काठमाडौं । नेपाल कम्युनिस्ट पार्टीको एकता दश महिनाको अन्तरालमा पनि आधारभूत तहसम्म विस्तार नहुँदा त्यसको असर भ्रातृ संगठनमा पनि परेको छ । गएको जेठ ३ गते एमाले र माओवादी केन्द्र गाभिएर नेकपा बनेपछि एकता प्रकृया ३ महिनाभित्र टुंगो लगाउने भनिएको थियो । र, अन्तर पार्टी निर्देशनसमेत जारी भएको थियो ।

माऊ पार्टीका अलावा २२ वटै जनसंगठनको एकता टुङ्ग्याउन नेकपाले तत्कालीन एमाले र माओवादी केन्द्रबाट २–२ जनाको ४ सदस्यीय कार्यदलसमेत गठन गरेको थियो । जनसंगठनका कार्यदलाई १५ दिनको समयसीमा दिएर विधान, राजनीतिक वैचारिक कार्यदिशा र नेतृत्वसमेत प्रस्ताव गर्नेगरी ७ वटा विषयका टीओआर दिइएको भए पनि एकाधले मात्रै प्रतिवेदन निर्धारित समयमा बुझाउन सके । बाँकी जनसंगठनले समय गुजारेर बुझाए । तथापि बुझाइएका प्रतिवेदन पनि पार्टी सचिवालयमा थन्किएर बसेको र जनसंगठन एक वर्षदेखि विघटित अवस्थामा रहेको जनसंगठनका नेता कार्यकर्ता बताउँछन् ।

नेकपाको संगठनात्मक जीवनका नर्सरी मानिएका विद्यार्थी, युवा, किसान, मजदुर संगठनको एकवर्षदेखि बैठक नै बस्न सकेका छैनन् । संगठनात्मक गतिविधि ठप्पप्रायः छन् ।

अनेरास्ववियु दुई वर्षदेखि गतिहीन
तत्कालीन एमाले र माओवादी केन्द्रबीचको एकताको सबैभन्दा बढी असर अनेरास्ववियुलाई परेको छ । पार्टी एकतापूर्व नै समानान्तर सर्कुलरको झमेला बेहोरिरहेको अनेरास्ववियुको बैठक २०७४ साउनदेखि बस्न सकेको छैन । “दुवै संगठनले कुनै पनि गतिविधि गर्न सकेका छैनन्, संगठनात्मक हिसाबले अनेरास्ववियु विघटनप्रायः छ,” अनेरास्ववियुका उपाध्यक्ष महेश बर्तौला भन्छन् ।

अखिल क्रान्तिकारी र अनेरास्ववियु एकताका लागि पार्टीले चार सदस्यीय कार्यदल गठन गरेको थियो । कार्यदलले नाम र विधान टुङ्ग्याएर प्रतिवेदन बुझाएको बर्तौलाको भनाइ छ । संगठनको नाम अनेरास्ववियू प्रस्ताव गरिएको छ । संगठन ४९९ भन्दा नबढाउने सहमति भएको बर्तौलाले जानकारी दिए ।

तर, एकता प्रक्रिया पार्टी सचिवालयमै अड्किएकाले कार्यकर्ता उत्पादनको नर्सरीमा खडेरी लागेको बर्तौता बताउँछन् । अनेरास्ववियूको नेतृत्व कसले गर्ने भन्ने विषय पनि निक्र्यौल हुन सकेको छैन । अनेरास्ववियुकी अध्यक्ष सांसद्को जिम्मेवारीमा रहेकाले उनी बिदा हुने तरखरमा छिन् । लामा बिदा हुने भएकाले क्रान्तिकारीले नेतृत्व स्वतः आफूले पाउने दाबी गरिरहेको छ । रञ्जित तामाङ एकीकृत अनेरास्ववियूको अध्यक्षको दाबेदार छन् ।

तर, अनेरास्ववियुका उपाध्यक्षहरू महेश बर्तौला, रश्मी आचार्य, महासचिव ऐन महर पनि आकांक्षी रहेकाले नेतृत्वको विषय टुङ्गो लाग्न नसकेको हो ।

