आतोओडा
(उपन्यास : जानुका खतिवडा)
साहित्यिकवृत्तमा विभिन्न कृतिहरूका साथ उपस्थित स्रष्टा जानुका खतिवडाको पछिल्लो पुस्तक बजारमा आएको छ, ‘आतोओडा’ । यो उपन्यासमा उनले सन्थाल जातिको कथा व्यथा प्रस्तुत गरेकी छन् ।

उपन्यासकार खतिवडाले यस कृतिमा सन्थाल जातिको सामाजिक, आर्थिक र तिनका सांस्कृतिक पृष्ठभूमिलाई केन्द्रमा राखेकी छन् ।

उपन्यासको अन्तिम पृष्ठको ब्लर्बमा उल्लेख छ, “सुदूरपूर्वी नेपालको सीमान्तकृत सन्थाल जातिको सामाजिक परिवेशमा लेखिएको यो उपन्यासले उनीहरूको जीवन–संघर्ष र दुःखको कथा मात्रै बोल्दैन, सँगसँगै त्यो जीवनभित्रको प्रेम, त्याग, समर्पण र सम्बन्धहरूका बहुआयामिक पक्षहरूको सुन्दर पक्षहरूलाई पनि प्रस्तुत गरेका छन् । स्थानीय भाषा र लवजको समुचित प्रयोगले उपन्यासलाई सशक्त बनाएको छ ।”

उपन्यासकार खतिवडा आफ्नो भनाइमा लेख्छिन्, “मलाई आफ्नो गाउँका सन्थालहरूका बारेमा अझ विस्तारमा जान्न मन थियो । केही समय पुस्तकालय धाएँ । गाउँका बूढापाका सन्थालहरूसँग भेटेर तिनका कथाव्यथा सुनेँ । गौरादह, जुरोपानी र फकिरडिपका सन्थाल बस्ती डुलेँ । तिनका मेला–पर्व हेरेँ ।...।” (पृष्ठ — १६०)

एक अंशमा उपन्यासकार लेख्छिन्, “शुकरदेव खोलातिर जान लागेको रहेछ । बुधिनको साइकिलनजिकै पुगेर रोकियो । बाबाको आवाज सुनेर सनुमई हत्तपत्त चटाइतिर फर्किई र बोरामा मुरै भर्न थाली ।” (पृष्ठ — ३९)

कलम प्रकाशनद्वारा प्रकाशित १६४+४ पृष्ठको यस उपन्यासको मूल्य ३३५– रुपैयाँ राखिएको छ ।

०००    

क्रान्ति
(उपन्यास : डा. सुदीप अर्याल)
मनोचिकित्सा विशेषज्ञका रूपमा परिचित डा. सुदीप अर्यालको उपन्यास हो, ‘क्रान्ति’ । अहिले डा. सुदीप यस धरामा छैनन् । तर, उनको कृति ‘क्रान्ति’का रूपमा पाठकसामु छ । उनका भावना यसभित्रका पानापानामा छ । यो औपन्यासिककृति केही महिनाअघि सार्वजनिक गरिएको हो ।

कृतिको ब्लर्बमा प्रकाशन संस्था लेख्छ, “स्रष्टाको शरीर नश्वर होला तर अक्षरहरूमा सुरक्षित उसको सिर्जना अमर हुन्छ र युगौँसम्म मानव चेतनालाई अमरत्वको पाठ पढाइरहन्छ । यही शाश्वत यथार्थको एउटा प्रमाण हो हामीलाई कलिलै उमेरमा छोडिगएका मनोचिकित्सक डा. सुदीप अर्यालको अमर सिर्जना, उपन्यास ‘क्रान्ति’ ।

यस उपन्यासका सर्जक डा. सुदीपकी आमा सरस्वती अर्याल ‘मेरो छोरो जो स्वयम् कृति भएर बाँच्यो अब !’ मा लेख्छिन्, “...मेरो छोरो अब डाक्टर रहेन । उसैले मनोपरामर्श दिएर ज्यान जोगाइदिएका हजारौँ मान्छे छन् यही समाजमा । तर उही मनोचिकित्सक डा. सुदीपचाहिँ अब रहेन । तर पनि मैले के सुनेकी छु भने अक्षरको साधना गर्नेहरू अमर हुन्छन् । उनीहरूको नश्वर देह नासिएर गए पनि उनीहरू आफ्नै कृतिका कारणले कहिल्यै पनि मर्न पाउँदैनन् ।”

