काठमाडौं । लामो समयदेखि नेपाली क्रिकेटको विकासका लागि विदेशी प्रशिक्षक हुनुपर्ने माग खेलाडी र खेलप्रेमीले गर्दै आएका थिए । एकदिवसीय मान्यतापछि नेपाली क्रिकेटले नयाँ फड्को मार्ने र एसोसिएट राष्ट्रको बलियो टोली बन्दै विश्व क्रिकेटमा आफ्नो उपस्थिति बलियो बनाउने धेरैको अपेक्षा थियो । एसोसिएट राष्ट्रमा सबैभन्दा बढी ‘फ्यान फलोइङ’ भएको देश हो नेपाल । त्यही अपेक्षाका बीचमा नेपाली राष्ट्रिय टोलीको प्रशिक्षक बने भारतीय उमेश पटवाल । आईसीसीले पटवाललाई एक वर्षका लागि नेपाली टोलीको प्रशिक्षकमा नियुक्त गरेको थियो । नेपाली टोलीको नेतृत्व गरेपछि पटवालले आउँदो टि–ट्वान्टी विश्वकपमा नेपाललाई पुर्याउनु आफ्नो पहिलो मिसन भएको बताएका थिए ।

कुनै पनि प्रशिक्षकलाई टोली सम्हालेपछि सुरुवात शानदार होस् भन्ने चाहना हुन्छ । तर, यसअघि अफगानिस्तानको ब्याटिङ प्रशिक्षक रहेर नेपाली टोली सम्हाल्न आएका पटवालको पहिलो इन्ट्री नै हारबाट भयो । टि–ट्वान्टी विश्वकपका लागि आईसीसी एसिया फाइनलको पहिलो खेलमा नेपाल कतारसँग हार्न पुग्यो । पहिलो खेलमात्रै गुमाएन, विश्वकपको लागि महत्वपूर्ण खुट्किलो मानिएको ग्लोबल छनोटमा समेत नेपाल पुग्न सकेन । निकै अपेक्षा गरिएका प्रशिक्षक पटवाललाई पहिलो गाँसमै ढुङ्गा लाग्यो । विश्वकपमा पुग्ने सपना समाप्त भएपछि खेलाडीसँगै खेलप्रेमी पनि निरास भए ।

पहिलो गाँसमै ढुङ्गा

भारतीय प्रशिक्षक उमेश पटवालको नयाँ रणनीतिसहित टि–ट्वान्टी विश्वकपको सपना बोकेर सिंगापुर पुगेको नेपाली राष्ट्रिय क्रिकेट टोली सोमबार स्वदेश फर्किएको छ । ग्लोबल क्वालिफायर अर्थात् विश्वकप अन्तिम चरणको छनोट अवसर सिंगापुरलाई सुम्पिँदै नेपाली टोली स्वदेश फर्किएको हो । नयाँ प्रशिक्षक पटवालले जिम्मेवारी सम्हालेको एक महिना नपुग्दै विश्वकपको सपनासहित विदेश भ्रमणमा गएको नेपाल कुनै पक्षमा पनि अब्बल सावित हुन सकेन ।

नेपालको पुरानै रोग (ब्याटिङ समस्या) दोहोरिँदा बलियो मानिएको बलिङको जादू पनि चलेन । छनोटमा नेपाललाई बलियो दाबेदार मानिएको थियो । तर पहिलो खेलमै कतारसँग हारेपछि नेपाली टोलीको कमजोर ब्याटिङ छताछुल्ल भयो । बलिङका लागि सिंगापुरसँगको खेलले नेपाल कमजोर अवस्थामा रहेको प्रमाणित गर्यो । यसले पटवाललाई थप चुनौती छ, नेपाली खेलाडीको ब्याटिङ निखार्ने ।

खेलाडीले पाएनन् ‘एक्सपोजर’

