काठमाडौं । कोरोना महामारीका कारण झन्डै दुई वर्ष बन्द रहेर केही महिनाअघिदेखि मात्र सञ्चालनमा आएका हलहरूमा प्रदर्शनमा आएका अधिकांश नेपाली चलचित्रले दर्शकलाई तान्न सकेनन् । तर, गएको हप्तादेखि हलमा रिलिज भएको नेपाली ‘हरर’ चलचित्र ‘कठपुतली’ले भने दर्शकलाई हलमा फर्काएको भनेर प्रशंसा पाइरहेको छ ।

नेपालमा कमेडी धारका चलचित्रले दर्शकलाई तानिरहेको समयमा हरर जनरा लिएर सम्पदा मल्लले लेखिकामा र भीमसेन लामाले फिचर चलचित्रको निर्देशकको रूपमा डेब्यु गरेका छन् ।

नेपालमा बनेका कतिपय हरर चलचित्रले दर्शकलाई तर्साउने भन्दा पनि हँसाउने गरेको भनेर आलोचना समेत हुने गर्छ । के कठपुतलीले दर्शकलाई तर्साउन सफल बनिरहेको छ त ? मिश्रित प्रतिक्रिया पाइरहेको कठपुतलीकी मुख्य अभिनेत्री शोभा महर्जन उर्फ उषा रजक र कथा लेखिका सम्पदा मल्लसँग गरिएको कुराकानीको सम्पादित अंश : 

चलचित्रले कस्तो व्यापार गरिरहेको छ ?

काठमाडौंका मल्टिप्लेक्सहरूमा राम्रो व्यापार गरिरहेको छ । बाहिर (मोफसल)का हलहरूमा चाहिँ ठिकठिकै मात्रै छ । हुन त हामीले बाहिर त्यति प्रमोसन पनि गरेनौँ । म आफैँ (सम्पदा मल्ल) पनि हलहरूमा गइरहेको छु । जहाँबाट मैले राम्रो कुरा के थाहा पाएँ भने, छाया सेन्टर जहाँ नेपाली चलचित्रहरू त्यति प्रदर्शन हुँदैनन्, नेपाली चलचित्र नहेर्ने एलिट (धनाढ्य) वर्ग मात्रै जाने हलमा पनि हाउसफुल छ ।

चलचित्रले मिश्रित प्रतिक्रिया पाइरहेको छ । कथा लेखिकाको रूपमा भन्नुपर्दा दर्शकले मन पराउनुको कारण के हो ?

सर्जकको रूपमा जब हामीले केही सिर्जना पस्कन्छौँ, त्यो सबैले रुचाउनैपर्छ भन्ने जरुरी पनि छैन । एक सर्जकको रूपमा हामीले आलोचना र प्रशंसा दुवैका लागि एकदम तयार हुनुपर्छ । धेरैले चाहिँ कथा बुझिनँ भन्ने प्रतिक्रिया दिनुभएको छ । भीमसेन (निर्देशक भीमसेन लामा)जीको टेक युरोपियन शैलीको फिल्ममेकिङ छ, जहाँ सबै कुरा व्याख्या गर्नुपर्दैन भन्ने सिद्धान्त हो । र, त्यही सिद्धान्तकै कारण हामीले अमेरिकामा ‘बेस्ट हरर फिल्म’को अवार्ड पनि जित्यौँ । जुन चलचित्रको पोस्टरमा हिरो–हिरोइन नभएर भूत छ र दर्शक त्यही पोस्टर हेरेर हलसम्म जानुभएको छ भने त्यो आफैँमा केही नयाँ अनि फरक धारको चलचित्रलाई पनि दर्शकले रुचाइदिनुभएको छ भन्ने प्रमाण हो ।

प्राविधिक पक्षबाट मात्रै दर्शक तान्न खोजिएको छ भन्ने पनि समीक्षा आइरहेको छ । कथा लेखेकाले यसमा तपाईंको के प्रतिक्रिया छ ?

कुन दर्शकको कुरा हो भन्ने पनि हुन्छ । ताली बजाउने र गाली गर्ने दुवै दर्शकहरू हुनुहुन्छ । यदि, ताली बजाउने नभइदिएको भए हलसम्म जानुहुने नै थिएन । त्यसैले प्रतिक्रिया राम्रो र नराम्रो दुवै छ । एक सर्जकको रूपमा मेरो काम त्यहाँ सकिन्छ, जहाँ मैले पस्किसकेँ । अब मेरो काम भनेको चुपचाप बसेर गाली र ताली दुवै लिने हो । मैले कथा पेस गरिसकेपछि स्क्रिनप्लेदेखि सबै कुरा निर्देशकको हुन्छ ।

आफूले अभिनय गरेको फिल्म हलमा हेरेर आफैँ कत्तिको तर्सिनुभयो ?

