संसारभर टेलिभिजनको विकास र प्रसार जति आक्रामक भए पनि त्यसले फिल्मलाई कहिल्यै विस्थापित गर्न सक्दैन । अघिल्लो र यो शताब्दीले हामीलाई त्यस्ता अनेकौं अविस्मरणीय कथा र पात्र दिएका छन्, जसलाई सम्भवतः आउने शताब्दीले पनि बिर्सिनेछैन ।

यहाँ त्यस्ता २५ फिल्मको सूची दिइएको छ, जसलाई हामीले आफ्नो जीवनकालमा हेर्नैपर्ने हुन्छ । यहाँ दिइएका कतिपय फिल्म हामी हुर्किंदै गरेको कालका हुन् । कतिपय हामी जन्मिनुअघिका छन् । र, कति हामीले देखे–भोगेका वा देख्दै नदेखेका समाज र संस्कृतिका कथा छन् । 

१) द गडफादर (१९७२)
‘द गडफादर’ (सिक्वेल पनि) उत्कृष्ट फिल्महरूमध्ये एक हो । कथा, पात्र चयन र निर्देशनले यसलाई सर्वकालिक र जादुमयी बनाएको छ । यो फिल्मका निर्देशक फ्रान्सिस फोर्ड कोपोला हुन् । कथा मारियो पुजो र कोपोलाले संयुक्त रूपमा लेखेका हुन् । यसमा मार्लोन ब्रान्डो, अल प्यासिनो, जेम्स कान मुख्य कलाकार हुन् । यो फिल्म इटालियन–अमेरिकी आपराधिक परिवारमा आधारित छ ।

२) डु द राइट थिङ (१९८९)
निकै होशियारीपूर्वक कथा र पटकथा लेखिएको यो फिल्मको कथ्य साह्रै जटिल छ । लेखक÷निर्देशक स्पाइक लीले यसमा रंगभेदी आवाज उठाएका छन् । विम्ब प्रयोगमा यो फिल्म उदाहरणीय मानिन्छ । दर्शकले जति पटक हेरे पनि यसमा नयाँ–नयाँ कथ्य भेट्टाउँछन् ।

३) सिटिजन केन (१९४१)
यो हेर्नैपर्ने एक फिल्म हो किनभने यसलाई समीक्षकहरूले समेत सदाबहार उत्कृष्ट फिल्मको रूपमा स्वीकारेका छन् । यसले लालच र शक्तिको कथा भन्छ । फिल्मको निर्देशन ओर्सन वेल्सले गरेका छन् भने पटकथा हर्मन जे म्यांकीविक्ज र वेल्सले संयुक्त रूपमा लेखेका छन् । यसमा वेल्ससँगै जोसेफ कटन र डोरोथी कमिनगोरको भूमिका छ । 

४) बिफोर सनराइज (१९९५)
रिचर्ड लिंकलेटरको ‘विफोर सनराइज’ (र यसका सिक्वेल पनि, जुन हरेक ९ वर्षको अन्तरालमा निर्माण गरिएका हुन्) अहिलेसम्मकै उत्कृष्ट रोमान्टिक फिल्म हो । यसको कथा लिंकलेटर र किम क्रिजनले लेखेका हुन् । यसमा इथन हक, जुली डेल्पी, एन्ड्रिया एकर्टको भूमिका छ ।

५) बोयहुड (२०१४)
रिचर्ड लिंकलेटरकै ‘बोइहुड’ सधैंजसो चर्चामा हुनुको कारण हो– यसको प्रस्तुति । निरन्तर १२ वर्षको मेहनत (२००२ देखि २०१३ सम्म)पछि चलचित्रको छायांकन सकिएको हो । मुख्य पात्र म्यासन इभान्स जुनियर (कोल्ट्रेन)लाई ६ देखि १८ वर्ष उमेरसम्म क्यामराले पछ्याउँदै गर्दा दर्शकमा अचम्मको भाव उत्पन्न हुन्छ । छायांकन सुरु हुँदा ६ वर्षका बालक चलचित्र सकिँदा १८ वर्षका युवा देखिन्छन् । यसलाई यथार्थवादी चलचित्रको उत्तम नमुना मान्न सकिन्छ । एउटै चलचित्रका लागि १२ वर्ष समय लाग्नु चानचुने कुरा होइन । यसमा इलार कोल्ट्रेन, प्याट्रिसिया आर्केट, इथान हकको भूमिका छ ।

६) ८½ (१९६३)
फेड्रिको फेलेनीद्वारा निर्देशित यो फिल्म कलाका लागि हेरिन्छ । जबर्जस्त फिल्म बनाउन ‘ब्रेक’ खोजिरहेका एकजना फिल्मकर्मीको व्यावसायिक र प्रेम जीवनलाई समेटेर बनाइएको यो फिल्ममा हास्यरस पनि उत्तिकै छ । यो फिल्म फेलेनी र एनियो फलाइनोले लेखेका हुन् । यसमा मार्सेलो मास्त्रोयानी, आनुक एमी, क्लाउडिया कर्निनालेको मुख्य भूमिका छ ।

