काठमाडौं । नेपालमा कोभिड संक्रमणको तथ्यांक बढ्दो छ । विशेषगरी सहरी क्षेत्रमा दैनिक थपिने संक्रमितको संख्या बढदै गएको छ । स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयले नेपाल अहिले कोभिड–१९ संक्रमणको तेस्रो लहरको संघारमा सचेत हुन पटकपटक अपिल गर्दै आएको छ । छिमेकी मुलुक भारतको संक्रमणको अवस्थालाई हेरेर यही अगस्टको अन्तिमतिर नेपालमा तेस्रो लहर आउनसक्ने आकलन कतिपय विज्ञहरूले गरेका छन् । कतिपय विज्ञले भने अहिलेको संक्रमण नै घातक भएकाले सतर्क रहन सुझाव दिँदै आएका छन् ।

२० दिनमा थपिए ४३ हजार संक्रमित 
साउन १ गतेदेखि २० गतेसम्म नेपालमा ४३ हजार ६ सय ३४ जना कोभिड–१९ का संक्रमित थपिएका छन् । स्वास्थ्य मन्त्रालयको पछिल्लो तथ्यांकअनुसार नेपालमा २० दिनमा कोभिड संक्रमणका कारण ४९४ जनाको मृत्यु भएको छ ।

यही अवधिमा ३५ हजार १ सय ८३ जना संक्रमणमुक्त भएका छन् । संक्रमित हुनेभन्दा निको हुनेको संख्या कम हुँदा नेपालमा साउन १९ गतेसम्म सक्रिय संक्रमितको संख्या ३३ हजार ४६४ पुगेको मन्त्रायलको तथ्यांकले देखाएको छ । त्यस्तै जम्मा संक्रमित हुनेको संख्या ७ लाख ६ हजार २०४ र मृत्यु हुनेको संख्या ९ हजार ९ सय ५७ पुगेको छ ।

नेपालमा पछिल्लो साता टेस्ट पोजेटिभिटी संक्रमण दर २६.२ प्रतिशत रहेको मन्त्रालयको तथ्यांक छ ।    

सामाजिक जमघट जनस्वास्थ्यका मापदण्डमा लापरबाही 
काठमाडौं, झापा, कास्की, रूपन्देही लगायत देशका मुख्य सहरहरू अहिले कोभिड संक्रमणको ‘हटस्पट’ बनिरहेका छन् । काठमाडौंमा पछिल्लो २४ घण्टामा मात्रै १२ सय सकं्रमित थपिएका छन् । काठमाडौंका अधिकांश अस्पतालहरूमा भर्ना भएर उपचार गर्नेको संख्या बढ्दै गएको छ । 

निषेधाज्ञा खुकुलो भएसँगै संक्रमणको जोखिम नै कम भएझैँ गरी जनस्वास्थ्यका मापदण्डमा लापरबाही गरिँदा अस्पताल भर्ना हुनेको संख्या बढेको शुक्रराज ट्रपिकल तथा सरुवा रोग अस्पतालका निर्देशक डा. अनुप बास्तोला बताउँछन् । त्यस्तै खोप अभियान सञ्चालन गरिरहँदा खोप केन्द्रहरूमा भएको भिडभाड फितलो व्यवस्थापनले संक्रमण झनै बढाएको छ । 

चाडपर्वले तेस्रो लहर निम्त्याउँदै
नेपालमा आउँदै गरेको तिज र विभिन्न जात्रा पर्वहरूले कोभिड संक्रमण बढाउनसक्ने पनि कतिपय विज्ञहरूले आकलन गरेका छन् । नेपालमा तिज आसपासमा संक्रमणको दर उच्च हुनसक्ने इपिडिमियोलोजी तथा रोग नियन्त्रण महाशाखाका पूर्व निर्देशक डा. बाबुराम मरासिनी बताउँछन् । “यही दरले संक्रमण बढ्दै जाने हो भने त्योभन्दा अगाडि नै संक्रमणले उच्च रूप लिनसक्छ,” डा. मरासिनी भन्छन् ।

‘दोस्रो लहरको संक्रमणको चक्र अपेक्षा अनुरूप तोडिएन’
नेपालमा दोस्रो लहरको संक्रमणको चक्र तोड्न झन्डै ५२ दिन कडा निषेधाज्ञा जारी गरिएको थियो । यो अवधिमा दैनिक थपिने संक्रमितको संख्या दुई हजारभन्दा तल रहेपनि टेस्ट पोजेटिभिटी दर १९ प्रतिशतभन्दा तल झर्न सकेन । जबकि यो दर ५ प्रतिशतभन्दा कम भएपछि मात्रै संक्रमण नियन्त्रणमा आएको भन्न सकिने विश्व स्वास्थ्य संगठनको मापदण्ड रहेको छ । 