उपन्यासको एउटा अंशमा लेखिएको छ, “मनमा फेरि पबमा केटीले गीत गाउने बारेमा कुरा खेल्न थाल्यो । के मैले मेरी बीस वर्षे छोरीलाई साँच्चै पबमा गीत गाउन जान दिन्छु होला त ? अहिले सोच्दा त दिन्छु जस्तो लाग्छ । तर सोच्नु र गर्नुमा ठूलो फरक हुन्छ कि । छोरीको बाउ हुन सोचेजस्तो सजिलो छैन । फ्रिडम दिऊँ बिग्रेलान भन्ने डर । नदिऊँ छोरीलाई बन्धनमा राखेजस्तो हुने ।...।” (पृष्ठ — ८)

पेज टर्नर प्रालिद्वारा प्रकाशित २००+४ पृष्ठको यस उपन्यासको मूल्य ५५०– राखिएको छ ।

०००

चिनियाँ यात्री फाहियानको यात्रा विवरण
(गैरआख्यान : वासुदेव ढकाल)
भगवान् गौतमबुद्ध र लुम्बिनीको संक्षिप्त चिनारीसहितको कृति ‘चिनियाँ यात्री फाहियानको यात्रा विवरण’ केहीअघि सार्वजनिक भएको छ । यस पुस्तकका लेखक हुन्, वासुदेव ढकाल ।

पुस्तकको लेखकीयमा ढकाल लेख्छन्, “यस पुस्तकको नाम ‘चिनियाँ यात्री फाहियानको यात्रा विवरण’ राखिए पनि यस यात्रासँग बुद्धभद्रको पनि महत्त्वपूर्ण भूमिका रहेको र बुद्ध, लुम्बिनी, कपिलवस्तु रामराज्य पनि यसका प्रमुख विषय भएकाले यी विषय पनि पुस्तकमा समेटिएको छ । नेपालमा जन्मिएका बुद्धभद्र र चीनमा जन्मिएका फाहियानले बुद्धको जन्मस्थल नेपाल र बुद्धलाई चीनमा चिनाउन, नेपाल र चीनबीचको जनस्तरको सम्बन्ध प्रगाढ बनाउन आजभन्दा करिब १६ सय वर्षअघि नै ठूलो योगदान दिएका थिए ।...।”

पुस्तकको भूमिकामा लीलामणि पौड्याल लेख्छन्, “पुस्तकमा कतिपय तथ्यहरू खासगरी बुद्धको जन्मवर्ष र रामग्राम कहाँ हो ? भन्ने बारेमा लेखकले आफ्ना तर्कहरू प्रस्तुत गर्नुभएको छ । पुस्तकमा बुद्धको जन्मदिन हाल नेपालीले मनाउँदै आएको बुद्धजयन्तीलाई आधार मानेर ई.पू. ५४४ नै हो भनेर पुष्टि गर्ने प्रयास गरिएको छ । जुन जायज नै छ ।...।”

यस पुस्तकभित्र ‘भगवान् गौतमबुद्धको संक्षिप्त जीवनी’, ‘लुम्बिनीको संक्षिप्त परिचय’ र ‘चिनियाँ यात्री फाहियानको यात्रा विवरण’ गरी तीन भागमा २४ शीर्षकमा विभिन्न विषय समेटिएको छ ।

‘फाहियानको नेपाल प्रवेश’ आलेखमा लेखक लेख्छन्, “टुवेदबाट श्रावस्ती फर्किएर श्रावस्तीबाट बाह्र योजन दक्षिणतर्फ हिँडेपछि उनीहरू नेपालको नेपीकीया वा गोटिहवा (हालको कोटिहवा) भन्ने गाउँमा पुगे । भूगोलको अज्ञानताले दक्षिण लेखिए तापनि श्रावस्तीबाट नेपालको क्षेत्र नेपीकीया उत्तरपूर्वमा पर्दछ । नेपीकीयालाई नाभिक र क्षेमावती पनि भनिएको छ । (पृष्ठ– ४०)

मकालु प्रकाशन गृहले प्रकाशनमा ल्याएको १०४+४ पृष्ठको यस पुस्तकको मूल्य २५०– रुपैयाँ राखिएको छ ।