काठमाडौं । नेपाली कथानक चलचित्र ‘जारी’ यति बेला सिनेमा हलहरूमा चलिरहेको छ । सँगै रिलिज भएको चलचित्र ‘बुलाकी’ शो बाँडफाँटमा अन्याय भयो भन्दै बाहिरियो । अन्यायमै परेको हो/होइन, त्यो बहसको विषय हो । कारण, यसअघि ‘राधा’ले पनि यस्तै गरेको थियो ।

वैशाख १ गते नै आएको ‘बिहे पास’ले सुरुआती केही दिन राम्रै गरे पनि अहिले शो घटिसकेको छ । अरू आर्थिक रूपमा असफल प्रायः हुँदा त्यसको सकारात्मक प्रभाव ‘जारी’मा परेको छ ।

‘जारी’को शो बढ्दै छ । व्यापार आक्रामक छ । अफ डे नै किन नहोस्, चलचित्रमा दर्शकको क्रेज उत्तिकै छ । अहिले पनि करिब आधा शो ‘फिलिङ फास्ट’मा गइरहेका छन् । बक्सअफिस कलेक्सन लोभलाग्दो छ ।

दयाहाङ राई ‘जारी’का हिरो हुन् । मिरुना मगर हिरोइन । उपेन्द्र सुब्बा लेखक तथा निर्देशक अनि रामबाबु गुरुङ निर्माता । यो चलचित्रले सुदूरपूर्वी पहाडका रैथाने जाति लिम्बू समुदायको कल्चरको कथा उठाएको छ । विशेष गरी पालम र ख्यालीमार्फत लिम्बू समुदायको आफ्नो छुट्टै संसार देखाएको छ । लिम्बू समुदायमा कसरी विवाह हुन्छ ? त्यो सिनेमामा देखिन्छ ।

भक्तपुर होस् वा ललितपुर ‘जारी’ हेर्न हलमा दर्शकको ‘मेला’ नै लागेको छ । बिर्तामोडमा पूर्वी पहाडबाट बसाइँ सरेर झरेका लिम्बू समुदायको बाक्लो बसोबास भइसकेको छ । त्यसैले बिर्तामोडको वान स्टेपमा सिनेमा हेर्ने दर्शकको घुइँचो लागेको छ । त्यहाँका अधिकांश शो फिलिङ फास्टमा गएका छन् । सुरुका दिनमा धेरै शो ‘शोल्ड आउट’ भएका थिए ।

उपेन्द्रले लिम्बू समुदाको कल्चरमा ‘कल्चरल’ चलचित्र बनाए । दर्शकको हेर्ने भीड लाग्यो । यसको अर्थ आफ्नो समुदायको कथा हेर्न दर्शक लालायित छन् भन्ने पनि हो । कल्चरमार्फत मान्छेले आफ्नो पहिचान खोजिरहेको छ । कतिपयले बिर्संदै गएको र कतिपय कल्चरबाट टाढिएको अवस्थामा यस्तो कथाले दर्शकलाई ‘नोस्टाल्जिक’ बनाउँछ । यसको उदाहरण उपेन्द्रले ‘जारी’मार्फत प्रमाणित गरेका छन् । त्यसो त उपेन्द्र र रामबाबुलाई दर्शक हलसम्म ल्याउन कुनै जातिविशेषको कथा नै चलचित्रमा भन्नु पर्दैन । उनीहरू दुवै प्रमाणित भइसकेका लेखक तथा निर्देशक हुन् । ‘कबड्डी’ सिरिज यसको प्रमाण हो ।

उपेन्द्रले नयाँ पुस्ताले भुल्न लागेको संस्कारमा चलचित्र बनाएका छन् । पछिल्लो समय बसाइँ सर्नेको लर्कोले पहाड रित्तिँदै छ । लिम्बू समुदाय पनि यसबाट अछुतो छैन । पूर्वी पहाडको पुर्खौली थातथलो छोडेर हुनेखाने लिम्बू तराई र काठमाडौंमा बस्न थालेका छन् । कतिपय त हङकङ, बेलायतलगायत देशमा छन् ।

जुन भूगोल र समुदायमा बस्यो, त्यहीँको बहुसंख्यक समुदायको संस्कार र संस्कृति हाबी हुन्छ । अल्पसंख्यकको संस्कृति विस्तारै लोप हुँदै जान्छ । सायद यही महसुस गरे उपेन्द्रले । र, बनाए ‘जारी’ । उनले चलचित्रको ट्रेलर सार्वजनिक कार्यक्रममा पनि यो कुरा स्पष्ट पारेका थिए ।

उपेन्द्रले भनेका थिए– मैले यो चलचित्र मेरा छोरीहरूका लागि बनाएको हुँ । मेरा छोरी यतै काठमाडौंमा जन्मिए । यतै बसे । यतै पढे । यतै हुर्किए । यतैको चालचलन सिके । अहिले युट्युब र टिकटकको समय छ । अमेरिकामा के खान्छन्, के लाउँछन् र के गर्दै छन्, थाहा पाउने भए । त्यसैले हाम्रो यो संस्कार र संस्कृति के हो, हाम्रो संस्कार यस्तो छ भनेर मैले मेरो छोरीहरूलाई राम्रो संस्कृति देखाउन जारी बनाएको हुँ ।

लिम्बू समुदायमा रहेको जारी प्रथाले महिलालाई शक्तिशाली बनाएको छ । बहुविवाहका लागि स्वतन्त्रताको अधिकार दिएको छ । उपेन्द्र सचेत हुँदै भन्छन्, “तर, मैले बहुविवाहको वकालत गरेको होइन । कल्चरको कुरा मात्रै गरेको हुँ ।”

उनले बनाएको यही कल्चरको चलचित्र दर्शकले मन पराए । जसमा जारी प्रथाको जगमा सुन्दर प्रेमकथा छ । भागदौडको यो समयमा धेरैजना घर छोडेर टाढाटाढा छन् । घर छोडेर टाढिनु आफ्नो संस्कार र संस्कृतिबाट पनि बिछोडिनु हो । त्यसैले पछिल्लो समय धेरैजना आफ्नो संस्कार र संस्कृतिबाट नचाहेरै पनि टाढिएका छन् । चासो राख्न थालेका छन् ।

‘जारी’ निर्माण भयो । निर्माण पक्षले मिहिनेत गर्‍यो । मिहिनेतको कदर भयो । सिनेमा चल्यो । यसले दिएको सन्देश विभिन्न जातिविशेषका कथामा सिनेम्याटिक फिल दिएर चलचित्र बनाए चल्छ भन्ने पनि हो ।

नेपालमा थुप्रै समुदाय छन्, आफ्नै कल्चर छ । राई, मगर, चौधरी, तामाङ समुदायको छुट्टाछुट्टै कल्चर छ । लोपोन्मुख समुदाय पनि छन्, उनीहरूको भिन्नाभिन्नै कल्चर छ । यी समुदायका संस्कृतिमा राम्रो सिनेमा बनाउन सके दर्शक हेर्न उत्सुक रहेको सन्देश ‘जारी’ले दिएको छ ।