काठमाडौं ।

धेरै कमाइ हुने आशा देखाएर नेपालीलाई कानुनी तथा गैरकानुनी रूपमा ‘असुरक्षित’ राष्ट्र अफगानिस्तान लगिँदै आएको छ । सरकारले संयुक्त राष्ट्रसंघ (यूएन) ‘सेक्युरिटी’ र अफगानी सरकारी सेक्युरिटीमा मात्रै जान अनुमति दिएको थियो ।

तर, केही मेनपावर व्यवसायीले दुवईबाट समेत अफगानिस्तान पु¥याउने गरेका छन् । वैदेशिक रोजगार विभागका अनुसार चालु आर्थिक वर्ष २०७२/०७३ को वैशाख मसान्तसम्म एक हजार दुई सय १३ जना नेपाली कामदार कानुनी रुपमै अफगानिस्तान पुगेका छन् । त्यसमध्ये व्यक्तिगत रुपमा श्रम स्वीकृत लिएर जानेको संख्या एक हजार ५५ जना रहेका छन् । त्यसैगरी, संस्थागत (मेन पावरबाट) श्रम स्वीकृति लिएर जानेको संख्या एक सय ५८ जना रहेको विभागको तथ्यांकले देखाउँछ ।

 

वैदेशिक रोजगार विभागका महानिर्देशक शत्रुधन पुडासैनीले हालसम्म संस्थागत रुपमा तीन हजार ३ सय ५३ जना नेपाली अफगानिस्तान पुगेका छन् । त्यसैगरी, व्यक्तिगत रुपमा पाँच हजार दुइ सय ९१ जना अफगानिस्तान पुगेको जानकारी दिए ।

 

कतिपय एजेन्ट र म्यानपावर कम्पनीले कामदारलाई सबैखाले काम गर्न खुला भइसकेको भन्दै अफगानिस्तान अवैधानिक रुपमा लैजाने गरेको स्रोतको भनाइ छ । तर, सरकारले निश्चित क्षेत्रमा बाहेक अफगानिस्तानमा कामदार लैजान नपाउने व्यवस्था गरेको छ । यसै आधारमा वैधानिक रुपमै अफगानिस्तान जानेहरु पनि छन् ।

 

चालु आर्थिक वर्षमा दुई जना महिलाले सरकारसँग अनुमित लिएर अफगानिस्तान गएका छन् । पछिल्लो समयमा भारतबाट अफगानिस्तान पुर्याउने क्रम तीब्र भएको छ । अफगानिस्तान असुरक्षित रहेको थाहा हुँदाहुँदै धेरै कमाउने प्रलोभन देखाएर नेपालीहरुलाई त्यहाँ लगिँदैछ । सरकारले युएन सेक्युरेटी र गभर्नमेन्ट सेक्युरेटीबाहेक अन्य क्षेत्रमा अफगानिस्तान पुगेर काम गर्न रोक लगाएको छ ।

 

तर, कामदारलाई छक्याएर अफगानिस्तान लैजाने क्रम तीब्र भएको वैदेशिक रोजगार व्यवसायीहरु नै बताउँछन् । कामदारलाई अफगानिस्तानमा जान खुला भएको भ्रम पारिएको उनीहरुको दावी छ ।

 

श्रम तथा रोजगार मन्त्रालयले भने अफगानिस्तानमा वैदेशिक रोजगारी आंशिक मात्र खुला गरिएको जनाएको छ । तर, अफगानिस्तामा जान खुला भएको हल्ला चलाएर त्यसबाट कामदारलाई असुरक्षित ठाउँमा पुर्याउने क्रम तीव्र भएको छ ।

“अफगानिस्तानमा मासिक १ लाख भन्दा बढी कमाइ हुन्छ भनेर लैजाने गरेको हामीले पनि सुनेका छौं,’ श्रम तथा रोजगार मन्त्रालयका एक अधिकारीले बाह्रखरीसँग भने, “काठमाडौंका एयरपोर्टबाट यो सम्भव छैन । त्यसैले भारतका एयरपोर्टबाट उनीहरुलाई अफगानिस्तान पु¥याइन्छ । त्यसैले हामीले त्यसलाई रोक्न सकिरहेका छैनौं ।”

 

नेपालीलाई अफगानिस्तान पुर्याउन अर्को सहज बाटो बनेको छ दुवई । दुवईमा कुनै कम्पनीमा जाने र त्यहाँबाटै अफगानिस्तान छिर्ने क्रम पछिल्लो समयमा बढेको छ ।

 

विशेष गरेर त्यहाँका सेक्युरेटी कम्पनीहरुले नेपाली कामदारलाई अफगानिस्तान छिराइरहेका छन् । यहाँबाट दुबइको श्रम स्वीकृति लिएर जानेहरुलाई सम्बन्धित कम्पनीले नै अफगानिस्तानमा पठाएको पाइएको छ ।

 

यसैको आडमा नेपालीहरुलाई अफगानिस्तान पठाउन दुबइमा सञ्जालहरु नै सक्रिय रहेको सूचना नेपाल सरकारसँग पनि छ । तर, त्यसलाई रोक्न सरकारले कुनै कदम भने चालेको छैन ।

 

‘भिजिट’ भिसामा दुबइ पुर्याएर त्यहाँबाट अफगानिस्तान लैजाने गरेको पनि भेटिएको छ । विभिन्न बहानामा दुबइ पुर्याइएका नेपालीलाई अफगानिस्तानमा असुरक्षित क्षेत्रमा कामका लागि पठाउने गरिएको छ ।

वैदेशिक रोजगार विभागको श्रम कार्यालयमा दुबइ हुँदै अफगानिस्तानमा काम गरेको भन्दै सम्झौता रि–इन्ट्री गर्न आउने नेपालीको संख्या ठूलो छ ।

 

“दुबइको कम्पनीका लागि श्रम स्वीकृति दिएका मान्छे अफगानिस्तानको लागि रि–इन्ट्री गर्न भनेर आउने गरेका छन्” मन्त्रालय स्रोतले भन्यो, “दुबइका कम्पनीले नै नेपालीलाई अफगानिस्तान पु¥याउने गरेको पाइएको छ । तर, युएन सेक्युरेटी र गर्भनमेन्ट सेक्युरेटीबाहेकमा ‘लिगलाइज’ पनि गरिँदैन ।”

 

निश्चित क्षेत्रबाहेक अन्यमा कामदार पठाउन पनि निषेध जारी नै छ । कानूनी रूपमा रोजगारीका लागि जान रोक लगाए पनि अवैध तरीकाबाट भने जाने क्रम रोकिएको छैन । गैरकानूनी तरीकाबाट जाने कामदारले दलाललाई लाखौं रुपैयाँ बुझाएर जाने गरेका छन् । यसरी जाँदा कामदारले दलाललाई बढी पैसा तिर्नुका साथै अलपत्र पर्ने क्रमसमेत बढेको छ ।