ओमकार अग्रवाल अहिले बनारसको असीघाटमा डुबल्की लाउँदै छ । गंगामा डुबुल्की लाउँदा उसलाई परम आनन्द मिल्छ । ऊ हर साल गंगास्नानका लागि काशी आउने गर्छ । काशी र गंगाप्रति उसको हृदयमा असीम आकर्षण मात्र होइन, त्यत्तिकै गहन आस्था पनि छ ।

उसको पिताजी जोगिन्दर अग्रवाल पनि यसरी नै हर साल गंगास्नानका लागि काशी आउने गर्थे । उनलाई पचहत्तर वर्षको उमेरमा जब प्रोस्टेट ग्रन्थीको क्यान्सरको संक्रमण भयो, त्यसपछि डाक्टरहरूले ‘अब धेरै नबाँच्ने’ घोषणा गरिदिए ।

जीवनको आखिरी घडीमा बाँकी सास काशीमै बिसाउने इच्छा देखाएपछि उनलाई हतारहतार बनारस ल्याइयो । ल्याएको सात दिनमा उनी गंगा किनारमा ब्रह्मलीन भए ।

उनलाई पनि काशीमा मर्यो भने स्वर्ग जान पाइने लालसाले भित्रबाटै समाएको थियो । बाबुको इच्छालाई पूरा गर्न ओमकारले अलिकति पनि कसर बाँकी राखेन ।

ओमकारको पैतृक थलो राजस्थान हो । उसका बाजे जमानामा व्यापार गर्न सुरुमा पटना आएछन् । त्यसपछि नेपाल–भारतको सिमानाको बजार जयनगर आए । जयनगरमा केही वर्ष दोकान चलाएपछि उनी नेपालको सिरहा, माडर सरे ।

लहान त्यो जमानाको पूर्वी पहाडका उदयपुर, खोटाङ, ओखलढुंगाको हाट भर्ने बजार थियो । नुनदेखि सुनसम्म, लत्ताकपडादेखि फलाम, तामा, पित्तलसम्म यसै बजारबाट पहाड लगिन्थ्यो । बाजे नै लहान आएको कहानी छ !

बाबु जोगिन्दर यहीँ जन्मिए । ओमकर यहीँ जन्म्यो । बाबु जोगिन्दरले नै वंशजको आधारमा नेपाली नागरिकता लिएपछि भारतसितको सम्बन्ध टुट्यो । अपितु, यिनका नातागोता र सारनतारन भारतसित अझ पनि कायमै छ ।

ओमकारका केही वंशियारी दाजुभाइहरू अझै पनि राजस्थानमा छन् । केही मामाचेला फुपूचेलाहरू जयपुरमा पनि छन् । तर, ऊ राजस्थान र जयपुर त्यति जाँदैन । वर्षको एकचोटि पन्ध्र दिनको छुट्टी निकालेर बनारसचाहिँ आउने गर्छ ।

गंगास्नानमा उसको पनि अतिशय मोह छ । बाबु जोगिन्दरमा पनि सोहीखालको मोह थियो । गंगास्नानको मोह बाबुबाट पैतृक अनुदानस्वरूप उसमा आएर हो कि कसो हो, वर्षको एकचोटि गंगा नुहाउन पाएन भने उसलाई खटपटी पैदा हुन्छ !

ऊ बच्चा हुँदै गंगास्नानको महात्म्य बाबु जोगिन्दारले उसको मस्तिष्कमा यसरी घुसाइदिए, अहिले बुढेसकाल हुँदा पनि त्यो घट्नुको साटो झन्झन् बढेर गएको छ ।

मर्ने बेलामा पनि बूढाले ओमकारलाई भनेका हुन्, “बाबु ओमकार, म मरेर गए पनि सालमा एकचोटि गंगास्नानको रित नटुटाउनू । किनभने, गंगामाताको जलमा यस्तो शक्ति छ, यसले जीवनमा गरेको हजार पाप पखालिदिन्छ र मान्छेलाई शुद्धचोखो बनाइदिन्छ । अनि अर्काे कुरा, सकिन्छ भने अन्तिम प्राण बिसाउन यहीँ आउनू । यहाँ शरीर छोड्न सकियो भने सिधै स्वर्गको सुखभोग मिल्छ, गन्दा नरकमा सड्नु पर्दैन ।”

