काठमाडौं । पसलभित्र चारैतिर हातले बुनेका थरिथरि बुट्टाले सजिएका कार्पेटहरू छन् । पसल प्रवेश गर्न बित्तिकै अगाडिको भित्ताको माथि ठुलो निलो अक्षरमा ‘सालैजो कार्पेट’ लेखिएको बोर्ड छ । 

बोर्डको मुनि पसलमा खराब नजर नलागोस् भनेर कागती र हरियो खुर्सानी (नजर बटु) झुण्ड्याइएको छ । तर, नजर बटुले काम गरेन । किनभने पसलमा कोरोना महामारी र बृहस्पतिको नैतिकताको आँखा लागिसकेको छ । 

बृहस्पतिको काँधमा समस्या, पीडाको ठुलो भारी छ । कोरोना महामारीले करिब एक वर्ष भयो, उनको पसल थलिएको ।

सडकका गल्ली चहारेर सुरु भएको सालैजो कार्पेटको व्यापारले लाखौँको भाडा लाग्ने सटरसम्मको यात्रा गर्‍यो । तर, बजारमा छ्यापछ्याप्ती उपलब्ध सस्ता मेसिनले बुनेका कार्पेट र महामारीको चपेटामा बृहस्पतिको सालैजो कार्पेट पर्‍यो । अनि त्यसको स्वाभाविक असर उनको परिवारमा पर्‍यो । 

पसलको ११ महिनाको भाडा तिर्न बाँकी छ । पचास लाख ऋणका जमानत साहु बा (शंकर जी) दिनको एकपटक बृहस्पतिको पसलमा आएर धम्क्याइरहन्छन् । महामारी केही कम भएपनि त्यसको असर यति छिटै कम हुने छाँटकाँट छैन ।

यति हुँदाहुँदै पनि बृहस्पतिले हिम्मत हारेका छैनन् । उनीसँग तीन महिनाको समय मात्रै बाँकी छ । आफूले भोगिरहेका सबै समस्या आजको भोलि नै पार लगाएर मेहनतले सिचेको ‘सालैजो कार्पेट’लाई बचाउने मौका बृशस्पतिसँग छ ।

तर, शक्तिको आडमा छलकपट गर्ने शोभितले दिएको मौका र अनैतिकताबाट कोसौँ टाढा भाग्ने बृहस्पतिको नैतिकताबीच ठुलो घम्साघम्सी पर्छ । आखिर जित कस्को हुन्छ ? छलकपट वा नैतिकताको ? परिवारको सुख र मेहनतले सिचेको सालैजो कार्पेटका लागि बृहस्पतिले आफ्नो नैतिकता बेचिदिन्छ ?

यी सबै अनुत्तरित प्रश्नको जवाफका लागि टेकुस्थित कौशी थिएटरको ‘कथा घेरा’भित्र पुग्नुपर्ने हुन्छ । नाटकका मुख्य पात्र बृहस्पतिको भूमिकामा रोय श्रेष्ठले दिएको प्रस्तुति साँच्चै जीवन्त महसुस हुन्छ । 

नाटकका अर्का बलिया तर खलनायक पात्र हुन्, शोभित उर्फ अनोज पाण्डे । कमजोर आर्थिक स्थितिकै कारण समाजको हेपाइ सहेर जेनतेन एसएलसीसम्मको पढाइ पूरा गरे । त्यहीबेला समाज परिवर्तनको बिगुल फुक्दै आएको वामपन्थी पार्टीको 'जिन्दावाद' र 'मुर्दावाद'लाई आत्मसात गरेर उनी अघि बढे ।

तर, पार्टी सत्तामा पुगेपछि मात्र उनले थाहा पाए– उनको पार्टी समाज परिवर्तका लागि होइन, आफ्नो ढुकुटी बलियो बनाउन सबै खेल खेल्दै छ ।

नेताहरूलाई नजिकबाट नियालेका उनले अन्तत: पैसा र पदले दिने शक्तिको सामर्थ्य थाहा पाए । र, कुनैबेला उनलाई कठपुतली बनाएर नचाउने नेताहरूलाई कठपुतली बनाउने बाटोमा लागे । त्यहाँसम्म पुग्न उनले साम, दाम दण्ड, भेद सबै गरे ।

