काठमाडौं । नेपालको कानुनअनुसार कुनै पनि सुर्तीजन्य पदार्थ निःशुल्क बिक्री वितरण गर्न वा उपहार दिन पाइँदैन ।  बिक्री गर्ने सुर्तीजन्य पदार्थको बट्टाको ९० प्रतिशत भागमा नियामक निकायले तोकेको सुर्तीको प्रभावले ग्रसित फोक्सोको तस्बिर र चेतावनीमूलक सन्देश छापिनु पर्दछ । 
तर, नेपालको चुरोट बजारमा करिब करिब ‘एकाधिकार’ चलाइरहेको सूर्य नेपालले यी दुवै नियमलाई लत्याएर आफ्नो नयाँ ब्रान्डको प्रचार प्रसार गरिरहेको छ । 

अहिले बजारमा सूर्य फ्युजन चुरोटको २० खिल्लीको बट्टा किन्न गयोभने पसलेले एउटा सानो ५ खिल्लीको बट्टा सित्तैमा उपहार दिन्छ ।  यसरी उपहार दिनु नेपालको कानुनको खिल्ली उडाउनु र नेपालमा जे गरे पनि सूर्य नेपाललाई कसैले कारवाही गर्न सक्दैन भन्ने घमण्ड देखाउनु हो भनेर बजार विश्लेषकले बाह्रखरीलाई बताएका छन् ।

यो पाँच खिल्लीको ‘फ्री फ्लो’ नाम भएको रंगिन बट्टामा न त सुर्तीजन्य पदार्थ ऐन, २०६८ अनुसार कुनै सन्देश छ, न यसमा अन्तःशुल्क कार्यालयको कुनै स्टिकर नै छ ।

यस्तो गैरकानुनी काम गरिरहेको सूर्य नेपाललाई बाह्रखरीले यस्तो गलत काम किन गरेको भनेर प्रश्न गर्दा अध्यक्ष रवि केसीले अत्यन्त  गैरजिम्मेवार जवाफ दिएर पन्छन् खोजे ।  कम्पनीलाई बजारमा यस्तो बट्टा गएको जानकारी आएको तर सो कसरी गयो भनेर कम्पनीले अनुसन्धान गरिरहेकोजस्तो अत्यन्त हास्यास्पद जवाफ अध्यक्ष केसीले दिएका छन् ।

कुनै पनि एउटा चुरोट बनाउन, प्याकिङ गर्न र बजारमा ल्याउन करोडौं खर्च लाग्छ । सित्तैमा दिएको चुरोटमा पनि ‘सूर्य फ्युजन’को लोगो स्पष्ट छ । यस्तो काम अरू कसैले किन गर्छ भन्ने प्रश्नको जवाफ केसीले दिन चाहेनन् ।

सूर्य नेपालले आफ्नो नयाँ चुरोटको बिक्री वितरण गर्ने क्रममा काठमाडौंका अधिकांश पसलमा सूर्य चुरोटको प्याकेटसँगै पाँचवटा फ्युजन चुरोट राखेको सानो बट्टा सित्तैमा दिन निर्देशन दिएको छ र धेरै पसलहरूबाट यस्तो बट्टा जोसुकैले सहजै खरिद गरिरहेका छन् ।

यस कार्यबाट सुर्तीजन्य पदार्थ (नियन्त्रण र नियमन गर्ने) ऐन, २०६८ को दफा ११ को उपदफा (५)मा “कसैले पनि निःशुल्क रुपमा सुर्तीजन्य पदार्थ वितरण गर्न वा उपहार दिन पाउने छैन,” भनिएको कानुनलाई स्पष्ट ढंगले अवहेलना गरेको छ । 