नेपाली खेलाडीले वर्षमा कति अन्तरराष्ट्रिय खेलको अवसर पाएका छन् ? कति घरेलु प्रतियोगिता खेलेका छन् ? अन्तरराष्ट्रिय एक्सपोजर कति पाएका छन् ? क्रिकेटमा मान्यताले मात्रै पुग्दैन, त्यसका लागि कति खेल खेल्यौं, अन्तरराष्ट्रिय स्तरमा हाम्रो सहभागिता कतिको भयो ? यस्ता कुराले खेलाडीको प्रदर्शन र विश्वासमा ठूलो अर्थ राख्छ । एकदिवसीय क्रिकेटको मान्यतापछि नेपालले २ मात्र अन्तरराष्ट्रिय सिरिजमा सहभागिता जनाएको छ ।  जसमा दुई एकदिवसीय सिरिज र दुई टि–ट्वान्टी सिरिज छन् । दुई अन्तरराष्ट्रिय सिरिजले मात्रै नेपाली क्रिकेटको क्षमता निराखिन सक्दैन ।

अभिभावक संस्था नेपाल क्रिकेट संघ (क्यान) ३ वर्षदेखि निलम्बनमा छ । क्यान निलम्बनमा परेपछि घरेलु संरचना ठप्प छन् । निजी क्षेत्रबाट टि–ट्वान्टी फर्म्याटका प्रतियोगिता भएपनि सरकारी तहबाट प्रभावकारी कार्यक्रम आएका छैनन् । अन्तरराष्ट्रिय मैदान भनिएको मूलपानीले कहिले पूर्णता पाउँछ, टुङ्गो छैन । वर्षमा एकपटक आयोजना गरिने प्रधानमन्त्री कप एकदिवसीय क्रिकेटले पनि ठूलो छलाङ मार्ने अवस्था छैन । क्रिकेटको विकास गर्ने र उदीयमान खेलाडीलाई अगाडि बढाउने हो भने घरेलु संरचना बलियो बन्न जरुरी छ । एकदिवसीय मात्रै होइन, तीन दिवसीय, दुई दिवसीय खेल हुन पनि जरुरी छ । क्यान नभएको अवस्थामा सरकार नै यसका लागि अग्रसर हुन जरुरी छ ।

टोलीमा पुरानैको वर्चश्व

घरेलु लिग नहुँदा ६–७ वर्षदेखि टोलीमा पुरानै अनुहार छन् । केही नयाँ खेलाडीले अवसर पाएपनि कैयौं प्रतिभाको पहिचान हुन सकेको छैन । क्षमता देखाउने अवसर नपाउँदा उनीहरु सामान्य घरेलु खेलमा सीमित छन् । एक प्रतियोगितामा अवसर पाए पनि नसक्दा अर्को खेलका लागि त्यो खेलाडीलाई अवसर छैन । यो अवस्थामा कमजोर को ? खेलाडी या प्रतियोगिता नहुनु । त्यहि दूरावस्थामा नेपाली क्रिकेट रुमलिरहेको छ । अन्तरराष्ट्रिय मान्यता समेत नपाइसकेको त्रिवि क्रिकेट मैदानको अभ्यासले ठूला लक्ष्य देख्ने नेपाली क्रिकेट खेलाडी आफ्नै बुलबुताले यहाँसम्म पुगेको भुल्न नहुने क्रिकेट विश्लेषकहरु बताउँछन् ।

हारको पीडाबाट उठ्नैपर्छ

त्यसो त कुनै एक सिरिजलाई मात्रै सबै कुराको आधार मान्न न्याय हुँदैन । तर हारलाई नजरअन्दाज गर्ने हो भने अर्को जितको तयारी हुन सक्दैन । सिंगापुरको हारपछि प्रशिक्षक र कप्तानले हारबाट सिक्ने बतारहँदा घरेलु संरचनाको तिव्र विकास हुन जरुरी छ । खेलाडीले ‘एक्सपोजर’ पाउन जरुरी छ ।

तत्कालीन अवस्थामा तीन–चार महिना नेपालले कुनै देशसँग अन्तरराष्ट्रिय खेल्ने तालिका देखिँदैन । यस्तोमा प्रशिक्षक र खेलाडीलाई आफ्नो कमजोरी चिन्ने र त्यसलाई सुधार गर्ने अवसर प्राप्त हुनेछ । यसअघि बलिङ बलियो मानिएको नेपाली टोलीले यसपालिको प्रदर्शन हेर्ने हो भने बलिङ र ब्याटिङ दुवै नराम्रो भयो । कप्तान पारस खड्का र उपकप्तान ज्ञानेन्द्र मल्लको प्रदर्शनबाहेक अरुको प्रदर्शन सम्झनलायक रहेन ।