काठमाडौं । दोलखा सैलुङ गाउँपालिका–८ का ५२ वर्षीय डिल्लीबहादुर कार्कीलाई हरेक बिहान उनकी श्रीमती ज्ञानुले ह्विलचेयरमा राखेर हात्तीसारदेखि रत्नपार्क पुर्‍याउँछिन् । 

डिल्लीबहादुरलाई निर्माणाधीन काठमाडौं भ्यूटावरको ठीक अगाडि पट्टीको सडक किनाराको एक कुनामा छाडेर  थर्मोसमा चिया लिएर हिँड्छिन् ज्ञानु । 

त्यस वरिपरि रहेकालाई चिया बेच्नु उनको दैनिकी हो । ह्विलचेयरमा रहने डिल्लीबहादुरले पनि त्यहीँ बसेर पानी मास्कलगायतका सामग्री बिक्री गर्छन् ।

बुधबार डिल्लीबहादुर ह्विलचेयरमा बसेर पानी, मास्क र चुरोट बेच्दै बेच्दैथिए ।  दिउँसो २ बजे काठमाडौं महानगरपालिकाको नगर प्रहरीको टोली आइपुग्यो । 

उनीसँग लामो कुरै गर्न चाहेनन् नगर प्रहरी । सामान जफत गर्न हिँडेको ट्रकमा थिए नगर प्रहरी । ह्विलचेयरमा रहेका कार्कीलाई जबरजस्ती ह्विलचेयर र उनका सामग्रीसहित ट्रकमाथि चढाए ।

डिल्लीबहादुर रोए, फेरि यस्तो नगर्ने अनुनय विनय गरे तर नगर प्रहरीले सुनेनन् ।

त्यसपछि  भ्यूटावर नजिकैबाट ट्रकको पछाडि ह्विलचेयरमा कार्कीलाई एक्लै राखेर बसन्तपुर हुँदै टेकुस्थित महानगर कार्यालय पुर्‍याइयो ।

ट्रकको पछाडि ह्विलचेयरमा रुँदै गरेका तस्बिर कतिपयले मोबाइलमा कैद गरे । 

उक्त तस्बिर सामाजिक सञ्जालमा भाइरल भएपछि नगर प्रहरी र काठमाडौं महानगरपालिकाका मेयर बालेन शाहको चर्को आलोचना भइरहेको छ ।

टेकु पुर्‍याएपछि नगर प्रहरीले ‘अबदेखि त्यहाँ नबस्ने’ सर्त गरायो । ट्रकमा टेकुसम्म पुर्‍याएको नगर प्रहरीले सर्तसहित छाडिदियो ।

तर उनी त्यहाँबाट ह्विलचेयरमा कोठामा जान सक्ने अवस्था थिएन । कोठामा एक्लै जान सक्ने अवस्था नभएकाले भान्जा र बहिनीलाई बोलाई आफ्नो कोठा गएका थिए । 

२०७३ सालमा कार्की रुखबाट लडेका थिए ।  त्यसपछि उनको ढाड भाँचियो ।  उनी उपचारका लागि श्रीमतीसहित काठमाडांै पसेका थिए । गाउँमा भएको ९ रोपनी जग्गा बेचेर उपचार गरे । तर उपचार सफल हुन सकेन । 

डिल्लीबहादुरको ढाडभन्दा मूनिको शरीर चल्दैन । उनी दिसा पिसाबसमेत आफैँ गर्न सक्दैनन् । 

“उपचार सफल नभएपछि गाउँमा जिविकोपार्जनको उपाय नभएर काठमाडौंमै कोठा भाडामा लिएर सडक व्यापार गर्न थालेँ,” उनले बाह्रखरीसँगको कुराकानीमा भने ।

उनी एक ठाउँबाट अर्को ठाउँमा सर्नको लागि अरुको सहारा चाहिने भएकाले एकै ठाउँमा बसेरै मास्क, चुरोट र पानी बेचेर गुजारा गर्नुपरेको बताउँछन् ।

श्रीमतीको कमाईले रासन पानी, आफ्नो कमाईले औषधि उपचार र छोरीको कमाईले घरभाडा तिर्दै आएको उनी बताउँछन् । 

