काठमाडौं । मधेश केन्द्रित दल राष्ट्रिय जनता पार्टी (राजपा) र समाजवादी पार्टी नेपालबीच एकताको चर्चा चलेको महिनौ भइसक्दा पनि ठोस प्रगति भने देखिएको छैन । पार्टी एकताका लागि पत्राचार र एकताका लागि वार्ता समिति पनि गठन भएको छ । राजपाबाट राजेन्द्र महतो र समाजवादीबाट राजेन्द्र श्रेष्ठको नेतृत्वमा वार्ता समिति नै गठन भएको छ । 

अनौपचारिक संवाद भइरहे पनि कुनै ठोस सहमति अहिलेसम्म नजुटेको बताउँछन्, राजपाका महासचिव मनिष सुमन । यद्यपि, संयोजक महतोले पार्टी एकताको पक्षमा दुवै दलको नेतृत्व रहेको भन्दै एकता नजिक रहेको दाबी गरेका छन् । 

यी दुई दलले प्रदेश २ मा मिलिजुली सरकार चलाइरहेका छन् । तर, केन्द्रमा भने राजपा प्रतिपक्ष र समाजवादी सत्तारुढ छन् । सत्ताको नेतृत्व गरिरहेका केपी ओली र उनको दल नेपाल कम्युनिष्ट पार्टीसँग राजपाको तिक्त सम्बन्ध छ । त्यसकारण समाजवादीले सरकार छोड्दा वार्ता प्रक्रिया अगाडि बढाउन सहज हुने राजपाका नेताहरु बताउँछन् । तर, तत्काल सरकार छोडिहाल्ने अवस्थामा समाजवादी देखिँदैन । तर, बेलाबेलामा सरकार छाड्ने घुर्की समाजवादी पार्टीले लगाइरहेको छ । 

त्यसो त वार्ता गर्ने जिम्मा पाएकाले पनि केही भइरहेकै छ भन्नका लागि पनि महतो केही न केही भन्नैपर्ने दबाबमा देखिन्छन् । उनले एकता नजिक भन्नुलाई राजपाकै एक नेताले त्यही बाध्यताको उपज भएको आशंका गर्छन् । समाजवादी पार्टीका वार्ता संयोजक राजेन्द्र श्रेष्ठले वार्ता प्रक्रया औपचारिकतामा प्रवेशै नगरेको बताउनुले पनि त्यस्तो आशंकालाई बल पुगेको छ । 

एकतामा छैन प्रगति

समाजवादी पार्टीका तर्फबाट वार्ता समितिका संयोजक रहेका राजेन्द्र श्रेष्ठ राजपासँगको एकताको विषय अहिलेसम्म गर्भमै रहेको बताउँछन् । औपचारिक रुपमा राजपा र समाजवादी पार्टीले वार्ता समिति त गठन गरेका छन् तर, सो समितिको बीचमा औपचारिक वार्ता भने शुरु हुन सकेको छैन । राजपा महासचिव मनिष सुमन राजपाले आफ्नो एजेण्डा समाजवादी पार्टी र समाजवादी पार्टीले आफ्नो एजेण्डा राजपाको डायरीमा टिपाउने काम मात्र भएको बताउँछन् । 

उनले एकताका लागि गर्नुपर्ने आधारभूत कुराका बारेमा अनौपचारिक छलफल भने भइरहेको बताए । “वार्ता औपचारिक रुपमा शुरु भएको छैन । पार्टी एकताका लागि गर्नुपर्ने आधारभूत विषयमा केन्द्रित भएर अनौपचारिक कुराकानी भइरहेको छ,” संयोजक श्रेष्ठले भने, “एकताका लागि आवश्यक वैचारिक, सांगठनिक कुराहरु, कानुनी रुपमा गर्नुपर्ने कामबारे छलफल भरहेको छ । त्यसपछि औपचारिक दस्तावेज, एकताको आधार पत्र, विधान तयार गर्ने काम प्रारम्भ हुन्छ । अहिलेसम्म यी कुराहरु सुरु हुनै सकेको छैन ।” उनले एकता कहिलेसम्म होला त भन्ने प्रश्नमा अहिले नै केही भन्न नसकिने पनि बताए । 

उनले दुईवटा दलबीचको एकता सहज विषय नभएको पनि बताए । नयाँ शक्तिसँग पार्टी एकता हुँदा २ वर्ष लागेको र एकता घोषणाका लागि ३ पटक मिति तय भए पनि हुन नसकेको स्मरण गर्दै राजपासँगको एकताले पनि लामै समय लिन सक्ने संकेत गरे । 

राजपाका महासचिव मनिष सुमनले भने वार्ता संयोजक महतोले भनेअनुसार समाजवादी पार्टीसँग एकताका लागि नजिक रहेको बताए । तर, केही सैद्धान्तिक कुराहरु बाधक रहेको उनको बुझाइ छ । “उहाँहरु ओली पथमा हुनुहुन्छ । ओली नेतृत्वको सरकारमा हुनुहुन्छ । हामी यो सरकारको विपक्षमा छौं । एउटै बाटोमा हिँडेको भए एकता सहज हुन्थ्यो । फरक फरक बाटोमा हिँडेका छौं अहिले,” महासचिव सुमनले भने । 

सैद्धान्तिक विषयमै विपरीत धार 

मूलतः राजनीतिक दलबीचको एकता भनेको नेतृत्वको व्यवस्थापन मात्र होइन । सैद्धान्तिक रुपमा पनि एउटै बाटोमा हिँड्ने सहमति पनि हो । सैद्धान्तिक विषयमा मतभेद राखेर नेतृत्वको व्यवस्थापनका लागि मात्र पार्टी एकता गर्न नहुने पक्षमा राजपा र समाजवादी दल दुवैतर्फ बलियो मत छ । 

राष्ट्रपतिको निर्वाचन र निर्वाचन प्रणालीमा उनीहरुबीच सैद्धान्तिक मतभेद छ । राजपा संसदबाट निर्वाचित कार्यकारी राष्ट्रपतिको पक्षमा छ भने समाजवादी दल प्रत्यक्ष निर्वाचित कार्यकारीको पक्षमा छ । त्यस्तै, राजपा मिश्रित निर्वाचन प्रणालीको पक्षमा छ भने समाजवादी दल पूर्ण समानुपातिक निर्वाचन प्रणालीको पक्षमा छ । 

त्यस्तै केन्द्रीय तहदेखि तल्लो तहसम्मका नेताहरुको व्यवस्थापन पनि पार्टी एकताका लागि चुनौती रहेको राजपाका सुमन बताउँछन् । प्रत्येक कार्यकर्ताको पदीय समायोजन, उनीहरुको आत्मसम्मानको रक्षा हुने प्रत्याभूति भएपछि एकीकरण सहज छ । एकीकरणको विपक्षमा त कोही छैन,” उनले भने, “सैद्धान्तिक कुरा, सांगठनिक समायोजन र सरकार त्याग भयो भने एकता भइहाल्छ ।”