गंगाजलमा डुबुल्की लाउँदा एक जुनी होइन, सात जुनीका पाप पखालिन्छ र यहाँ मृत्युवरण गर्दा स्वर्गको सुखभोग मिल्ने विश्वासले ओमकार अभिभूत छ । लहान त उसको निम्ति सिर्फ कमाउने थलो हो । पैसा सोहोर्ने थलो ।

जोगिन्दरकै पालामा उसले राइस मिल खोल्यो । खाद्य सामग्रीको डिलर खोल्यो । कपडा पसल खोल्यो । ठूलाठूला सरकारी ठेक्कापट्टामा पनि हात हाल्यो । सम्पत्ति हिसाब गर्दा करोडपति होइन, अरबपतिमै गणना हुन्छ ।

सोझो औँलाले घिउ आउँदैन भनेर हर ठाउँ बांगो औँलाकै प्रयोग गरेर नौनी निकाल्यो । उसले के गरेको छैन, खाद्यान्नमा मिसावट गर्नेदेखि कालाबजारी गर्ने, कृत्रिम अभाव सिर्जना गरी चर्काे दाममा समान बेच्ने, नाकामा भन्सार छल्नेसम्मका अनेक अनैतिक कर्महरूको प्रयोग गरेर अकुत धन कमाएको छ ।

ठूलाबडा नेता र पार्टीलाई बेलाबेलामा आर्थिक सहयोग र चन्दा दिन पनि मन साँगुरो बनाउँदैन । त्यसैले संकट पर्दा उसलाई पार्टी नेताहरू नै बचाउन पुग्छन् ।

उसको विश्वास के छ भने पार्टीलाई चन्दा दिएर मात्र मैले गरेका कर्तुतहरू धुइन्नन्, दुई नम्बरी धन्दा र कलुष कर्महरूको पाप पखाल्न वर्षको एकचोटि गंगाघाटमा जलस्नान गर्नैपर्छ । त्यहाँ गएर सर्वांग डुबुल्की लाउनैपर्छ ।

वर्षको तीन सय पचास दिन मजाले व्यापार, बिजनेस र ठेक्कापट्टामा खटिन्छ । बाँकीको पन्ध्र दिन आफ्नो संसारी कामबाट निवृत्त हुन्छ । र, लाग्छ काशी नगरीतर्फ । सो समयको सम्पूर्ण कारोबारहरू कारिन्दाजन र छोराहरूलाई जिम्मा लाएर प्रायः पत्नीसहित बनारसमा भूमिगत हुन्छ ।

कहिलेकाहीँ त दिनभरिजसो गंगामा डुबिबस्छ । यसले उसलाई एक अभिनव आनन्द दिएको हुन्छ । साथै, मनमा एक भरोसा भाव उठेको हुन्छ – सालभरिका सारा व्यापारिक कुकर्महरू सिनित्त पखालिँदै छन् । म स्निग्ध र चोखो बन्दै छु । मेरो देह मात्र पावन बनिरहेको छैन, आत्मा पनि पवित्र हुँदै छ ।

मनमा उसको एउटै भाव गुन्जायमान भइरहेको हुन्छ, ‘हे गंगामाते, मेरा जुनीजुनीका पापहरू पखालीदेऊ ! मलाई पावन पवित्र बनाइदेऊ !’