त्यस्तै सोही ऐनको दफा ९ अनुसार सुर्तिजन्य पदार्थको बट्टा, र्‍यापर्स, प्याकेट तथा पार्सलको प्याकेजिङ र लेबलिङको बाहिरी भागमध्ये कम्तीमा ७५ प्रतिशत भागमा सुर्तीजन्य पदार्थ स्वास्थ्यलाई हानिकारक भन्ने जस्ता व्यहोराको मन्त्रालयले तोके बमोजिम चेतावनीमूलक सन्देश र सुर्तीजन्य पदार्थको सेवनको असारबाट भएको घातक, रङ्गिन चित्र प्रष्ट रूपमा बुझ्ने र देख्ने गरी नेपाली भाषामा छाप्नु तथा अङ्कित गर्नुपर्ने व्यवस्था छ । 

यो ऐनलाई पनि सूर्य नेपालले बेवास्ता गर्दै सित्तैमा दिइने चुरोटको बट्टामा एक प्रतिशत पनि यस्ता चेतावनीमूलक सन्देश राखिएको छैन ।

यो उपदफामा मन्त्रालयले थप गर्दै, सुर्तीजन्य पदार्थको बट्टामा ९० प्रतिशत भाग चेतानमूलक चित्र राख्नुपर्ने नियमावली बनायो, जसमा ७० प्रतिशत रंगिन चित्र र २० प्रतिशत चेतनामूल सन्देश राख्ने व्यवस्था गरियो ।

यो विषयमा सर्वाेच्चमा मुद्दा परेको थियो । तर, पछिल्लो पटक सर्वोच्च अदालतबाटै सूर्तीजन्य पदार्थको बट्टा, प्याकेट, र्‍यापर, पेटी तथा पार्सल प्याकेजिङ्ग र लेबुलको बाहिरी कुल भाग मध्ये ९० प्रतिशत भाुग (७० प्रतिशत भागमा रंगिन चित्र र २० प्रतिशत भागमा चेतनामूलक) सन्देश र चित्र छाप्नुपर्ने परमादेश आएको छ ।

तर, सूर्य नेपाल आफूलाई पानी माथिको ओभानो देखाउन कमजोर कोसिस गर्दैछ । 

“ऐन र नियम विपरीत कम्पनीले काम गर्दैन । कुनै वितरकले यस्तो गरेको हुन सक्छ,” अध्यक्ष रवी केसीले भने, “यसको सत्यतथ्य के हो हामीलाई थाहा छैन । म यति भन्न मात्र सक्छु, हामीले कम्पनीको लोगो नभएको बट्टा बजारमा पठाएका छैनौं ।”

तर उनी यसबारेमा अनभिज्ञ रहेको भने पाइएन ।

सरकारले पाउने राजस्व पनि छली 

सरकारले चुरोटबाट अन्तःशुल्क, स्वास्थ्य कर, मूल्य अभिवृद्धि कर (भ्याट) र आयकर गरी विभिन्न शीर्षकमा राजस्व संकलन गर्छ ।  तर, सूर्य नेपालले यी चारवटै शीर्षकमा सरकारले पाउने कर छल्न खोजेको छ । किनभने यो कम्पनीले गैरकानुनी रूपमा बजारमा चुरोट बिक्री वितरण गरेको छ । 

चुरोट तथा सुर्तीजन्य उत्पादन गर्ने उद्योगले अन्तःशुल्क स्टिकरबापत प्रतिस्टिकर २५ पैसा, स्वास्थ्य जोखिम करबापत प्रतिखिल्ली ६० पैसा, आयकरबापत ३० प्रतिशत र भ्याटबापत १३ प्रतिशत राज्यलाई तिर्नुपर्छ । 

त्यसैगरी कम्पनीले उत्पादन गरेको सुर्तीजन्य उत्पादनको क्वालिटीअनुसार अन्तःशुल्क लाग्ने पनि बताइएको छ ।  सूर्य नेपालले यसरी चुरोट बिक्री गर्नु अत्यन्त गलत कार्य भएको र यसमा सरकारले कडा कारवाही गर्ने एक उच्च पदस्थ कर अधिकृतले बाह्रखरीलाई बताएका छन् ।