७) २००१ः अ स्पेस ओडेसी (२००१)
स्टेनली कुब्रिक्सको फिल्म ‘२००१ः अ स्पेस ओडेसी’ सन् १९६८ मा प्रदर्शन भएको थियो । तर, यसको ‘स्पेसल इफेक्ट’ र सन्देश अहिले पनि उत्तिकै बलियो मानिन्छ, जति त्यतिबेला मानिन्थ्यो । यो फिल्मको कथा कुब्रिक्स र सी क्लक्र्सले लेखेका हुन् । यसमा केइर डुला, गेरी लकउड, विलियम स्लिभेस्टरको मुख्य भूमिका छ ।

८) द रुल्स अफ द गेम (१९३९)
एकदम कममात्र फिल्मले समाजमा छुराजस्तो धारिलो व्यंग्य प्रहार गर्छन् । ‘द रुल्स अफ द गेम’ त्यस्तै फिल्म हो, जसले वर्गीय मुद्दालाई उठाएर समाजलाई औंलो ठड्याउँछ । यो फिल्मका निर्देशक जेन रिन्योर्स । पटकथा कार्ल कोच र रिन्योर्सले संयुक्त रूपमा लेखेका हुन् । यसमा मार्सेल डालियो, नोरा ग्योगर, पाउलेट डुबोस्टको मुख्य भूमिका छ ।

९) टोय स्टोरी (१९९५)
पिक्सरद्वारा निर्मित एनिमेटेड फिल्महरूमा ‘टोय स्टोरी’को बेग्लै ओज छ । यसले एनिमेसनको पराम्परागत धारणा नै परिवर्तन गरिदिएको थियो । यसको सिक्वेल पनि उत्तिकै जबर्जस्त छ । यो फिल्मका निर्देशक जोन ल्यासेटर हुन् भने कथा उनी र पेट डक्टरले लेखेका हुन् ।

१०) साइको (१९६०)
अलफ्रेड हिचकक रहस्यमय र मनोवैज्ञानिक कथाका विशेषज्ञ नै हुन् । यी विषयमा बनाएका फिल्म नै उनका ‘मास्टरपिस’ हुने गरेका छन् । उनको ‘साइको’ छुटाउन नहुने फिल्म हो । यसको कथा जोसेफ स्टेफानो र रोबर्ट ब्लकले लेखेका हुन्, जसमा एन्थोनी पार्किन्स्, ज्यानेट लेई र भेरा माइल्सको मुख्य भूमिका छ ।

११) सेभेन सामुराई (१९५४)
अकिरा कुरोसावाको ‘सेभेन सामुराई’लाई हलिउडका ‘क्लासिक’ फिल्मको मानक मानिन्छ । यही मानकमा रहेर बनेका ‘अ बग्स लाइफ’ र ‘रोग वनः अ स्टार वार्स स्टोरी’ जस्ता चर्चित फिल्म जन्मिए । अपरिचितप्रति भरोसा जगाउने विषयमा आधारित यो फिल्मका निर्देशक अकिरा कुरोसावा हुन् भने उनीसँगै सिनोवु हासिमोतो र हिडियो ओगुनीले संयुक्त रूपमा पटकथा लेखेका हुन् । यसका मुख्य कलाकारहरू तोसिरो मिफुनी, ताकासी सिमुरा, केइको सुसिमा आदि हुन् ।

१२) द मपेट मूभि (१९७९)
हरेक बालबालिकाले हेर्नैपर्ने ‘द मपेट मूभि’ जेम्स फ्रलेले निर्देशन गरेका हुन् । यसको कथा ज्याक बन्र्स र जेरी जुह्लले लेखेका हुन् । यसमा जिम हेन्सन, फ्र्यांक ओज र जेरी नेल्सनको मुख्य भूमिका छ ।

१३) बाइसाइकल थिभ्स् (१९४८)
लोककथाझैं लाग्ने ‘बाइसाइकल थिभ्स’ले निकै भावनात्मक रूपमा सामाजिक न्यायको सन्देश दिन्छ । बाबु, छोर र साइकलवरिपरि घुमेको यो फिल्म ७ दशकपछि पनि उत्तिकै शक्तिशाली छ । यो फिल्मका निर्देशक भिट्टोरियो डी सिका हुन् भने लेखक सिजार जाभाटिनी र लुइगी बार्टोलिनी हुन् । यसमा लामबेर्टो म्यागोरिनी, इन्जो स्टाइला र ल्यानेला क्यारेलको मुख्य भूमिका छ ।

१४) सिंगिङ इन द रेन (१९५२)
‘सिंगिङ इन द रेन’ संगीतले भरिपूर्ण हास्य फिल्म मात्रै होइन । आवाजरहित फिल्म निर्माणबाट आवाजमा उदाउँदै गरेको इतिहास बोल्ने यो फिल्मका निर्देशक स्टेन्ले डोनेन र गेन केली हुन् । यसको कथा बेट्टी कम्डेन र एडोल्फ ग्रिनले लेखेका हुन् । यसमा गेन केली, डोनाल्ड ओ कोनर र डेब्बी रेनल्डसको मुख्य भूमिका छ ।