उसकी पत्नीले पनि गंगास्नानमा साथ दिन्छिन् । तर, ऊजति पानीमा डुबुल्की लाउन सक्दिनन् । दमको रोगी जो छिन् । चाँडै चिसोले समाती हाल्छ । ठिकठिकै नुहाएर उनी किनाराको सिँढीमा गंगाको अविरल प्रवाहलाई नियाली बस्छिन् । ऊ भने पानीमा पसेपछि भोकप्यास बिर्सिन्छ ।

०००

हरेक साल यस नगरीमा आउँदा खानेबस्ने व्यवस्था गंगा तटकै एक आलिशान होटेलमा गरेको हुन्छ । वर्षैपिच्छे आउने एक नियमित ग्राहक भइसकेको छ ऊ, होटेलका लागि । लहानबाट उसले फोनमार्फत कोठा बुक गराएको हुन्छ ।

यो पन्ध्र दिन उसले संसार बिर्सिन्छ । आफ्नो कामधन्दा, फोनफान सबै कुराबाट अवकाश लिएको हुन्छ । बनारसका विभिन्न तीर्थस्थलको भ्रमण, पूजापाठ, प्रार्थना र गंगा डुबुल्कीमा उसको सारा दिनचर्या व्यतीत हुन्छ ।

बनारसमा चौरासी घाटमध्ये ऊ एकै ठाउँ डुबुल्की लाउँदैन । प्रातःकालमा मणिकर्णिकाघाटमा डुबुल्की लायो भने मध्याह्नको गर्मीमा डुबुल्की लाउन असीघाट पुग्छ । सन्ध्या स्नानमा हरिश्चन्द्रघाटमा डुबुल्की लायो भने भोलिपल्टको बिहान केदारघाट पुगेर स्नान गर्छ । दिउँसो प्रभुघाटमा स्नान गर्यो भने सन्ध्या स्नानका लागि फेरि ऊ चेतासिहंघाटतिर लाग्छ ।

यसरी पन्ध्र दिन त्यहाँ बस्दा बनारसको शिरदेखि पुच्छारसम्मका पूरै चौरासीवटा घाटमा पालैपालो स्नान गरिसक्छ । उसलाई अर्काे के विश्वास पनि छ भने चौरासी लाख जुनीका पाप चौरासी घाटमा नुहायो भने नाश भएर जान्छन् ।

घाट नुहाएर मात्र पनि उसलाई चित्त बुझ्दैन । शिवशक्तिको दमदम आफैँमा चढेको भान मिल्छ । बाबा विश्वनाथको मन्दिर दिनको चौसट्ठीचोटि नित्य प्रदक्षिणा गर्छ । ऊ उमेरले चौसट्ठी भइसकेको छ । आफ्नो उमेर जति भयो, त्यतिचोटि मन्दिरमा फेरो मार्दै आएको छ ।

पोहोर साल त्रिसठ्ठीचोटि फेरो मारेथ्यो । परार साल बासट्ठीचोटि फेरो मारेथ्यो । एवम् रितबाट अघिल्ला सालहरूमा उमेरका हिसाबले फेरो लगाएको हो ।

विश्वनाथको पूजन, प्रदक्षिणा र निदिध्यासन त उसको दैनिक कर्म हो । पन्ध्र दिनको बनारस बसाइमा पन्ध्र दिनै त्यसमा लीन रहन्छ । त्यसपछिको समय चौसट्ठी योगिनी, बाह्र सूर्य र छपन्न विनायक, आठ भैरव, बयालिस शिवलिंग, नौ गौरी र चौध ज्योर्तिलिंगको दर्शन गर्न पनि कहिल्यै छुटाउँदैन । गरिबगुरुवा, साधुसन्यासीलाई पनि धेरथोर दानदक्षिणा गरेर मनलाई परितृप्त पार्छ ।

हुन त ऊ आफ्नो जीवनकालमा थुप्रै तीर्थ घुमेको छ । जतिजति धन कमाउँदै गयो, जतिजति व्यापार–व्यवसायबाट लाभ हासिल गर्दै गयो, त्यतित्यति तीर्थ घुम्ने भोकले उसलाई समात्दै लाग्यो । एकाधचोटि हरिद्वार ऋषिकेश पनि पुग्यो । बद्री–केदार पनि पुग्यो ।

