काठमाडौं । कोभिड १९ विरुद्धको ४० लाख डोज खोप खेर जाने अवस्थामा पुगेको छ । स्वास्थ्य सेवा विभागका अपूर्ति व्यवस्थापन शाखाको तथ्यांकअनुसार अहिले स्टकमा रहेको ४० लाख डोज साइनोभ्याक खोप प्रयोगविहीन बनेको हो ।

दुई डोजका लागि लक्षित सबै नागरिकले कोभिड १९ विरुद्धको दुई डोज खोप लगाइसकेको र बुस्टर डोजको रुपमा सो खोप के गर्ने भन्नेबारे सरकारले निर्णय लिन सकेको छैन ।

किन स्टकमा रह्यो यति ठूलो मात्रामा खोप ?

नेपालमा फेब्रुअरी २०२१ देखि २०२२ को अन्तिमसम्म ६ करोड ३२ लाख डोज खोप भित्रिएको स्वास्थ्य सेवा विभाग आपूर्ति व्यवस्थापन शाखाको तथ्यांक छ । जसमा ९४ लाख ६२ हजार डोज खोप विभिन्न देशले सहयोगस्वरुप निःशुल्क दिएका थिए । यसैमध्येको चिनले दिएको ४० लाख डोज हो हाल स्टकमा रहेको साइनोभ्याक खोप । 

कोभ्याक्स सुविधा र सहयोगबाट लक्षित जनसंख्याका लागि पर्याप्त खोप आएपछि सरकारले साइनोभ्याकलाई प्रयोगमा ल्याएको थिएन । हाल सोही खोप टेकुस्थित केन्द्रीय कोल्डचेनमा स्टकमा रहेको छ । स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयको तथ्यांकमा शतप्रतिशत लक्षित जनसंख्याले दुई डोज खोप लगाइसकेका छन् भने झन्डै ८० लाख जनसंख्याले बुस्टर डोज पनि लगाएको तथ्यांक छ ।

थप बुस्टर डोजका लागि सरकारले फाइजर वाइभ्यालेन्ट खोप ल्याइरहेको छ । बिहीबारसम्म १३ लाख बढी डोज सो खोप नेपाल भित्रिएको छ । तर, ४० लाख स्टक खोपलाई के गर्ने भन्नेबार निर्णय भएको छैन ।

साइनोभ्याक खोप बुस्टरमा लगाउन किन नमिल्ने ?

विश्व स्वास्थ्य संगठनले कोरोना भाइरसविरुद्ध बनेका इनएक्टिभेटेड भाइरसलाई बुस्टर डोजका रुपमा लगाउन अनुमति दिएको छैन । नेपालमा हाल स्टक रहेको साइनोभ्याक इनएक्टिभेटेड प्रकृतिको खोप हो, जुन बुस्टरका लागि प्रभावकारी मानिँदैन । 

खोप विज्ञ डा. श्यामराज उप्रेती भन्छन्, “हाल प्रयोग भइरहेका अन्य प्रकृतिका खोपको तुलनामा इनएक्टिभेटेड खोपले रोग प्रतिरक्षाका लागि प्रभावकारी काम गर्दैन । त्यसैले पनि यसलाई बुस्टरको रुपमा सिफारिस नगरिएको हो ।” नेपालले सो खोप पहिलो र दोस्रो डोजमा पनि दिएको थिएन ।

अब के गरिन्छ साइनोभ्याक खोप ?

बुस्टर डोजको रुपमा दिन नमिल्ने भएपछि विभागसँग स्टकमा रहेको ४० लाख डोज साइनोभ्याक खोप के गर्ने भन्ने निर्णय नभएको आपूर्ति शाखाका प्रमुख सुरेन्द्र चौरसियाले बताए । 

“स्टकमा रहेको ४० लाख डोज खोपको उपभोग म्याद डिसेम्बर २०२३ सम्म छ । अब यसलाई के गर्ने भन्नेबारे स्वास्थ्य मन्त्रालयकै तहबाट निर्णय हुनुपर्ने देखिएको छ,” चौरसियाले भने  । सो खोप स्टक रहेकै कारण थप खोप भण्डारण गर्न कठिनाइ भने नहुने उनी बताउँछन् ।