काठमाडौं । माइतीघर मण्डलानजिकैको थापाथलीतर्फको सडकमा बिहीबार सहकारीपीडितको आन्दोलनमा एक युवा थकित भएर सडकको छेउमा बसेका थिए । 

करिब ३५–४० वर्ष उमेर समूहका ती युवा हुन् बुटवलका विवेक पौडेल ।  उनले एभरेष्ट बैंकमा राखेको पैसा झिकेर देउराली बहुउद्देश्यीय सहकारीमा २५ लाख रुपैयाँ राखेका थिए । दुबइबाट कमाएर ल्याएको पैसा फसेपछि उनी आन्दोलनको बारेमा थाहा पाएर काठमाडौं आएका हुन् । 

उनी विदेशमा थिए । श्रीमती नेपालमै स्टाफ नर्स पढ्दै थिइन् । श्रीमान–श्रीमतीको सल्लाहअनुसार एभरेष्ट बैंकका पैसा राखिएको थियो ।  तर, पछि सहकारीले बढी ब्याज दिने भनेपछि उनले श्रीमतीलाई नभनी सातदोबाटोमा रहेको देउराली सहकारीमा एक साथीको सल्लाहमा पैसा जम्मा गरेका थिए । 

श्रीमती अट्रेलिया पढ्न जाने भएपछि सहकारीमा पैसा झिक्न जाँदा सहकारीले कार्यालय नै बन्द गरेर हिँडेको कुरा थाहा पाएको उनी बताउँछन् । “सल्लाहअनुसार मेरी श्रीमती विदेश पढ्न जाने कुरा भएको थियो । उसको भिसा पनि लाग्यो । १२ लाख रुपैयाँ चाहिने भएपछि म पैसा झिक्न सहकारी कार्यालय पुगेका थिएँ,” उनले भने, “तर, सहकारीले कार्यालय बन्द गरेर हिँडेछ । त्यसपछि मेरा दुःखका दिन सुरू भए । एक त म तनाबमा थिएँ । त्यसपछि घरपरिवारले अनेक शंका गर्न थाल्यो ।”

घरपरिवारले जुवातास खेलेको भनेर आफूलाई नराम्रो व्यवहार गरेको पनि उनले बताए ।  तर, ब्याज राम्रो आउँछ भनेर बैंकबाट झिकेर सहकारीमा पैसा जम्मा गरेको उनी बताउँछन् ।  पछि श्रीमतीले सहकारीमा जम्मा गरेको थाहा पाएको र पटक–पटक पैसा फिर्ता माग्न जाँदा सहकारीको कार्यालय बन्द भएको अवस्थामा रहेको पनि उनले बताए ।  

सहकारीमा पैसा राखेकै कारण श्रीमतीसँग सम्बन्ध विच्छेद भएको उनले बताए ।  “मलाई सहकारीमा पैसा राख्न लगाउने नर्वेमा छन् । भएको पैसा हिनामिना गरेको भन्दै दैनिक घरमा समस्या हुन थाल्यो पछि श्रीमतीले छोडपत्र दिइन् । मसँग छोडपत्र गरेर श्रीमती अहिले विदेशमा छन्,” उनले भने, “मेरो घरपरिवारले पनि मलाई राम्रो व्यवहार गर्दैन । मेरो ११ वर्षको छोरा छ । मैले जीवनमा कमाएको पैसा नै कहाँ खोज्न जाने थाहा छैन । यो आन्दोलनले केही हुन्छ कि भनेर म आएको हुँ । यो सबै सहकारीमा रकम राखेका कारणले निम्तिएको समस्या हुन् ।”

सहकारीका कारण उनको घर परिवार नै बिग्रिएको उनी बताउँछन् । सहकारीले लोभमा यसरी नपारेको भए आफ्नो बचत बैंकमा नै हुने उनी बताउँछन् ।

“हामी त साधारण मान्छे । जसरी फाइदा हुन्छ, त्यतैपट्टी हामीले सम्भावना खोज्ने हो । श्रीमतीलाई विदेश पढाउन पठाउनका लागि पैसा धेरै चाहिने भएर मैले त्यो पैसा जोहो गरेको हुँ,” बाह्रखरीसँग कुरा गर्दै उने भने ।

