काठमाडौं । खाकी लुगा, आँखामा कालोपट्टीले अनि दुवै हात डोरीले बाँधिएका दुईजना युवाहरुमध्येबाट एकजनाको आवाज गुन्जिन्छ, “हेर भाइ, वीर झैँ मर्नुपर्छ, वीर झैँ मर्नुपर्छ हामी । झुन्डिएर होइन, गोली थापेर मर्नुपर्छ बुझिस् ?” जवाफमा अर्कोले थप्छ, “हजुरको कुरालाई स–सम्मान गर्छु दाजु, त्यसै गरौँ ।”

यो संवाद तत्कालीन समयमा शोभाभगवतीमा दशरथ चन्द ठकुरी र गंगालाल श्रेष्ठबीच भएको अन्तिम संवादको नाट्य रूपान्तरण थियो । राणा शासनविरुद्ध उत्रिएको भन्दै उनीहरुलाई शोभाभगवतीमा गोली हानेर मारिएको थियो ।

वीरतापूर्वक छाती फुलाएर गोली खाएर मर्ने इच्छा पनि उनीहरुले नै व्यक्त गरेका थिए । हुन त गंगालाललाई ज्यान बक्सिसको सर्त पनि नदिएको होइन । तर, उनले तानाशाही राणाशासनको अगाडि शिर नझुकाउने निर्णय लिए । फलस्वरुप, आज ती वीरहरुको नाम इतिहासको पानामा सुनौलो अक्षरले लेखिएको छ । सहिद ।

करिब आठ दशकपछि पुनः एकपटक शोभाभगवतीको प्रांगणमा त्यस्तै-त्यस्तै संवाद र दृश्य दोहोरिएको छ । शब्दमा मात्रै जीवित ती पात्रहरु आज पुनः एकपटक ब्युँतिएका छन्, त्यही ठाउँमा र त्यही परिस्थितिमा तर नाटकीय रूपमा ।

इतिहासलाई नाट्य प्रस्तुतिमा उतार्दा कर्नेल नरशमशेरको भूमिकामा शेखर चापागाइँ, गंगालालको भूमिकामा गोविन्द ओली, दशरथ चन्दको भूमिकामा रवी श्रेष्ठ थिए । शिल्पी थिएटरकी रंगकर्मी पवित्रा खड्काले नाटक निर्देशन गरेकी हुन् ।

नाट्य प्रस्तुतिको पृष्ठभूमिमा ‘प्रतिगमनविरुद्ध बृहत् नागरिक आन्दोलन’ लेखिएको ठूलो ब्यानर झुन्ड्याइएको थियो । नागरिक आन्दोलनमा ऐक्यबद्धतास्वरुप शिल्पीले नाट्य प्रस्तुति दिएको हो । प्रतिनिधिसभा विघटनविरुद्ध जारी बृहत् नागरिक आन्दोलनअन्तर्गत सहिदप्रति समर्पित प्रस्तुति थियो यो ।

आठ दशकअगाडि दशरथचन्द र गंगालाल राणा शासनविरुद्ध लडेका थिए भने वर्तमानका ‘दशरथ चन्द’ र ‘गंगालाल’हरु प्रतिगमनविरुद्ध उत्रिएका छन् ।

आज शोभाभगवतीमा सहिद दशरथ चन्द र गंगालालप्रति समर्पित नाट्य प्रस्तुतिलगायतका कार्यक्रम गरियो । दशरथ चन्दले राममाया च्यामीलाई सम्बोधन गर्दै बोलेका कुराहरु दिग्गज कवि दुर्गालाल श्रेष्ठको स्वरमा उनको अडियो नेपालभाषामा प्रस्तुत गरियो ।

यस्तै, अरुणदेव जोशीको डोटेली भाषाको कविता अनि उर्मिला गम्बा थारुको थारु भाषाको कविता र सुजन आङदेम्बेले लिम्बू गीत र प्रदीप देवानले पनि गीत प्रस्तुत गरेका थिए ।

यसका साथै, निरन्तर संघर्ष र सडकमा रहेको नागरिक आन्दोलन अब नयाँ चरणबाट अघि बढ्ने घोषणा पनि गरिएको छ । बृहत् नागरिक आन्दोलनका अगुवा लेखक तथा पत्रकार नारायण वाग्लेले आउँदो फागुन ७ गते टुँडिखेलबाट अर्को जनआन्दोलन सुरु गरिने बताए ।

“हाम्रा हरेक शासकहरुले कुन रवैया लिए, कुन गलत काम गरे, कुन नीति लिए भनेर एक–एक हिसाब माग्नका लागि अब हामी फागुुन ७ गते टुुँडिखेलमा भेला हुनुपर्ने भएको छ, साथीहरु । टुँडिखेलमा भेला भएर पहिलो बृहत् नागरिक भेलाले ७० वर्षदेखिको एक–एक हिसाब माग्नुपर्ने भएको छ,” वाग्लेले भने ।

बृहत् नागरिक आन्दोलनअन्तर्गत देशका चारजना सहिदहरुप्रति समर्पित गर्दै शिल्पीले नाट्य प्रस्तुति दिएको हो । पहिलो प्रस्तुति शुक्रराज शास्त्रीलाई समर्पित गर्दै उनलाई फाँसी दिइएको टेकु, पचलीस्थित खरीको रुखनिर गरियो । दोस्रो प्रस्तुति सहिद धर्मभक्त माथेमालाई समर्पित गर्दै सिफल चौरमा गरिएको थियो ।

तस्बिरहरुः हरिशजंग क्षेत्री/बाह्रखरी ।