काठमाडाैं । जाडो मौसममा विषेशगरी बालबालिका र वृद्धवृद्धालाई सताउने गर्छ । हामीले चिसो याममा बच्चालाई राम्रोसँग ध्यान दिन सकेनौं भने विभिन्न खाले रोग तथा समस्या देखापर्ने सम्भावना हुन्छ । 

बच्चालाई चिसोबाट बचाउन कोठालाई न्यानो बनाइराख्न आवश्यक छ । बच्चालाई न्यानो बनाउँदा विभिन्न कुरामा सचेत हुनु जरुरी हुन्छ । केही समय घाम छिर्ने ठाउँमा राख्नुपर्छ । एकदमै बाक्लो कपडा लगाउँदा अप्ठ्यारो हुन सक्छ, त्यसैले समयानुकूल कपडा लगाइदिनुपर्छ । कोठा न्यानो बनाउँदा भेन्टिलेसनमा पनि ध्यान दिनुपर्छ । 

कोठा न्यानो बनाउन हिटर, कोइला, ब्रिकेट पनि बाल्ने चलन छ । भेन्टीलेसन राम्रो छैन भने त्यसले कार्बोन मोनोअक्साइड बढ्न सक्छ र अक्सिजन नै लिन नसक्ने बनाइदिन्छ, जसले गर्दा बच्चाको ज्यानै जाने खतरा हुन्छ । त्यसैले राम्रो भेन्टीलेटर भएको कोठामा मात्र हिटर, कोइला र ब्रिकेटको प्रयोग गर्नुपर्छ । बच्चालाई सकभर घाम छिर्ने कोठामा राख्नुपर्छ । 

बच्चाको शरीर सबै छोपिने गरी कपडा लगाइदिनुपर्छ । हातमा पञ्जा , कान छोपिने गरी टोपी लगाइदिने  गर्नुपर्छ । धेरै कपडा लगाउँदा बच्चाको शरीर भित्रबाट पसिना पनि आइरहेको हुनसक्छ । हिटर बालेर अथवा कपडा लगाइदिएर मात्रै पनि हुँदैन, समय–समयमा बच्चाको ख्याल पनि गर्नुपर्छ । कोठा हावा छिर्ने हुनुपर्छ । सानो बच्चा छ भने नियमित स्तनपान गराइराख्नुपर्छ । अन्य झोल खानेकुरामा पनि जोड दिनुपर्छ । 

चिसो मौसममा बच्चाको उमेरअनुसार ध्यान दिनुपर्ने हुन्छ । नवजात शिशु छन् भने विशेष ध्यान दिनुपर्छ । जति बच्चा ठूलो हँुदै जान्छन्, गर्नुपर्ने स्याहार त्यति कम हुँदै जान्छ । बढी जिम्मेवारी अनि रिस्क साना बच्चालाई हुन्छ । बढी कपडा ओाढाइदिँदा निसासिने डर पनि उत्तिकै हुन्छ । 

चिसो मौसम सुरु भएपछि बिरामी अस्पतालमा आइरहन्छन् । कोठामा हावा टाइट हुन्छ । झ्याल, ढोका बन्द हुन्छ, हावा छिर्ने ठाउँ हुँदैन । कोइला, ब्रिकेट बाल्दा कार्बन मोनोअक्साइड उत्पादन हुन्छ । । त्यसले हेमोग्लोबिनमा असर गरेर अक्सिजन लिन सक्दैन र ज्यानै जानेसम्मको खतरा हुन्छ । 

चिसोका कारणले निमोनिया हुन्छ भन्ने हाम्रो बुझाइ छ । चिसोका कारणले निमोयिा हुने भन्ने होइन । निमोनिया भाइरस, ब्याक्टेरिया तथा किटाणुको कारणले हुने गर्छ । रोगसँग लड्न सक्ने क्षमता कम भएकालाई बढी समस्या देखिन्छ । चिसो मौसममा भाइरल अथवा किटाणु बढी सक्रिय हुने भएकाले निमोनिया हुने गरेको हो । निमोनियाले ५ वर्षमुनिका बालबालिका बढी जोखिममा हुन्छन् । 

तर, निमोनिया जसलाई पनि हुनसक्छ । भाइरसबाट हुने निमोनिया सपोर्टिभ केयरले पनि निको हुन सक्छ भने ब्याक्टेरियाबाट भएको निमोनियामा कडा ज्वरो आउने, स्याँ स्याँ हुने हुँदा औषधि नै खानुपर्ने हुन्छ । साथै पोषणलाई पनि ध्यान दिनुपर्ने हुन्छ ।  

फोक्सोको तन्तुमा हुने सुजन वा संक्रमणलाई निमोनिया भनिन्छ । स्वासप्रश्वास प्रणालीको विभाजनअनुसार हाम्रो स्वरयन्त्र अथवा ल्यारिंक्स भन्दा माथिको भागलाई माथिल्लो स्वास नली र त्योभन्दा तलको भागलाई तल्लो स्वास नली भनिन्छ ।

माथिल्लो स्वास नलीको संक्रमणहरूमा रुघा वा राइनिटिसस, पिनास वा साइनोसाइटिस, घाँटी दुख्ने फ्यारिन्जाइटिस पर्छन् । तल्लो नलीको संक्रमणमा इपिग्लोटाइटिस, ल्यारिन्जाइटिस, ट्राकाइटिस अनि ब्रोन्काइटिस पर्दछन् । यी सबै स्वासप्रस्वास प्रणाली अन्तर्गतको नली वा ट्रयाकटका संक्रमण हुन् । फोक्सोमा वा फोक्सोको तन्तुमा हुने संक्रमण नै निमोनिया हो । 

निमोनिया बालबालिकालाई मृत्युको मुखमा पुर्याउने पाँच प्रमुख कारक रोगहरूमा एक हो । यो रोग लाग्ने संख्या तथा यसबाट मृत्यु हुनेको संख्या नेपालजस्ता विकासशील देशहरूमा अहिले पनि उच्च छ । विश्वमा प्रत्येक वर्ष १५ करोड ८० लाख पटक निमोनिया हुन्छ, जसमा १५ करोड ४० लाख त विकासशील देशहरूमा हुने गरेकोे तथ्यांक छ ।

विकसित मुलुकहरूमा भन्दा अल्पविकसित वा विकासशील मुलुकमा यो रोग लाग्ने सम्भावना १० गुणा बढी रहन्छ । प्रत्येक वर्ष पाँच वर्षभन्दा मुनिका १२ लाख बालबलिकाहरू निमोनियाको कारण मृत्युको मुखमा पुग्ने गरेका छन् ।

विभिन्न कारणले निमोनियाको संक्रमण बढ्ने भएकाले हामी सानाभन्दा साना कुरालाई पनि ध्यान दिनुपर्ने हुन्छ । 

सरसफाइमा ध्यान जरुरी हुन्छ । 

बच्चाको पोषण राम्रो छ भने निमोनियाले समाउन सक्दैन, त्यसैले पोषणलाई ध्यान दिनुपर्छ । 

ब्याक्टेरियाको विरुद्ध भ्याक्सिन पनि दिन थालिएको छ । ६ हप्ता, १० हप्ता र नौ महिनामा खोप लगाइन्छ । 

बाहिरबाट आएपछि बच्चालाई राम्रोसँग हात धोएर मात्र समाउनुपर्छ । 

बाहिर भिडभाडमा हुने धुलो धुवाँबाट बच्चालाई बचाउनुपर्छ । घरभित्र र घरबाहिरबाट हुने धुलोधुवाँका कारणले पनि श्वासप्रश्वासजन्य रोग लाग्न सक्छ ।