अध्यक्ष तानातानमा युवा संगठन
नेकपाको युवा संघको हालत पनि माऊ पार्टीकै जस्तो छ ।  युवा संघ नेपाल र वाईसीएल एकता गर्न मणिचन्द्र थापा, महेन्द्र पाण्डे, रमेश पौडेल र रामप्रसाद सापकोटा सदस्य रहेको कार्यदल गठन गरेको थियो । कार्यदलले १६–४० उमेर समूहका युवालाई संगठनमा आवद्ध गराउने बाहेक आधारभूत कुरामै सहमति जुटाउन सकेन । नाम, झन्डा, नेतृत्वका विषयमा दुवै संगठनले आ–आफ्नै दाबी प्रस्तुत गरेपछि संगठनात्मक एकता लथालिङ्ग बन्न पुग्यो ।

वाईसीएलका अध्यक्ष सापकोटा पार्टी केन्द्रीय सदस्य भएकाले सहजतापूर्वक नेतृत्व युवा संघलाई दिनुपर्छ भन्ने मान्यता पौडेलको छ । यही अध्यक्ष पद तानातानले संगठन गतिशून्य बन्न पुगेको युवा संघका नेता बताउँछन् । युवा संघका महासचिव नरेश शाहीका अनुसार १० महिनायता युवा संघको कुनै पनि गतिविधि हुन सकेको छैन । दुवै संगठन विघटित अवस्थामा छन् ।

राष्ट्रिय राजनीतिको घटनाक्रममा संगठनको लेटरप्याडमा वक्तव्य आउँछ । केहीदिन अगाडिमात्रै वाइसीएलले जनयुद्धका सहिद परिवार, घाइते योद्धा तथा वेपत्ता परिवारका सदस्यहरूलाई अभिनन्दन गर्‍यो । ती सबैमा दुवै संगठनको अपनत्व भने हुन नसकेको युवा संघका नेता–कार्यकर्ता बताउँछन् ।

स्थानीय निर्वाचनदेखि गुमनाम महिला संघ
संसद्मा महिला प्रतिनिधित्व, ३३ प्रतिशत आरक्षणको महत्त्वपूर्ण अजेन्डा स्थापित गरेको श्रेय अखिल नेपाल महिला संघलाई जान्छ । आमाको नामबाट नागरिकता लिन पाउनुपर्ने माग राखेर सङ्घर्ष गर्ने सङ्गठन पनि महिला संघ नै हो । र, यही आन्दोलनको आंशिक उपलब्धि संविधानमा लिपिवद्ध समेत भयो ।

अहिले समाजमा शृंखलावद्धरूपमा महिला हिंसाका घटना हुँदा महिला संघले विज्ञप्तिसमेत जारी गर्न सकेको छैन । त्यसो त स्थानीय निर्वाचनयता केन्द्रीय कमिटीको बैठक समेत बस्न नसकेको बताउँछिन्, अध्यक्ष गोमा देवकोटा । पार्टी एकतालगत्तै अखिल नेपाल महिला संघ र अखिल नेपाल महिला संघ (क्रान्तिकारी) एकताका लागि राधा ज्ञवाली, गोमा देवकोटा, उर्मिला अर्याल र अमृता थापामगर सदस्य रहेको कार्यदल गठन गरिएको थियो ।

जेठ मसान्तभित्र एकताको खाकासहितको प्रतिवेदन बुझाउन भने पनि कार्यदलले पुुस मसान्ततिरमात्रै प्रतिवेदन बुझाएको देवकोटा बताउँछिन् । बुझाइएको प्रतिवेदनमा प्रस्तावित एकीकृत संगठनको नाम, विधान, झन्डा, संगठनको आकारसमेत टुंगो लाग्न नसकेको देवकोटाले जानकारी दिइन् । ती विषयमा दुवै संगठनको आ–आफ्नै दाबी रहेको देवकोटा बताउँछिन् । 

