काठमाडौं । करिब एक महिनादेखि फोहोर नउठाइँदा काठमाडौं उपत्यका दुर्गन्धित बनेको छ । काठमाडौं महानगरपालिकाले नुवाकोट सिसडोल ल्यान्डफिल साइटको विकल्प नखोज्दा र बन्चरेडाँडामा नयाँ ल्यान्डफिल साइट तयार नहुँदा फोहोर व्यवस्थापनमा समस्या आएको हो ।

गएको साउन ३२ गते महानगरपालिकाले १५ दिनसम्म फोहोर उठाउन नसकिने जनाएको थियो । अहिले उपत्यकाका सडक, चोक, गल्ली–गल्लीमा फोहोरको डंगुर देखिन्छ ।

फोहोर व्यवस्थापनमा दैनिकजसो समस्या आउन थालेपछि सोमबार काठमाडौं महानगरपालिकाका मेयर विद्यासुन्दर शाक्यले प्रधानमन्त्री शेरबहादुर देउवालाई पत्र पठाएका छन् । बन्चरेडाँडासम्म जाने सडक र ल्यान्डफिल साइटको निर्माण सम्पन्न नहुँदा फोहोर व्यवस्थापन गर्न नसकिएको भन्दै उनले पत्र पठाएका हुन् ।

काठमाडौंमा थुप्रिएको फोहोरले अनेक स्वास्थ्य समस्या निम्त्याउन सक्ने जोखिम बढेको छ । मेयर शाक्य भने संघ र प्रदेश सरकारको असहयोगका कारण दीर्घकालीन रूपमा फोहोर व्यवस्थापन गर्न नसकिएको दाबी गर्छन् । ल्यान्डफिल्ड साइटको अभावले काठमाडौंको फोहोर समयमै उठ्न नसकेको उनले बताउँदै आएका छन् ।

भक्तपुर नगरपालिकाबाहेक उपत्यकाका सबै पालिकाको फोहोर व्यवस्थापन काठमाडौं महानगरपालिकाले गर्दै आएको छ ।

महानगरको वातावरण व्यवस्था विभागका अनुसार अहिले वर्षाको समय भएकाले सिसडोल ल्यान्डफिल साइटसम्म जाने सडक अवरुद्ध भएको छ । वातावरण विभागका प्रमुख हरिकुमार श्रेष्ठ सडक नै अवरुद्ध भएपछि बाध्य भएर तत्काल फोहोर व्यवस्थापन गर्न नसकिने भनी महानगरले सूचना जारी गरेको बताउँछन् ।

“पहिले दैनिक २०० गाडीहरू सिसडोलमा फोहोर लिएर जान्थे । अहिले बढीमा ५० वटा गाडी मात्रै जान सकिरहेको अवस्था छ । फोहोर उठिरहेको त छ, तर न्यून मात्रामा,” उनले भने ।

बन्चरेडाँडा ल्यान्डफिल साइट बेलैमा हस्तान्तरण नहुँदा पनि फोहोर व्यवस्थापनमा समस्या भएको उनी बताउँछन् । “बन्चरेडाँडाको ल्यान्डफिल साइट एक वर्षपहिले नै हस्तान्तरण भइसक्नुपर्ने थियो । तर, महामारीको कारण तयार गर्न नसकिएको भन्दै ढिलासुस्ती भयो । यसपालि पनि वैशाखमै हस्तान्तरण गर्ने भनिएको थियो । अहिलेसम्म हस्तान्तरण भएको छैन,” श्रेष्ठले भने ।

सहरी विकास मन्त्रालयअन्तर्गत बन्चरेडाँडाको ल्यान्डफिल्ड साइटको निर्माण भइरहेको छ । मन्त्रालयका अनुसार काठमाडौंको फोहोर उठाउन नसक्दा समस्या सिर्जना भएकाले बन्चरेडाँडाको एक साइटमा फोहोर व्यवस्थापन गर्न सकिने गरी निर्माण गर्न निर्माण व्यवसायीलाई भनिएको छ । यसका लागि मन्त्रालयले १५ दिन म्याद थप गरेको छ ।

मन्त्रालयका प्रवक्ता विष्णुप्रसाद शर्माले उक्त साइट यही भदौ १६ गतेभित्र तयार भइसक्ने दाबी गरे । “१६ गतेभित्रमा त्यहाँ फोहोर व्यवस्थापन गर्न नसकिने अवस्था भयो भने निर्माण व्यवसायीलाई कानुनी कारबाहीको दायरामा ल्याउने निर्णय पनि गरिसकेका छौँ । यसभन्दा पहिले कोरोना महामारीकै कारणले समयमै ल्यान्डफिल साइट तयार हुन सकेन,” उनले भने ।

प्रवक्ता शर्मा यदि, अन्य कारणले बन्चरेडाँडाको ल्यान्डफिल साइट तयार नभए महानगरले अरू विकल्प खोज्नुपर्ने बताउँछन् ।

उपत्यकाबाट दैनिक एक हजारदेखि १२ सय टनसम्म फोहोर निस्कने गर्छ । उक्त फोहोरलाई अहिलेसम्म महानगरले सिसडोलमै व्यवस्थापन गर्दै आएको छ । सिसडोल अब धेरै फोहोर धान्न सक्ने अवस्थामा छैन । बन्चरेडाँडाको ल्यान्डफिल्ड साइट सञ्चालनमा आएमा केही दशकलाई उपत्यकाको फोहोर व्यवस्थापनमा समस्या हुने छैन ।

“करिब ४६२ रोपनी क्षेत्रमा फैलिएको ल्यान्डफिल साइटमा १६ वर्षदेखि फोहोर व्यवस्थापन गर्दा अब धान्न सक्ने अवस्था छैन । नयाँ बनिरहेको ल्यान्डफिल्ड साइट भने एक हजार ७९२ रोपनीमा फैलिएको छ,” प्रवक्ता शर्माले भने, “काठमाडौंबाट अहिलेकै अवस्थामा फोहोर निस्किए बन्चरेडाँडामा ५० वर्षसम्म फोहोरको व्यवस्थापन गर्न सकिनेछ । तत्काल बन्चरेडाँडाको ८० रोपनीमा फोहोर व्यवस्थापन गर्ने र बाँकी भूभाग विस्तार गर्दै लैजाने भन्नेछ ।”

वि.सं. २०६२ सालमा बन्चरेडाँडामा फोहोर व्यवस्थापन गर्न मिल्ने गरी सरकारले योजना बनाएर निर्माणको काम थालेको थियो । करिब एक अर्ब रुपैयाँमा सम्झौता गरी २०६५ सालमा बन्चरेडाँडामा फोहोरको व्यवस्थापन गर्ने लक्ष्य राखिएको थियो । तर, अहिलेसम्म तयार हुन सकेको छैन ।

तीन वर्षसम्म मात्रै फोहोर व्यवस्थापनका लागि प्रयोग गर्ने भनिएको सिसडोलमा निरन्तर १६ वर्ष फोहोर व्यवस्थापन गर्दा त्यहाँका स्थानीयले आन्दोलन गर्दै आएका छन् ।

अहिले केही सहजीकरणका लागि काठमाडौंका सडक, चोकको करिब ३० टन फोहोर उठाएर बालकुमारीको फोहोर स्टेसन र टेकु ट्रान्सफर स्टेसनमा व्यवस्थापन गरिरहेको महानगरले जनाएको छ ।