सहकारीले आफ्ना बचत फिर्ता नगरेपछि माइतीघर मण्डलामा आन्दोलन गरिरहेका छन् ।  सहकारीले बचत फिर्ता नदिएपछि बाध्य भएर सडकमा आउनुपरेको अधिकांशको भनाइ छ । यो आन्दोलनको नेतृत्व देउराली बहुउद्देश्यीय सहकारीकी बचतकर्ता सुनितासिंह राजभण्डारीको नेतृत्वमा भइरहेको छ । उनी सहकारी पीडित बचतकर्ता महासंघ संघर्ष समितिकी अध्यक्ष हुन् ।

यस आन्दोलनमा ४२ वटा सहकारीबाट पीडित भएकाहरू सहभागी रहेको उनी बताउँछिन् ।  उनको पनि वर्षौँदेखि यस सहकारीमा बचत डुबेको छ । यो सहकारीले सातदोबाटोबाहेक भक्तपुर र न्यूरोडबाट पनि सेवा दिँदै आएको थियो । 

यो सहकारीले बचतकर्ताबाट उठाएको पैसा जग्गा र बिल्डङमा लगानी गरेको तथ्य छ । 

जग्गा किन्न राखेको पैसा देउरालीमा बिलायो

देउरालीका अर्का बचतकर्ता रामनारायण श्रेष्ठ पनि आन्दोलनमा सक्रिय छन् ।  उनको पनि देउरालीमा १२ लाख रुपैयाँ बचत थियो ।  साधारण बचत गरेको भए उनलाई काम परेको समयमा देउरालीले पैसा फिर्ता नदिएको उनी बताउँछन् । 

“जीवनभरी दुःख गरेर कमाएको पैसाले घर बनाएको थिए । अर्काे ठाउँमा जग्गा किन्न त्यो घर बेचेर देउरालीमा बचत गरेको हो । मैले आधा पैसा जग्गा बैना गरेको थिए भने आधा पैसा सहकारीमा राखेको थिए । तर, फिर्ता आएन,” उनले भने, “जग्गाको पैसा समयमा दिन नसकेर जग्गा पनि पास गर्न पाएको छैन । जग्गामा भएको पैससा पनि फिर्ता आएको छैन । मन्त्रालयदेखि विभाग, प्रदेश, सीडीओ अफिस र प्रहरीसम्म पुग्यौं । सुनुवाई भएन ।”

त्यस्तै लतिलपुरको वाग्मती गाउँपालिका गिम्दी ७ का कृष्णप्रसाद तिमल्सिनाले पनि आफ्नो छोरो पढाउन भनेर जम्मा गरेको १२ लाख ५० हजार पैसा देउरालीले फिर्ता नदिएको उनका छोरा सविन तिमल्सिनाले बताए । 

उनका बुवा कृषक हुन् । कृषि व्यवसाय गरेर जीविको चलाउने तिमल्सिनाकी श्रीमती भवानी तिमल्सिना भने विदेशमा छिन् ।  आमाको नाममा पनि एक लाख रुपैयाँ यही सहकारीमा राखिएको छोराले बताए । एक वर्ष अघिदेखि नै पैसा फिर्ता नगरेको उनले बताए ।

यो सहकारीले बचत फिर्ता नगरेको भन्दै ५८ जनाले उजुरी दिएको वाग्मती प्रदेश सहकारी महाशाखाले जानकारी दिएको छ ।  यो सहकारीले २०७६ सालदेखि अडिट रिपोर्ट उपलब्ध नगराएको महाशाखाले बताएको छ । 

सहकारीलाई महाशाखाले प्रत्येक वर्ष अडिट रिपोर्ट बुझाउन भन्दै आएको भए पनि यो संस्थाले भने वेवास्ता गरेको सह–रजिस्ट्रार रोहित पोखरेलले बताए ।  २०७७ सालमा भने सेवा काउन्टर एकीकरण गरेको जानकारी दिएको थियो । त्यसयता यो संस्थाले विवरण नबुझाएको बताइएको छ ।

यो सहकारीको सञ्चालक समितिको अध्यक्षमा रबिन्द्र चौलागाईं, उपाध्यक्षमा अस्मिता खत्री, सचिवमा सुमन महर्जन र कोषाध्यक्षमा मनोहर बस्नेत रहेका छन् । त्यसैगरी सदस्यहरूमा राजु महर्जन, आशालाल महर्जन र गोबर्धन थापा रहेका छन् ।

वाग्मती प्रदेशले हाल तीन हजार २६२ सहकारीको निगरानी गर्दै आएको छ ।