नेतृत्व विवादमै अड्कियो किसान एकता
एकता प्रक्रिया निष्कर्षमा नपुग्दा अखिल नेपाल किसान महासंघ र अखिल नेपाल किसान संघ (क्रान्तिकारी) पनि गतिहीन बन्न पुगेका छन् । दुवै संगठनको बैठक एकवर्षयता बस्न नसकेको अखिल नेपाल किसान महासंघका अध्यक्ष केशवलाल श्रेष्ठ बताउँछन् ।
दुवै पार्टीको किसान संगठन एकीकृत गर्न गठित कार्यदलले भदौ २ गते नै प्रतिवेदन बुझाएको थियो ।

प्रतिवेदनमा दुवै संगठनको बराबर प्रतिनिधित्व हुनेगरी ३५० सदस्यीय राष्ट्रिय समिति प्रस्ताव गरिएको श्रेष्ठको भनाइ छ । १ जना संयोजक र १ जना सहसंयोजक प्रस्ताव गरिए पनि नेतृत्वको टुंगो लाग्न नसकेको श्रेष्ठको भनाइ छ । नेतृत्वमा सहमति जुट्न नसकेपछि अखिल नेपाल किसान महासंघबाट श्रेष्ठ र क्रान्तिकारीबाट चित्रबहादुर श्रेष्ठ अध्यक्ष प्रस्तावित गरिएको छ ।

‘नेतृत्वले गाँठो फुकाइदिए भोलि एकता गर्छौं’

पेशागत महासंघका अध्यक्ष विश्वनाथ प्याकुरेलले नेतृत्वले गाँठो फुकाइदिए भोलि नै एकता गर्न आफूहरू तत्पर रहेको बताउँछन् । तर, सोही संगठनका अर्का नेता प्रेमलकुमार खनाल भने एकता प्रक्रिया नेतृत्वको हातमा रहेको बताउँछन् । महासंघअन्तर्गत अहिलेसम्म १२ वटा प्रतिष्ठानको एकता भइसकेको र महासंघको मात्रै एकता प्रक्रिया विलम्ब हुन पुगेको प्याकुरेल बताउँछन् ।

पेशागत महासंघ र राष्ट्रिय कर्मचारी महासंघ एकीकरणका लागि गठित कार्यदलले विधानमा मोटामोटी सहमति गरेको खनालको भनाइ छ । उनका अनुसार एकीकृत संगठनको नाम राष्ट्रिय पेशागत महासंघ प्रस्तावित छ । नेतृत्वको विषय पनि निरुपण हुन नसकेको उनी बताउँछन् ।

संगठनात्मक एकीकरण नटुङ्गँदा महासंघका गतिविधि एकवर्षदेखि ठप्प रहेको खनाल बताउँछन् । नेकपा निकट पत्रकार संगठन प्रेस चौतारी र प्रेस सेन्टरको हालत पनि माऊ पार्टीजस्तै छ । कार्यदलले अहिलेसम्म नाममात्रै टुंगो लगाउन सकेको छ भने नेतृत्व त्यहाँ पनि पेचिलो बनेको छ । एकीकृत संगठनको नाम प्रेस संगठन, नेपाल प्रस्तावित छ ।

नेतृत्वमा चौतारी अध्यक्ष गणेश बस्नेत र सेन्टरका अध्यक्ष महेश्वर दाहाल दुवैले दाबी नछाडेपछि अन्तिम टुंगो लगाउने जिम्मा पार्टी सचिवालयलाई नै छाडिएको दुवै संगठनका नेता बताउँछन् ।

२२ मध्ये २ संगठनको मात्रै एकता

नेकपाका २२ जनसंगठनमध्ये अहिलेसम्म २ वटाको मात्रै एकता सकिएको छ । प्रगतिशील तथा पेशागत कानुन व्यवसायी संगठन र गणतान्त्रिक प्रगतिशील कानुन एसोसिएशन नेपालबीच एकता सकिएको छ । त्यस्तै पेशागत तथा प्रगतिशील इन्जिनियर एसोसिएसन नेपाल र नेपाल राष्ट्रि इन्जिनियरिङ संगठनबीच एकता सम्पन्न भएको नेकपाले जानकारी दिएको छ ।

दुवै पेशागत संगठनको चुनाव आएकाले ती दुई जनसंगठनको एकता भए पनि बाँकीका हकमा अन्यौलता रहेको पेशागत महासंघका नेता खनाल बताउँछन् ।   

फाइल तस्बिर