मज्जाले तर्सेँ । त्यो रात (प्रिमियर) घर फर्केपछि निकै बेरसम्मै सुत्नै सकिनँ । कुन कर्नरबाट भूत निस्कने हो, ओछ्यानमुनिबाट हात आउँछ कि भनेर आफ्नै घरमा तर्सिरहेको थिएँ । एकदम डराएको थिएँ । छायांकनमा चाहिँ त्यति डर लागेन । तर, केही दृश्यहरूमा चाहिँ डर लागिरहेको थियो । जस्तै : राति भर्‍याङमा बामे सर्दै आउँदाको दृश्य एकदमै डरलाग्दो थियो ।

नेवार समुदायकी महिलाको पात्र फेरि ‘किचकन्नी’को भूमिका निभाउनुभएको छ । त्यो लवजका लागि कत्तिको मिहिनेत गर्नुपर्‍यो ?
यो चलचित्रमा मेरा लागि सबैभन्दा ठूलो चुनौती भनेकै डायलग डेलिभरी थियो । किनभने, म आठ वर्ष कीर्गिस्तान बसेको थिएँ, जहाँ कीर्गिस र रसियन मात्रै बोलिन्थ्यो ।

यो चलचित्र छायांकन बेला भर्खरै देश फर्किएको थिएँ । त्यस्तै ६ महिना भएको थियो । त्यसैले यसका गहकिलो डायलग गाह्रो लाग्यो । यसका लागि मैले मेरो खोकनामा भएकी साथी (शर्मिला शाक्य महर्जन)को घर गएर दिनभरि बस्थेँ, अबजर्भ गर्थेँ । सम्पदाले पनि सहयोग गर्नुभयो अनि विशेष धन्यवाद मैले अशेष मल्ल सरलाई दिनैपर्छ । सबैको सहयोगका कारण दर्शकले मन पराउनुभएको छ ।

नेपालमा अरू अभिनेत्रीहरू पनि हुनुहुन्थ्यो । तर, कीर्गिस्तानमा रहेकी उषा रजकलाई नै प्रस्ताव गर्नुको केही विशेष कारण ?
राम्रा कलाकारहरूलाई सँगै लिएर आऊँ भन्ने थियो । कथा हेर्दा कथाले जुन पात्रलाई छान्दा ठिक हुन्छ जस्तो लाग्यो, त्यही कलाकारलाई छानेका हौँ । जसमा उषाजी पनि पर्नुभयो ।

करिब एक दशकपछिको ‘कमब्याक’का लागि ‘कठपुतली’ चलचित्र छानेर सही गरेँजस्तो लाग्छ ?
एकदमै सही भयो । किनभने, मैले यूएनडीपी इन कीर्गिज रिपब्लिकमा कम्युनिकेसन स्पेसलिस्टको काम गर्थेँ । सबै वेल सेटल्ड थियो । तर, मलाई भित्रभित्रै केही अपूर्णजस्तो लागिरहेको थियो । ठ्याक्कै सम्पदाको फोन आयो र मलाई मैले खोजिरहेको कुरा पाएँजस्तो महसुस भयो । अनि, मैले सबै छोडेर आएँ ।

हालै मिसेस नेपाल इन्टरनेसनलको पनि उपाधि जित्न सफल हुनुभयो । सँगै डिभोर्सको कुरा पनि आइरहेको छ !