डिल्लीबहादुरका तीनजना छोरी छन् । दुईवटीको बिहे भइसकेको छ ।  एकजना छोरी उनको साथमै छन् । उनी महाबौद्धको एक पसलमा जागिर गर्छिन् ।  

श्रीमतीले चिया बेचेर बेलुकी ६ बजेतिर उनलाई लिएर घर फर्किन्छिन् ।

“शरीरले सक्दैन । यसैगरी पानी, मास्क बेच्दै गुजारा चल्ने गरेको छ । मलाई माग्न लाज लाग्छ । माग्न परेको दिन म मर्छु होला,” उनले भने । 

डिल्लीबहादुर दुर्घटना हुनुअघि गाउँमै भैँसीपालन र घरखेती गर्थे । उपचारकै लागि गाउँमा भएको ९ रोपनी जग्गा बेच्नुपरेपछि गुजाराका लागि सहर पसेको उनी सुनाउँछन् । 

उपचारकै लागि राष्ट्रिय ट्रमा सेन्टर, मोडल अस्पताल, साँगाको थेरापी सेन्टर पुगे पनि डिल्लीबहादुरको शरीर पुरानै अवस्थामा फर्कन सकेन । 

“गाउँ त दुर्गम क्षेत्र हो । त्यहीँमाथि म जस्तो अशक्त एक ठाउँमा बसेको बस्यै हुन्छु,” उनले भने ।  काठमाडौं महानगरपालिकाको मेयर बालेन्द्र शाह (बालेन) बनेपछि फुटपाथ व्यापार गर्न कडाइ गरेका छन् । 

महानगरले पूर्णरुपमा फुटपाथ व्यापार गर्न निषेध गरेको छ ।  नगरप्रहरीले व्यापारीहरुको ठेला लखेटी–लखेटी जफत गरेका कैयौँ घटनाहरु बाहिर आइरहेका छन् । 

डिल्लीबहादुरलाई अमानवीय तरिकाले ट्रकमा राखेर घुमाइएको तस्बिर सार्वजनिक भएपछि सामाजिक सञ्जालमा निकै आलोचना भयो ।

तर काठमाडौं महानगरपालिकाले मानवसेवा आश्रममा लैजाने भन्दै लगेको भन्दै बचाउ गरेको छ । महानगरका एसपी दिनेश अर्यालले मानव सेवा आश्रममा लैजानलाई गाडीमा हालेर टेकु लगिएको दाबी गरे । 

उनले सडकमा त्यसरी बस्न नहुने महानगरको नीतिअनुसार नै काम गरेको बताए । 

“उहाँलाई मानवसेवा आश्रम लैजानको लागि लिएर गएका थियौँ । तर उहाँ आश्रम जान मान्नु भएन । बेलुकी उहाँका आफन्त आएर लिएर गए,” उनले भने । 

उनी मानवसेवा आश्रममा बस्ने आफ्नो परिस्थिति नरहेको बताउँछन् । 

“हिजो त नगरप्रहरीले कुरै गरेनन् । आश्रममा भन्दा मलाई कोठामै सुरक्षा हुन्छ । डाइपर लगाउनुपर्‍यो, औषधी उपचार गर्नुपर्‍यो, उठ्न बस्न सकिँदैन यतिधेरै स्याहार सुसार कसले गरिदिने ? कि त सपरिवारलाई नै लैजानुपर्‍यो । त्यसैले परिवारबाट छुट्न सक्दिनँ,” उनले भने । 

आफन्त परिवारले फरक क्षमता भएकाहरुलाई यसरी सडकमा ल्याएर छोड्दा विकृति बढ्दै गएको महानगरको दाबी छ । 

सजिलैसँग जिविकोपार्जन हुने भए यसरी सडकमा बस्नुनपर्ने डिल्लीबहादुरको भनाइ छ ।
“महानगरले फुटपाथ व्यापार हटायो ठिकै छ । तर फरक क्षमता भएका नागरिकहरुलाई ठाउँ र समय छुट्याइदिएर बस्न त दिनुपर्‍यो पनि हाम्रो पनि को छ र यो सहरमा ?, किन हामीलाई धरपकड र जबर्जस्ती गर्नुपर्‍यो ?,” उनले भने ।