नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी (नेकपा)को बुधवार प्रधानमन्त्री निवासमा बसेको बैठकले जुम्लामा अनशनरत प्रा. डा. गोविन्द केसीलाई काठमाडौं ल्याउने निर्णय गरेको समाचार सार्वजनिक भएसँगै सरकार सक्रिय भयो । बिहीवार बिहान शिक्षामन्त्रीले पत्रकार सम्मेलन गरेर चिकित्सा शिक्षा विधेयक फिर्ता नलिने बरु डा. केसीलाई बलजफ्ती भए पनि काठमाडौं ल्याइने जानकारी दिए । नभन्दै बिहीवार मध्याह्न नहुँदै सरकारी अधिकारीहरूसहित सेनाको हेलिकप्टर जुम्ला पुगेको समाचार आयो । तर, जुम्लाका सर्वसाधारण जनता र कर्णाली स्वास्थ्य विज्ञान प्रतिष्ठानका विद्यार्थी, डाक्टरहरूसमेतले डा. केसीलाई बलपूर्वक काठमाडौं ल्याउन दिएनन् । सायद, यसले सरकारी अधिकारीहरूको अहंमा चोट लाग्यो । त्यसपछि अस्पताल परिसरमा प्रहरीले लाठी हान्यो, अश्रु ग्यास प्रहार गर्यो । अस्पताल रणभूमिमा परिणत भएको थाहा पाएपछि जुम्लामा थप क्षति हुन नदिन डा. केसी काठमाडौं आउन तयार भए । डा. केसीको इच्छाविपरीत सरकारले उनलाई काठमाडौं ल्याएको छ ।
जुम्लामा अनशनरत प्राध्यापक डाक्टर गोविन्द केसीको जीवन रक्षाका लागि वर्तमान सत्तारुढ दल नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी (नेकपा) यति गम्भीर होला भनेर सायद कसैले पनि चिताएकै थिएन । डा. केसीका मागहरू सरकारसँग सम्बन्धित छन् तर सरकारभन्दा सत्तारुढ दलले उनको सत्याग्रहप्रति बढी चासो राखेको देखियो । प्रमुख विपक्षले डा. केसीकै माग पूरा गर्न दबाब दिनका लागि संसद् अवरुद्ध गर्दै आएको छ । तर, सरकारले साउन ११ सम्म संसद्को बैठकै स्थगित गरिदियो । सडकमा डा. केसीका पक्षमा प्रदर्शन भइरहेको छ । जुम्लामा भने अस्पतालमा समेत बल प्रयोग भयो । यो अब सरकार कठोररूपमा प्रस्तुत हुने सन्देश पनि हुनसक्छ । जेहोस्, नेपाली नागरिकको सत्याग्रहको अधिकारसमेत कुण्ठित भएको छ । नेपालमा अनशन त राणा शासनका बेलामा पनि भएको थियो । त्यतिखेर दुई तिहाइ बहुमत भएको कम्युनिस्ट सरकार नभएकाले होला सत्याग्रहीमाथि बल प्रयोग भने गरिएको थिएन ।
विशेषगरी काठमाडौंमा नयाँ मेडिकल कलेज खोल्न रोकिनुपर्ने विषयमा डा. केसीका मागप्रति नेपाल कम्युनिस्ट पार्टीका केही नेताहरू सुरुदेखि नै असन्तुष्ट थिए । यसैले डा. केसीमा मूल माग समेटिएको चिकित्सा शिक्षासम्बन्धी अध्यादेश जारी हुन नदिनसमेत प्रयास गरेको चर्चा त्यतिबेला चलेको थियो । हुन पनि राष्ट्रपति कार्यालयबाट अध्यादेश जारी गर्न अस्वाभाविकरूपमा ढिलो भएको थियो । तर, सोही अध्यादेश वर्तमान