नेपालमा दोस्रो लहरको संक्रमण अपेक्षा अनुसार नघटेको शुक्रराज ट्रपिकल तथा सरुवा रोग अस्पतालका पूर्व निर्देशक डा. सागर राजभण्डारी बताउँछन् । “संक्रमण लामो समय स्थिर रह्यो तर जुन दरमा घट्नुपर्ने थियो त्यति घटेन । यो नै नेपालमा फेरि संक्रमण फर्किनसक्ने एउटा आधार हो । अहिलेको तथ्यांकले अगस्टको अन्तिम साता नै नेपालमा तेस्रो लहरको संक्रमण आउनसक्ने सम्भावना देखाउँछ,” डा. राजभण्डारी भन्छन् ।

भाइरस ‘म्युटेन्ट’ भए तेस्रो लहर आउनसक्छ
नेपालमा अहिले कोभिड–१९ का आयातित भेरियन्टहरू देखा परेका छन् । दोस्रो लहरको संक्रमणमा धेरै फैलिएको ‘डेल्टा भेरियन्ट’ अहिले पनि फैलिरहेको इपिडिमियोलोजी तथा रोग नियन्त्रण महाशाखाले जनाएको छ । यसबाहेक नेपालमा हालसम्म ‘अल्फा’ र ‘कप्पा भेरियन्ट’ पुष्टि भएका छन् । यी भेरियन्टहरू कोभिड–१९ का आयातित भाइसरहरू हुन् ।

नेपालमा हालसम्म भाइरस ‘म्युटेन्ट’ भएको पुष्टि भएको छैन । तर, नेपालमै ‘म्युटेन्ट’ हुने अवस्था आए त्यसले तेस्रो लहरको संक्रमण निम्त्याउने वरिष्ठ सरुवा रोग विशेषज्ञ डा. शेरबहादुर पुन बताउँछन् । “अहिलेको संक्रमण दोस्रो लहरको जस्तो उच्च बिन्दुमा पुग्ने सम्भावना रहँदैन तर भाइरस ‘म्युटेन्ट’ भएको अवस्थामा तेस्रो लहर नआउला भन्न सकिँदैन,” डा. पुनले भने ।

‘अहिले देखिएको संक्रमण नै घातक’
सरुवा रोग विशेषज्ञ डा. अनुप सुवेदी नेपालमा अहिले देखिरहेको कोभिड–१९ संक्रमण नै तेस्रो लहरको सूचक रहेको बताउँछन् । “नेपालमा दोस्रो लहरको कोभिड संक्रमण  मत्थर नहुँदै केस बढेर गएको छ । यो अवस्था नै लामो समय रहिरहे संक्रमण उच्च हुनसक्छ । तेस्रो लहरका लागि कुनै नयाँ भेरियन्ट आउनैपर्छ वा अर्को प्रकृतिको संक्रमण फैलिनैपर्छ भन्ने यही लहर लामो समयसम्म रहिरहे नेपालका लागि घातक हुनसक्छ,” डा. सुवेदी भन्छन् । अहिले देखिएको दैनिक संक्रमितको तथ्यांकका आधारमा संक्रमणले उच्च रूप लिनसक्ने उनको बुझाइ छ ।

‘जनस्तरमा व्यवहार परिवर्तन भएन’ 
नेपालमा कोभिड–१९ को पहिलो र दोस्रो लहरको संक्रमण उच्च भएर झन्डै १० हजार जनाको ज्यान लिइसक्दा पनि मानिसहरूको कोभिडप्रतिको व्यवहार भने परिवर्तन नभएको जनस्वास्थ्यविद्हरूले गुनासो गर्दै आएका छन् । कोभिड संक्रमण केही मत्थर भएपनि जोखिम भने कम नभएको विज्ञहरू बताउँछन् । 

स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयका सह प्रवक्ता डा. समीरकुमार अधिकारी फेरिपनि संक्रमण पहिलेझैँ बढेर गए स्वास्थ्य संरचनाले नधान्ने भएकाले जनस्वास्थ्यका मापदण्ड कडाइका साथ पालना गर्न सतर्क रहन सुझाउँछन् । नेपाल कोभिड–१९ संक्रमणको तेस्रो लहरको संघारमा रहेकाले जमघट र भिडभाड नगर्न स्वास्थ्य मन्त्रालयले अनुरोध गरेको छ ।