सोमनाथको दर्शन गर्न द्वारका पनि पुग्यो । कृष्णको पावन भूमि मथुरा वृन्दावन पनि पुग्यो । इच्छा त उसलाई अमरनाथ पुग्ने पनि हो । त्यहाँचाहिँ अझसम्म पुग्न सकेको छैन । धेरै टाढा त्यसमा पनि विकट हिमाली क्षेत्रको यात्रा गर्नुपर्ने भएकोले त्यहाँ जान उसलाई कहिल्यै आँट आएन ।

अमरनाथ मात्र होइन, मानसरोवरको कैलाश यात्रामा पनि जान हिच्किचाएको छ । मधेसमै जन्मी हुर्केकोले विकट हिमाली यात्रामा स्वास्थ्यमाथि कुनै अभिघात हुनसक्छ कि भन्ने उसलाई डर छ ।

नेपालकै पनि पशुपतिनाथदेखि मुक्तिनाथसम्म पुगेको छ । जहाँजहाँ पुगे पनि उसलाई काशी, बनारसले जति मोहनी लाएको छ, त्यति कुनै ठाउँले उसको हृदय खिच्न सकेन !

अब त उसलाई अन्त कहीँ जानु छैन । तन्नेरी उमेर हुँदा सकेजति तीर्थ भ्याएकै हो, अब त दिनदिनै वृद्धपनले जित्दै लगेको छ । अरू तीर्थ घुम्ने वासना विलीन भइसकेको छ ।

तर, सालमा एकचोटि बनारस आउने र मनचित्य रूपमा गंगामा डुबुल्की लाउने वासना घट्नुको साटो अरू बढेर गएको छ ।

०००

बनारसको गंगा तटमा पन्ध्र दिन बिताएर भोलिपल्ट ओमकारका पतिपत्नी घर फर्किंदै छन् । घर फर्किने रेलको टिकट पहिले नै बुक गरिएको छ । भोलि साँझ सात बजे उनीहरू जयनगर प्रस्थान गर्नेछन् । घुम्ने र दर्शन गर्ने ठाउँहरू घुमिसकेका छन् । खाना खाएर होटेलमा रात्रि विश्रामको लागि आआफ्ना बेडमा पल्टिएका छन् ।

पत्नीले जिज्ञासा राखिन्—
“मणिकर्णिकाघाटमा त कति धेरै मान्छेहरू जलिरहेका ? चिता एक छिन पनि खाली देखिनँ मैले त । एकैचोटि आठवटा, दशवटा लास दिनरात जलेको छ, जलेको छ ।”
पति बोल्यो, “जल्दैनन् त, संसारको कुनाकुनाबाट मान्छे मर्नकै लागि यहाँ आउँछन् ।” लोग्नेको कुराले मनमा संशय पैदा भयो ।
“किन मर्नलाई यहाँ आउनुपरेको होला नि ?”
“तिम्लाई थाहा छैन, यहाँ मर्दा मोक्ष मिल्ने कुरा शास्त्रैमा लेखेको छ । सिधै स्वर्गको बास हुन्छ । हाम्रै पिताजी पनि यहीँ मरेको होइन ?”
“ए ! त्यसो भ’र पो धेरै लास जल्दा रहेछन् ।”

ओमकारकी पत्नी अलिक सोझो बुद्धिकी छन् । भोलि फर्किने टुंगो छ । पत्नीका केही किनमेलहरू बाँकी नै छन् । 
उनले लोग्नेलाई गनगन गरिन्—
“सधैँको स्नान, सधैँको स्नान । भोलि त बेलुका फर्किहाल्छाैँ । साडीताडी खरिद गर्नुछ । नातिनातिनालाई केही किनमेल भएको छैन । भोलि त मार्केटिङ गर्नुपर्छ ।”
“त्यसको चिन्ता नगर । भोलि बिहान मणिकर्णिकाघाटमा स्नान गर्ने । विश्वनाथ बाबाको दर्शन गर्ने । त्यसपछि खाना खाएर किनमेलमा साडी मार्केट जाने हो ।”