सरकारलेसमेत यथावत् जारी गराएपछि डा. केसीको मागप्रति सरकार उदार भएको सन्देश प्रवाहित भएको थियो । परन्तु, प्रतिस्थापन विधेयक तयार गर्दा भने ‘चिकित्सा शिक्षासम्बन्धी राष्ट्रिय नीति तर्जुमा उच्चस्तरीय कार्यदल’को प्रतिवेदन र डा. केसीसँग प्रधानमन्त्री केपी ओलीकै पहिलो सरकारलगायत पहिलेका सरकारहरूले डा. केसीसँग गरेको सहमतिविपरीतका प्रावधानहरू राखियो । त्यसपछि डा. केसीले जुम्लामा गएर अनशन सुरु गरेका हुन् । आज उनको पन्ध्रौं अनशनको बीसौं दिन हो । यसभन्दा पहिले चौधपटक अनशन बस्दा सरकारले यसरी बलप्रयोग गरेको थिएन । यसपटक त डा. केसीका समर्थकविरुद्ध जुम्लामा समेत प्रहरीले बल प्रयोग गरेको छ ।
आशा गरौँ, काठमाडौं ल्याइएपछि डा. केसीसँग सरकारले उच्चस्तरीय समिति बनाएर वार्ता गर्नेछ । सरकारले गठन गरेको सचिवस्तरीय समितिसँग वार्ता गर्न डा. केसीले अस्वीकार गरिसकेका छन् । माथेमा प्रतिवेदनका नामले चिनिने ‘चिकित्सा शिक्षासम्बन्धी राष्ट्रिय नीति तर्जुमा उच्चस्तरीय कार्यदल’को प्रतिवेदन’मा आधारित भएर सरकारले नयाँ विधेयक प्रस्तुत गरेमा विपक्षीहरूले पनि त्यसको समर्थन गर्नुपर्नेछ । त्यस्तै, सत्याग्रहीमाथि बल प्रयोग गरेको कलंकलाई पनि ‘असल नियत’ले पखालिदिनेछ । सरकारसँग संसद्मा प्रचण्ड बहुमत छ । बल प्रयोग गर्न चाहने हो भने कानुन त संविधान संशोधन गर्न पनि पुग्छ । तर, लोकतन्त्रमा त्यसरी बल प्रयोग गर्दा शासन गर्ने नैतिक वैधता भने बाँकी रहँदैन । निर्वाचित सरकारले पनि नैतिक वैधता गुमाउनु हुँदैन । डा. केसीसँग सरकार छिटै नै सहमतिमा पुगोस् र उनले स्वेच्छाले अनशन तोडेर चाँडै नै बिरामीको सेवा गर्न थालून् । देशको चिकित्सा शिक्षा विकृति मुक्त होस् र सरकारमाथि लागेको सत्याग्रहीविरुद्ध बल प्रयोग गरेको कलंक मेटियोस् । सरकारले बहुमतको अहंकार देखाएर दमनको बाटो रोज्यो भने त्यसबाट सबैभन्दा धेरै क्षति सरकारकै हुनेछ ।
नेपाल चिकित्सक संघ र जागरुक नागरिकहरूले यसबीचमा डा. केसीको सत्याग्रहको सधैँ समर्थन गर्दैआएका छन् । यसैले डा. केसीमाथि र जुम्ला अस्पतालमा बल प्रयोग हुँदा नागरिक तथा चिकित्सकहरू उद्वेलित हुन स्वाभाविकै हो । त्यस अवस्थामा सरकारले नागरिक अधिकारको सम्मान नगरी संयमको साटो दमनको बाटो रोज्यो भने स्थिति झन् तनावपूर्ण हुनसक्छ । अर्कातिर, यस्तो तनावको अवस्थामा असामाजिक तत्त्वले मौका छोप्न पनि खोज्नसक्छन् । यसैले डा. केसीका समर्थकहरू पनि संयमित र चनाखो हुनु आवश्यक छ ।
जुम्लाका घाइतेहरूलगायत सबैको स्वास्थ्य लाभको कामना गरौँ ।
