सम्भवतः पञ्चायत कालमा भएको तर त्यसपछि पनि सच्याउने प्रयास नगरिएको गल्ती कालापानीदेखि लिपुलेकसम्म समेटिएको नेपालको पुरानै नक्सा जारी गरेर सच्याएको छ । नेपालको पुरानै नक्सा फेरि जारी गर्ने सरकारको निर्णयमा प्रमुख विपक्षी नेपाली कांग्रेसलगायत देशमा व्यापक समर्थन देखियो । तर, नक्सा सार्वजनिक गर्दा सबैले साथ दिएपछि सरकार लंकाबाट फर्केका बानर सेनाजस्तो हुने लक्षण बढेकोे छ । अर्कातिर हालै एकीकृत मधेस केन्द्रित दल जनता समाजवादी पार्टी (जसपा)का नेताहरू नक्सालाई संविधानको अंग बनाउने प्राविधिक प्रक्रियामा पनि राजनीतिक लाभ हासिल गर्ने दाउमा लागेका छन् । प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओली र उनको समूह भने नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी (नेकपा) भित्रको सत्ता संघर्षमा माथि पर्न र कोभिड–१९ को व्यवस्थापनमा भएको असफलता छोप्न यस अवसरलाई प्रयोग गर्ने रणनीतिमा देखिएको छ । अहिले देश संकटमा छ । कोभिड–१९को महामारी सरकारले व्यवस्थापन गर्न नराम्ररी चुकेकाले आगामी दिन भयावह हुनसक्छ । नेपाल संकटमा परेकै बेला सताउने बानी परेको भारतलाई नक्सा नयाँ निहुँ हुनसक्छ । यसैले प्रमुख विपक्षी दल नेपाली कांग्रेसको भूमिका अहिले निर्णायक र महत्त्वपूर्ण हुनपुगेको छ , कांग्रेसका नेतालाई चेतना भया ! 

हालै परिमार्जित नक्सालाई संविधानको अंग बनाउन नेपालको संविधान, २०७२ मा केही प्राविधिक संशोधन गर्ने तयारी सरकारले गरेको छ । त्यसक्रममा सरकारले संविधान संशोधनको प्रस्ताव तयार गरेको पनि सार्वजनिक भएको छ । संसद्मा प्रतिनिधि सभामा सत्तारुढ नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी (नेकपा)को दुईतिहाइ बहुमत छैन । संविधान संशोधन प्रस्ताव पारित हुन अर्को कुनै दलले प्रस्तावका पक्षमा मत दिनु जरुरी हुन्छ । तर, अहिलेसम्म सरकारले संविधान संशोधनका सम्बन्धमा अर्को कुनै दल त के सत्तारुढ दलैभित्र पनि कुनै छलफल गरेको देखिएन । भारतसँगको विवादमा राष्ट्रिय सहमति जुटेको बेला संशोधन सहजै पारित होला तर कांग्रेसले संशोधनका बेला मत दिइहाल्छ भने पूर्व सहमतिको प्रयास नगर्नु सरकारको परिपक्वता र बुद्धिमानी होइन । यसैले पनि स्पष्ट देखिन्छ अहिले सत्तारुढ दल वा जनता समाजवादी पार्टी दुवै संकटलाई आआफ्नो हितमा उपभोग गर्ने दाउ हेर्दैछन् ।  

भारतीय संस्थापन यति बेला अलिकति चकित र बढी नै क्षुब्ध देखिएको छ । नेपाली सेनाका ‘मानार्थ जनरल’ भारतका प्रधान सेनापतिले दुई देशबीचको सीमा विवादमा कटु टिप्पणी गर्नुले भारतीय संस्थापनको छटपटी अभिव्यक्त भएको छ । अहिले भारतीय सञ्चार माध्यममा नेपालविरुद्ध दुष्प्रचार बढाइएको छ । नेपाली जनमानसलाई उत्तेजित गराउने र नेपालभित्र यस विषयमा देखिएको एकता बिथोल्न भारतीय प्रयास केन्द्रित हुनसक्छ । अर्कातिर, भारतीय संस्थापनले दुईवटा गल्ती गर्न सक्छ – ने पालका दलहरू विशेषगरी नेपाली कांग्रेसभित्र खेल्ने र अर्को कुनै न कुनै निहुँमा मधेसी दलहरूलाई उक्साएर नाकाबन्दीजस्तै केही गरेर नेपाललाई सताउने । यसैले नेपाली कांग्रेसले भारतको जाल, नेकपाको चाल र मधेसीहरूको छल बुझ्नु जरुरी हुन्छ । यस्तो अवस्थामा नेपाली कांग्रेसले मधेसवादीहरूलाई निराश हुन नदिने तर नक्साका मामिलामा सरकारलाई पूर्ण साथ दिने रणनीतिक कौशल देखाउनुपर्छ । मधेसी दलहरूलाई कांग्रेसले स्पष्ट शब्दमा अहिले भारतीय उक्साहटमा नलागेमा संविधान संशोधनको उनीहरूको मागमा साथ दिने वचन दिनुपर्छ । राष्ट्रियता र लोकतन्त्र दुवै संकटमा भएका बेला अत्यन्त जिम्मेवारीसाथ प्रस्तुत भएर नेपाली कांगे्रसले आफ्नो इतिहास जोगाओस् !