काठमाडौं । कोरोनाले करिब एक वर्ष बन्द भएका आर्ट ग्यालरीका ढोकाहरू सन् २०२१ सँगै खुल्न थालेका छन् । ग्यालरी खुलेसँगै दिनदिनै कला प्रदर्शनी, कार्यशालालगायत कार्यक्रमहरू आयोजना भइरहेका छन् । लामो समय घरभित्रै बसेर ल्यापटप र कम्प्युटरको स्क्रिनमा चित्रकला अवलोकन गरिरहेका चित्रकलाप्रेमीहरू हिजोआज विभिन्न ग्यालरीमा सजाइएका चित्रकलाहरू प्रत्यक्ष अवलोकन गर्दै त्यसको मजा लिइरहेका देख्न सकिन्छ ।

ग्यालरीमा बढ्दो चहलपहलले कला क्षेत्र कोरोनाकाल अघिकै लयमा आउन थालेको छ । तर, कला क्षेत्रमा बढेको गतिविधिसँगै यसको बजारले भने पुरानै लय समात्न समय लाग्ने ग्यालरी सञ्चालक/कलाकारहरूको बुझाइ छ ।

कोरोना कालपछि आँट गरेर भौतिक कला प्रदर्शनी सुरु गर्ने पहिलो ग्यालरी हो, बबरमहल रिभिजिटमा रहेको ‘सिद्धार्थ आर्ट ग्यालरी’ । करिब १० महिना बन्द भएको सिद्धार्थमा जनवरीमा पहिलो कला प्रदर्शनी सुरु भयो ।

ग्यालरीले नयाँ कला प्रदर्शनीभन्दा पनि गत वर्ष तय गरेका प्रदर्शनीहरूलाई नै एकपछि अर्को गर्दै प्रदर्शन गरिरहेको छ । 

ग्यालरीमा चहलपहल पहिलेको तुलनामा न्यून भएको र यसको बजारले गति समाउन अझै समय लाग्ने ग्यालरी सञ्चालिका संगीता थापा बताउँछिन् ।

“हामीले सो मस्ट गो अन भन्ने हिसाबले मात्रै आँट गरेर ग्यालरी खोलेका हौं । हामीले आँट नगरे कलाकार र उनीहरूको सिर्जना थन्किनै राख्ने भयो,” थापा भन्छिन्, “केही-केही पेन्टिङ बिक्री भइरहेका पनि छन्, तर पहिलेको तुलनामा यो निकै थोरै हो । नेपाली कलाको ग्राहक धेरैजसो विदेशीहरू हुन् । तर उनीहरूको उपस्थिति पूरै जिरो नै छ ।”

थापाका अनुसार नेपाली पेन्टिङको बजार धेरैजसो युरोप र अमेरिकातिरै हो । तर कोरोनाकालपछि उताको पुरानो ग्राहक पूरै हराएको उनी महसुस गर्छिन् ।

हाल सिद्धार्थमा कलाकार कविराज लामाको ‘साइकल अफ इम्परमानेन्स’ शीर्षकमा कला प्रदर्शनी जारी छ । 

कोरोना संक्रमणको जोखिमलाई ध्यानमा राख्दै ग्यालरी प्रवेशमा मास्क अनिवार्य गरिएको छ भने हरेक दिन ग्यालरीलाई डिसइन्फेक्ट गर्ने गरेको थापाले बताइन् ।

यस्तै चाकुपाटस्थित ‘ग्यालरी एमक्यूब’का सञ्चालक तथा कलाकार मनीषलाल श्रेष्ठका अनुसार चहलपहल र बजारले केही गति समाए पनि कोरोनाकाल अघिजस्तो भने भइसकेको छैन ।

उनले पनि कोरोनाकालपछि जनवरीमा पहिलो प्रदर्शनी सुरु गरेका हुन् । अहिले एमक्युबमा ‘एट फिगर्स’ शीर्षकमा तेस्रो सामूहिक कला प्रदर्शनी जारी छ । अवलोकनकर्ताहरू पनि राम्रो संख्यामा आइरहेका छन् ।