लोग्नेको योजनामा प्रतिवाद जनाउन मन लाग्यो, “यत्रो पन्ध्र दिनमा हजारचोटि डुबुल्की लाइसक्नुभएको छ, अझै चित्त बुझेन ? भोलि बिहान त होटेलकै बाथरुममा नुहाएर सिधै मार्केटिङमा जाऊँ न । नत्र भ्याइन्न क्या !”
“तिमीलाई थाहै छैन, गंगास्नानको माहात्म्य । यत्रो गंगास्नानको मौका कसैले गुमाउँछ ? तिमीलाई जान अल्छी लाग्यो भने तिमी कोठामै बस, म नुहाएर आउँछु ।”
“मेरो खुट्टा धेरै दुखेको छ । भोलि तपाईं मात्र गएर नुहाउनुहोस्, म कोठामै बस्छु ।”
बूढाबूढीको यही सल्लाह भयो । दुवैजना निद्रादेवीको शरणमा पर्दै घुर्न थाले ।

भोरभोरको मन्दिरको घण्टका चर्का ध्वनिले उनीहरूको निद्रा खुल्यो ।

झ्यालको पर्दा सारेर बाहिर चिहायो ओमकार बूढो । धर्तीमा उज्यालो खसिसकेको थियो । नुहाउने सरसामाग्री सानो हाते ब्यागमा हालेर मणिकर्णिकाघाटतिर लाग्यो ।

जाने बेलामा पुुलुक्क पतिको मुखतिर हेर्दै भनिन्, “अलि छिटो फर्किनु है ।”
ऊ केही नभनी ओर्ल्यो । मणिकर्णिकाघाटमा पुग्दा सूर्याेदयका कलिला किरणहरूले गंगाको जलप्रवाहलाई मृदुल स्पर्श गरिसकेको थियो । किनाराको सिँढीमा कपडा उतारेर ऊ गंगामा डबुल्की लाउन थाल्यो । जति डुबुल्की लायो, उति विभोर आनन्दको नशामा ऊ निमग्न बन्यो ।

सधैँ कम्मरकम्मर पानी भएको ठाउँमा नुहाउँथ्यो । धेरै पर गएपछि पत्नीले हकारपकार पार्थिन् र ऊ छेउमै आएर नुहाउन बाध्य बन्थ्यो । तर, आज ऊसित पत्नी थिइनन् ।

उसलाई सधैँ डुबुल्की लाउने ठाउँबाट अझै उता जान मन भयो । बिहानको चिसोचिसो समयमा गंगाको पानीले न्यानो स्पर्श दिएको थियो । केही पर गएर डुबुल्की मार्यो । उसलाई झन् मजा आयो ।

अझै एक स्टेप परको आनन्दले उसलाई आकर्षित गर्यो । यसो गर्दागर्दै पहिले नुहाउने थलोबाट करिब बीस हात परको दूरीमा ऊ पुगिसकेको थियो ।

डुबुल्की लाउँदालाउँदै ऊ एक्कासि आत्तियो । कारण, उसले टेक्ने ठाउँ कतै भेटेन । गंगाको अतल प्रवाह नजिक पुगिसकेको थियो । ऊ आत्तिएर किनारातिर फर्किन खोज्यो । तर, जलको कुनै अदृश्य प्रवाहले उसलाई उतैतिर खिच्यो । किनारा फर्किन अनेक बलबुता लायो ता’नि, तर उसको सामर्थ्यले भ्याउँदै भ्याएन ।

आसपासका डुंगावालाहरू चिच्याए, “डुब्यो ! डुब्यो ! मान्छे डुब्यो !!”

अत्ताल्लिएर डुंगावालाहरू उद्धारको आशयले कतै शरीर देखिन्छ कि भनेर हेर्न थाले । तर, गंगाको अतल जलप्रवाहले उसलाई निमोठेर भित्रै गाडिरह्यो । उसको शरीरबाट प्राणपखेरु हरण गरेर त्यहाँबाट पाँच किलोमिटर तलको तटमा शव पछारिदियो ।