आँखामा चस्मा र औपचारिक पहिरनमा भलादमी र नैतिकवान देखिने शोभितभित्रको अनैतिकताले बृहस्पतिको नैतिकतालाई कसरी डस्छ भन्ने कुरा नाटकको गतिसँगै अघि बढ्छ ।

नाटककार आशान्त शर्माको लेखन र निर्देशन रहेको यस नाटकले आम नागरिकको मानसपटलबाट धमिल बन्दै गएको महामारीको असर पुन: एकपटक गाढा बनाउँछ । महामारी, देशको राजनीतिक स्थिति, सामाजिक बेथिति, निकट्म मित्रको प्रहार र साँस्कृतिक आक्रमणका मुद्दालाई शर्माले टपक्क टिपेर रंगमञ्चमा दुरुस्तै र अझै बलियो ढंगले प्रस्तुत गरेका छन् । 

कुनै बेला सीदेखि बिरहका कुरा पोख्ने माध्यम बन्ने गरेको गण्डकी प्रदेशको लोकप्रिय भाका ‘सालैजो’बाट सुरु हुने नाटकको अन्त्य पनि त्यही भाकाबाट हुन्छ । किन र कसरी गाउँमा साताको एकपटक घन्किने सालैजोको आवाज मधुरो हुँदै गयो ? भन्ने नाटकमा देखाइएको छ ।

श्रीमान्को नैतिकता र स्वाभिमानको जगलाई डगमगाउन नदिन एक श्रीमतीले गर्ने त्याग र हातेमालोको गरो निभाएकी शान्ता उर्फ सुचित्रा उप्रेतीको अभिनयले नाटकमा अर्को रंग भरिदिएको छ । 

त्यस्तै, एक मात्रै आयस्रोत भएका कतै पीडित र कतै पैसाको भावना मात्रै बुझ्ने कठोर पात्र साहु उर्फ प्रभार न्यौपानेको जीवन्त अभिनय पनि तारिफयोग्य छ ।

एकल अभिभावकलाई महामारीले सिर्जना गरेको असर नाटकले उठाएको अर्को गहन विषय हो । आफ्नो एकमात्र सन्तानको रोजीरोटीका लागि रोजी (संगीता थापामगर)ले आफ्नो शरीर बेच्नसमेत पछि पर्दिनन् । तर, अन्तिममा उनले आत्महत्याको बाटोल रोज्छिन् ।

बुबाको स्थानीय उत्पादनलाई बजारीकरण गर्न हरेक प्रयास गर्ने दक्षता भएर पनि बेरोजगार युवाको कोटामा परेका प्रतीक (अजश्र ढुंगाना) र हिमानी (हेना नगरकोटी), उनीसँग विवाह गरेर श्रीमान् र ढल्कदै गरेको परिवारलाई उकास्ने सपना बुनेकी हुन्छिन् ।

महामारीकै कारण आफ्नै पसल बन्द गरेर हरेक दिन त्यसकै अगाडि बाघचाल खेल्ने रमन (प्रयास बान्तवा राई) र बाह्य पर्यटक नभित्रिएपछि त्यही बाघचालका चालकमै सीमित टुगा (वीरेन्द्र मुखिया)मार्फत महामारीको चपेटाले बेरोजगार बनेका आम युवाको कथा बोलेको छ । 

मुखले ठिक्क अनि व्यवहारले दिक्क पार्ने आफन्त भनिएका मामा (अर्जुन न्यौपाने) अनि दिदि (सरला पराजुली)मार्फत दुखमा साथ छोड्ने अनि सुखमा आफन्तको नाता लगाउने रंग बदलिरहने छेपाराजस्ता आफन्तहरू देखाउन खोजिएको छ । 

अभिनय, बोलीचालीको भाषा, दृश्य र संवादलाई बल पुर्‍याउन समयसमयमा गुन्जिने प्रत्यक्ष संगीतले नाटकलाई थप बलियो बनाएको छ । 

अन्तिममा दर्शकदिर्घाबाट आएको ताली, रसाएका आँखा र आफूसँग मिल्दोजुल्दो भएको भन्दै आएका प्रतिक्रियाले पनि नाटकको सफलता बताउँछ । 

मार्च ११ बाट मञ्चन भएको नाटकको अन्तिम मिति २२ मार्च हो । शनिबार दिउँसो १ बजे र साँझ ५ः१५ अनि हरेक दिन साँझ ५ः१५ मा नाटक मञ्चन हुँदै आएको छ ।