँ भनेर माफी मागेपछि छुट दिएका हौँ,” विकृति न्यूनीकरण कार्यदल संयोजक हमाल भन्छन्, “दुर्गेशले गाएको गीत तिज गीत हो । हिन्दु महिलाहरुको पवित्र पर्व तिजमा महिलालाई नै जोडेर अश्लील शब्द प्रयोग गरिनु हुँदैन । भिडियोको हाउभाउ पनि अश्लील नै छ । हाम्रो असन्तुष्टि यही हो ।”

प्रतिष्ठान गठन हुनुभन्दा अगाडिका गीतको विषयलाई लिएर केही पनि गर्न नसकिने प्रतिष्ठानले जनाएको छ । “त्यसमा पनि विकृति न्यूनीकरण कार्यदल बनेको एक वर्ष मात्रै भएको छ । त्यसैले अगाडिका गीतका विषयमा केही गर्न सकिएन,” हमाल भन्छन्, “अहिले के भइरहेको छ, त्यो कार्यदलले हेर्ने हो ।”

गीतकार दिनेश अधिकारी सर्जकले समाजलाई नजरअन्दाज गर्न नहुने धारणा राख्छन् । समाजको न्यूनतम सीमा र परिधिभित्र बसेर सर्जकले आफ्नो सिर्जना प्रस्तुत गर्नुपर्ने उनको भनाइ छ ।

“सर्जकले आफ्ना लागि जे पनि गाउन वा लेख्न पाउँछ । कोठाभित्र जस्तो गीत पनि लेख्न वा गाउन सक्छ । व्यक्तिगत स्वतन्त्रता छ भन्दै गर्दा सुशासन र सामाजिक जिम्मेवारीको पनि कुरा आउँछ,” गीतकार दिनेश भन्छन्, “मलाई दुर्गेशको गीतबारे त्यति धेरै जानकारी छैन । तर, समग्रमा जिम्मेवारीलाई बेवास्ता गरेर व्यक्तिगत स्वतन्त्रताको मात्रै कुरा गर्नुचाहिँ उपयुक्त हुँदैन ।” सामाजिक जिम्मेवारी हरेक स्रष्टा तथा कलाकारले लिनुपर्नेमा उनको जोड छ ।

कुनै पनि संस्थामा आबद्ध भएको व्यक्तिले आफ्नो संस्थाले तयार पारेको विधानभित्र भने बस्नुपर्ने गीतकार अधिकारी बताउँछन् ।

संगीतकार शम्भुजित बास्कोटा व्यक्ति स्वयंले यस्ता कुरामा ध्यान दिनुपर्नेमा जोड दिन्छन् । गीत–संगीतमा बेलाबेलामा विवाद आउने गरेको भन्दै उनी विवाद न्यूनीकरणका लागि कलाकार, सर्जक स्वयं सचेत हुनुपर्ने उनको धारणा छ ।

“म के–कस्तो काम गरेर आएको हुँ भन्नेबारे सर्जक आफैँले गम्भीर भएर सोच्नुपर्छ । समाजले मलाई के कारणले माया गरेको हो भनेर बुझेर सोहीअनुसार अगाडि बढ्नुपर्छ,” शम्भुजित भन्छन्, “के ठिक हो र के बेठिक हो भनेर आत्माबाट मूल्यांकन गर्ने हो भने दायित्व आफैँ बोध हुन्छ ।”

नेपाली कला, संस्कृति र संगीत सफा र सुन्दर रहनुपर्ने भन्दै उनी यसमा स्वतन्त्रतासँगै दायित्व सम्झिए मात्रै पुग्ने बताउँछन् ।

उनी संगीत विकास बोर्ड आवश्यक रहेकोमा जोड दिन्छन् । त्यस्तो संगीत विकास बोर्डमा अभिव्यक्ति स्वतन्त्रता नखुम्चिने गरी सेन्सर शाखा बनाएर काम गर्न सके गीत–संगीतमा देखिने गरेको विकृति कम हुने उनी बताउँछन् । शम्भुजितले लामो समयदेखि संगीत विकास बोर्ड स्थापनाका लागि ‘लबिङ’ गर्दै आएका छन् ।

तस्बिर : दुर्गेश थापाको फेसबुकबाट ।

NIBLNIBL
प्रकाशित मिति: बिहीबार, साउन २१, २०७८  १५:०५
Sipradi LandingSipradi Landing
worldlinkworldlink
प्रतिक्रिया दिनुहोस्
NTCNTC
The British College Banner adThe British College Banner ad
Everest BankEverest Bank
Ncell Side Bar LatestNcell Side Bar Latest
Bhatbhateni IslandBhatbhateni Island
Shivam Cement DetailShivam Cement Detail
सम्पादकीय
SubisuSubisu
Hamro patroHamro patro