मैले आफ्नो पति अर्थात् परिवार छोडेर नेपाल फर्किएर आएदेखिको हल्ला हो र अझै केही समय यो हल्ला चली नै रहन्छ जस्तो लाग्छ । एउटी नारीले घर छोडेर आफ्नो कर्मक्षेत्रमा अगाडि सर्दा डिभोर्स भयो भन्ने सुनिन्छ । तर, त्यही काम पुरुषले गर्दा भने उसलाई राम्रो भनिन्छ ।

म पनि त्यही एउटा प्रवृत्तिको पीडित बन्न पुगेकी छु । मैले यूएनको जागिर छोडेर कलाकारितामा फर्किएको कुरालाई प्राथमिकतामा राखियोस् भन्ने चाहन्थेँ, हाम्रो मिडियाले । तर, ठिकै छ मिडियालाई गसिप चाहिने रहेछ । यी सबै हल्ला मात्रै हुन् ।

भनेपछि ‘मिसेस’को टाइटल आफैँले तपाईंको वैवाहिक सम्बन्धलाई प्रस्ट्याउँछ त ?
मलाई आफैँलाई थाहा थिएन मेरो डिभोर्स भयो भनेर यता समाचारमा आइसकेको रहेछ । विवाह भनेको दुई व्यक्ति एकार्काको सधैँ साथ हुने हो । कागजमा कैद विवाह भनेको त समाजले दिएको दायरा हो । त्यसलाई तपाईं कत्तिको विश्वास गर्नुहुन्छ हुन्न भन्ने कुरा आ–आफ्नै हो । हामी (लुना (छोरी) लुनाका बुवा, म) जीवनभरि सँगै हुनेछौँ । हाम्री छोरीलाई दुवैले हेर्नेछौँ ।

सम्बन्धबिच्छेदपछि महिलाकै कमजोरी र दोष देखाइन्छ हो ? तपाईंहरू दुवैजनाको धारण के छ यसमा ?
सम्पदा : त्यो कुरामा म सहमति जनाउदिनँ । किनभने, आजको समाज एकदमै स्वीकार गर्ने समाज छ । फेरि, यति भनिरहँदा सबैजनाले स्वीकार्छन् भन्ने छैन । दुवै प्रवृत्तिका व्यक्तिहरू हुनुहुन्छ समाजमा ।

उषा : मेरो आफ्नै व्यावसायिक अनुभव सुनाउनुपर्दा कसैलाई पनि चासो छैन, म डिभोर्स हो वा होइन भनेर । मेरो क्षमतालाई हेरिन्छ काम दिनेहरूले । तर, केही पत्रकारहरूले भने आफ्नो पेसाको दुरूपयोग गरेर चटपट समाचार लेख्छन् ।

अभिनयकै लागि परिवार र यूएनको जागिर छोड्ने निर्णय कसरी लिनुभयो ?
मध्य जीवन संकट (मिड लाइफ क्राइसिस) ! ३३ वर्ष पुगिसकेको थिएँ । त्यो मोनोटोनस अफिस जब गरिरहँदा आफ्नो सिर्जनशीलता कताकता हराएजस्तो, काम गरिरहँदा पनि खुसी नभएको जस्तो भइरहेको थियो । १८ वर्षको हुँदै मैले नेसनल थिएटर अवार्डको बेस्ट एक्ट्रेस अवार्ड जितेको थिएँ । भनेपछि मभित्र कलाकारित कति पहिलेदेखि गडिएको रहेछ त । कीर्गिस्तानमा कला क्षेत्रको हाम्रोजस्तो ठूलो इन्डस्ट्रि छैन । म ध्यान गर्थेँ, भगवान्को नाम जप्थेँ । तर, म भित्रैदेखि खुसी हुनै सकिरहेको थिइनँ ।

नेपालमा कमेडी जनराले दर्शक तानिरहेको बेला हरर जनरा त्यो पनि डेब्यु चलचित्र लेख्ने सोच कसरी आयो ?
जीवनमा चुनौती मोल्यो भने मात्रै अघि बढिन्छ जस्तो लाग्छ । चलिआएको धारमा त सबैले गर्छन नि ! फेरि, हाम्रो टिम पनि सबैजना नयाँ गरौँ भन्ने खालको थियो ।

म हाम्रो फिल्मका निर्माता पृथ्वी दाइ (पृथ्वी रानामगर)लाई धन्यवाद दिन चाहन्छु । किनभने, उहाँले म नयाँ लेखिकाको प्रयासलाई साथ दिनुभयो । चलचित्र एकदमै रिस्क भएको अनि महँगो मिडियम हो । चलिआएको त्यो पनि लभस्टोरीमा गरौँ न भन्ने धेरै निर्माताहरू भेटेको छु । होला, पहिलो चलचित्र भएर केही गल्तीहरू भएका होलान् । तर, यसका बाबजुद पनि दर्शकले जुन माया दिनुभएको छ, त्यसका लागि आभारी र अझै हौसला मिलेको छ ।