तर कला किन्ने ग्राहकहरू भने औंलामा गन्न मिल्ने मात्रै आइरहेको उनी बताउँछन् । “हाम्रो ग्यालरी कलेज एरियामा भएकाले पनि पाटन अनि इन्जिनियरिङ कलेजका विद्यार्थीहरू धेरै आइराख्नुभएको छ । स्थानीय ग्राहक पनि केही संख्यामा आइराख्नुभएको छ । तर भीआईपी ग्राहकहरू भने शून्य छन्,” कलाकार श्रेष्ठ भन्छन् ।

उनका अनुसार भीआईपी ग्राहकहरू अझै पनि कोरोनाको डरका कारण यसरी कार्यक्रम र प्रदर्शनीहरूमा आइसकेका छैनन् । 
तर कोरोनाले स्थानीय ग्राहकहरू भने बढेको श्रेष्ठले महसुस गरेका छन् । यसको कारण भावनात्मक समीपता भएको उनको बुझाइ छ । यसले नेपालको आर्ट बजार नेपालभित्रै धान्न सक्छ भन्ने राम्रो उदाहरण भएको मनीष बताउँछन् ।

मनीष नेपालको आर्ट बजारमा आएको नयाँ आयामबारे बताउँछन्, “२० वर्षअघि नेपालको आर्ट बजार निर्यातकाे अवस्थामा थियो । तर, कोरोनापछि नेपालमै यसको बजार भएको राम्रो सम्भावना देखाएको छ ।”

एमक्यूबमा पनि कला प्रदर्शनी अब निरन्तर रुपमा सञ्चालन भइरहनेछन् । जारी प्रदर्शनीपछि तीनवटा विश्वविद्यालयका विद्यार्थीहरूको कलालाई स्थान दिने श्रेष्ठले जानकारी दिए ।

त्यस्तै बौद्धस्थित ‘ग्यालरी ला’ मा पनि कलाकार तथा ग्यालरी सञ्चालकमध्येकी एक अनीषा महर्जनको ‘थिंक पिंक’ शीर्षकमा एकल कला प्रदर्शनी भइरहेको छ । नेपालको पर्यटन क्षेत्र बौद्धमै भएको उनको ग्यालरीमा पनि अहिले विदेशी कलाप्रेमी र ग्राहकहरू शून्यजस्तो नै छ । स्थानीय अवलोकनकर्ताको भिड त दिनदिनैजसो छ । तर, पेन्टिङ किन्नेहरू भने खासै छैनन् ।

“फेब्रुअरीदेखि अप्रिल भनेको पर्यटक आउने सिजन हो । तर, कोरोनाले अहिले पर्यटकहरूको चाप कम छ जसले गर्दा ग्राहक पनि ह्वातै घटेको हो,” अनीषा पछिल्लो अवस्थाबारे भन्छिन् । उनका अनुसार ग्यालरी लाको ग्राहक भनेको विदेशीहरू नै हुन् । विदेशीहरू नेपाल आउँदा चिनोको रुपमा नेपालबाट पेन्टिङहरू लैजाने गर्छन् ।

यसको प्रमुख कारण भनेको विदेशीभन्दा नेपालीकला सस्तो हुनु हो । डलर नेपाली मुल्यमा रुपान्तरण गर्दा सस्तो हुन्छ । यही कारण विदेशीहरूको रोजाइमा नेपाली पेन्टिङ पर्ने गरेको उनको बुझाइ छ ।

कोरोना खोप आएसँगै अब विस्तारै स्थिति सामान्य हुने आशा गरिरहँदा छिमेकी राष्ट्र भारतमा बढ्दै गरेको संक्रमण र लकडाउनले फेरि ग्यालरीको ढोका बन्द गर्नुपर्ने हो कि भन्ने डर र अन्योल कलाकार तथा सञ्चालकहरूमा पैदा भइरहेको छ ।