निर्देशककै कुरा गर्नुपर्दा हालै उहाँले पत्रकारले लेख्नुभएको समीक्षामा आक्रोश पोख्नुभयो । यसमा तपाईं के भन्नुहुन्छ ? 
गाली त मलाई पनि आइरहेको छ (लामो हाँसो) । सायद, सबैभन्दा बढी गाली मैले नै खाइरहेको छु । तर, यो मेरो अन्त्य नभएर सुरुवात हो । हामीले इमानदारिताका साथ सिर्जना गर्‍यौँ । त्यसमा केही कमी–कमजोरी पनि हुनसक्छ र हेर्ने दृष्टिकोण पनि फरक–फरक हुनसक्छ ।

एउटा सर्जकलाई आफ्नो सिर्जना भनेको आफ्नो बच्चाजत्तिको प्यारो हुन्छ । त्यसैले त्यो बच्चालाई कसैले गाली गरेपछि भएको चित्तदुखाइ हो । भीमसेनजीलाई पनि त्यस्तै भएको हो । तर, हामीले त्यसमा चित्त दुखाउनु हुँदैन । उहाँलाई पनि गलत नलिइदिनुहोला भन्न चाहन्छु ।

चलचित्र महिलाकेन्द्रित भनेर दाबी गरिरहँदा कथामा त त्यो देखिएन भन्ने टिप्पणी आयो नि ?
कठपुतलीलाई टिप्पणीहरू एकदमै चरम आएका छन् । कति मिडियाले सकारात्मक पनि लेख्नुभएको छ । कथा बुझिएन भन्ने प्रतिक्रियालाई चाहिँ म स्वीकार गर्दछु । किनभने, भीमसेनजीको स्टोरी भन्ने शैलीमा सबै कुरा बताइराख्नुपर्दैन । यो दर्शकलाई आ–आफ्नौ शैलीबाट व्याख्या गर्न छोड्दिनुपर्छ भन्ने शैलीलाई पनि म स्वीकार्छु । किनभने, अन्तिममा त्यो निर्देशककै चलचित्र हुन्छ ।

तर, महिला पात्र नै निरीह देखियो भन्ने कुरामा मेरो सहमति छैन । किनभने, मिथिला शर्माको एकदमै पावरफुल पात्र देखिएको छ । फेरि, गौरी मल्लले सत्ता नै जनताको हातमा सुम्पिदिएकी छन् । यो कथा भनेकै महिलाहरूले लिने बदलामा आधारित छ । अनि, कसरी निरीह भन्न सकिएला त ?

फिल्ममेकरको समर्थनमा लेखिदिँदा खुसी हुने र नराम्रो भनेर लेखिदिँदा समीक्षकको क्षमतामाथि नै प्रश्न उठाइदिने प्रवृत्ति छ भनिन्छ । तपाईंहरूको केसमा पनि त्यस्तै भयो नि !
समीक्षकहरूको आ–आफ्नो धारणा हो । त्यसमा म सर्जक भएर केही भन्न सक्दिनँ । यदि, मैले त्यो स्वीकार्नै सक्दिनँ भने म यो क्षेत्रमा नआए पनि हुन्छ । यसैमा म एउटा सन्दर्भ जोड्न चाहन्छु, मेरो बुवा (रंगकर्मी अशेष मल्ल)ले चलचित्र हेरिसकेपछि भन्नुभएको थियो– हेर नानी, मैले यति लामो रंगमञ्चको यात्र तय गर्दा कतिले मलाई ताली बजाए, कतिले गाली पनि गरे । अब तिमीले ताली पाउँदा खुसी हुने अनि गाली गर्दा डिप्रेसनमा जाने हो भने त्यही दिनदेखि तिमीले यो क्षेत्र छोडिदेऊ ।

तपाईंहरू आफैँचाहिँ भूतप्रेतमा कत्तिको विश्वास गर्नुहुन्छ ?
सम्पदा : मैले एकदमै नजिकबाट अनुभव गरेको छु, त्यसैले पनि मैले यति विस्तृत रूपमा लेख्न सकेँ । आत्मा आएको देखेको छु । तान्त्रिकहरूलाई नजिकबाट नियालेको छु । यसमा मेरो विश्वास छ ।

उषा रजक : राम्री किच्कन्नीहरू छन् रे भन्नेचाहिँ सुनेको छु, तर मैले अहिलेसम्म देखेको छैन । 

वैज्ञानिक कुरालाई विश्वास गर्नुपर्नेमा भूतप्रेतका कुरा ल्याउँदा कन्ट्रास्टजस्तो छैन ?
यो पनि मिक्स छ । हुँदै नहुने भन्ने पनि होइन । अलौकिक शक्ति त छ । तर, हामीले यसमै टेकेर कसैलाई दोष लगाउनु भने हुन्न ।

उषाजी जतिखेर जस्तो प्रश्नमा पनि हाँसेर जवाफ फर्काइरहनुभएको देखिन्छ । यो सकारात्मकता कहाँबाट आउँछ ?

सकारात्मकता र नकारात्मकता दुवै हुन्छ । मेरो बुवा जस्तो परिस्थितिमा पनि सधैँ हाँसिरहने, सधैँ सकारात्मक देखिरहनुहुन्थ्यो । हामी गरिबीमा हुर्किएको, बुवा एकजनाको कमाइले हामी पाँच सन्तानलाई खुवाउनुपर्थ्यो । तर, उहाँ सधैँ हाँसिरहनुहुन्थ्यो । सायद, त्यो बुवाको गुण मभित्र आएको हो कि जस्तो लाग्छ ।

अन्तिमपटक कहिले रुनुभएको थियो ?
कोरोनाको समयमा म डिप्रेसनमा गएको थिएँ । किनभने, मलाई मानिससँग घुलमिल हुन मनपर्छ । त्यो समयमा अनेक नकारात्मक कुराहरू दिमागमा चलिहरको थियो । त्यसैले कतिपटक एक्लै रोएँ । तर, त्यसबाट उम्किन म विपश्यना ध्यान गएँ, जसबाट धेरै सकारात्मकता आयो ।

कठपुतलीलाई दक्षिण भारतीय चलचित्र ‘आरआरआर’ पोस्टपोन्डले पनि राहत मिलेको छ ?
एकदमै मिलेको छ । मैले पहिलोपटक कार्यकारी निर्माताको रूपमा भित्री वितरणको शैली हेर्ने मौका पाएँ । जसबाट के थाहा पाए भने, नेपाली चलचित्र हेर्ने दर्शक छ भने हलले साथ दिन्छ । किनभने, पहिलो दिन हाम्रो चलचित्रलाई धेरै सो थिएन । तर, जब हाउसफुल भयो दोस्रो दिनदेखि सो बढाइयो । यदि, वितरकहरूले चाहने हो भने त्यो सो ‘पुष्पा’लगायत अरू विदेशी चलचित्रलाई पनि दिन सक्थे । यति मात्रै होइन, उहाँहरूले नाइट सोको टाइम बढाइदिनुभयो ।

यसले नेपाली कि विदेशी भनेर हेर्ने होइन, दर्शक हेर्ने हो जस्तो लाग्यो । तर, आरआरआरको पोस्टपोन्डले पनि राहत पक्कै मिलेको हो ।

उषाजीले चलचित्र चलाउन रिलिजताका कन्ट्रोभर्सी सिर्जना गर्न खोज्नुभयो भन्ने आरोप छ नि ?
प्लिज, मलाई यस्तो आरोप नलगाउनुहोस् । जुन दिन म कन्ट्रोभर्सी ल्यान चाहन्छु, त्यो दिन म ल्याउँछु अनि थाहा हुन्छ । तर, मैले डिभोर्सको कुरा ल्याएर र प्रिमियरमा त्यस्तो जाडो मौसमको दिन क्लिभेज देखाउने पहिरन लगाएर कन्ट्रोभर्सी क्रियट गर्न खोजेँ भनेर नभन्नुहोस् । म चर्चाका लागि कहिले पनि मेरो परिवारलाई अघि ल्याउदिनँ । मेरो काम बोल्छ ।

दर्शकले हलसम्म गएर कठपुतली किन हेर्न जानुपर्छ जस्तो लाग्छ सम्पदाजी ?
यदि, ट्रेलरले आकर्षित गर्‍यो भने आइदिनुहोला । र, एउटा मौलिक कथावस्तुमा नयाँ किसिमको चलचित्र बनाउने प्रयास गरेका छौँ, त्यसलाई हेरिदिनुहोला । यसले हामीलाई पनि हौसला मिल्नेछ । तर, हाम्रो लागि भन्दा पनि हजुरहरूलाई तान्यो भने हेरिदिनुहोला ।