१५) ब्युटी एन्ड द बिस्ट (१९९१)
सन् १९९१ को ‘ब्युटी एन्ड द बिस्ट’ डिज्नी एनिमेसनको सर्वाेत्कृष्ट फिल्ममा पर्छ । ओस्कारको सर्वोत्कृष्ट फिल्म अवार्ड पाउने यो पहिलो एनिमेटेड फिल्म पनि हो । यसका निर्देशक गेरी ट्राउस्डेल र क्रिक वाइज हुन् भने कथा लिन्डा उलभर्टन र ब्रेन्डा च्याप्म्यानले लेखेका हुन् । यसका मुख्य कलाकार पेग ओ हारा, रोबी बेन्सन र जेसी कोर्टी हुन् ।

१६) ई.टी द एक्सट्रा टेरिस्ट्रियल (१९८२)
बालबालिकाका लागि यो मीठो कथा हो । पृथ्वीमा अड्किएको एलियनलाई पृथ्वीबाट आफ्नै संसारमा फर्किन सहयोग गर्ने बालकको कथा यसमा छ । यो फिल्मका निर्देशक स्टिभन स्पिलबर्ग हुन् भने कथा मेलिसा म्याथिसनले लेखेकी हुन् ।

१७) जज् (१९७५)
बालबालिकाहरूले मनमा त्रास पैदा गर्ने पहिलो फिल्म बिर्सन सक्दैनन् । त्यसलाई बिर्सन स्टिभन स्पिलबर्गका ‘जुरासिक पार्क’ वा ‘जज्’ हेर्नुपर्छ । त्रासलाई रोमाञ्चकारी बनाउने कला यी फिल्ममा छन् । 

१८) ग्राउन्डहोग डे (१९९३)
‘ग्राउन्डहोग डे’ वयस्क जीवनमा दोहोरिरहने व्यक्तिको स्वभावलाई प्रतिविम्बित गर्छ । यसले आफ्नो वस्तुगत यथार्थतालाई स्वीकार गर्न पनि प्रेरणा दिन्छ । यो फिल्मका निर्देशक ह्यारोल्ड रेमिज हुन् भने कथा डेनी रुबिन र रेमिज स्वयंले लेखेका छन् । यसमा बिल मुर्रे, एन्डी म्याक्डोयल र क्रिस एलिटको मुख्य भूमिका छ ।

१९) गुडफेलाज (१९९०)
सन् १९९० मा प्रदर्शित ‘गुडफेलाज’ मार्टिन स्कोरसिसको ‘मास्टरपिस’ हो । केही कुराको वाचा गर्दा जीवनमा कस्ता–कस्ता असर पर्छन् भन्ने युवाकेन्द्रित विषय बोकेर यो फिल्म बनाइएको हो । निकोलस पिलेगीले लेखेको यो फिल्ममा रोबर्ट दि निरो, लिओटा र जोई पेस्कीको भूमिका छ ।

२०) द साइनिङ (१९८०)
‘द साइनिङ’ अहिलेसम्मकै सबैभन्दा डरलाग्दो हरर थ्रिलर फिल्मका रूपमा सूचित छ । यो फिल्मको निर्देशन स्ट्यान्ले कुब्रिकले गरेका हुन् । कथा स्टेफेन किङ र कुब्रिकले संयुक्त रूपमा लेखेका हुन् । यसका मुख्य कलाकारहरू ज्याक निकोल्सन, सेली डुभेल र डेनी लावेड छन् ।

२१) मुनलाइट (२०१६)
बेरी जेन्किन्सको ‘मुनलाइट’ले उपेक्षित पात्र र उसको दयनीय उतारचढावलाई चित्रण गरेको  छ । त्यसैले यो हेर्नैपर्ने फिल्म हो । यसको कथा ट्याारेल एल्भिन म्याकक्र्याने तथा पटकथा जेन्किन्सले लेखेका हुन् । यसमा महेरशाला अली, सेरिफ अर्प र डुआन स्यान्डर्सनको भूमिका छ ।

२२) सम लाइक इट हट (१९५९)
बिल्ली विल्डरले दर्जनौं फिल्म बनाए तर ‘सम लाइक इट हट’ उल्लेखनीय छ । म्यारिलिन मोनरोईको दमदार भूमिकाका कारणमात्रै नभई लैंगिक राजनीतिप्रति सिधा हस्तक्षेपका कारणले पनि हेर्नैपर्ने फिल्म हो । आईएएल डायमन्ड र बिल्ली विल्डरले लेखेको यो फिल्ममा म्यारिलिनका अतिरिक्त टोनी कर्टिस र ज्याक लेमनको मुख्य भूमिका छ ।

२३) इटर्नल सनसाइन अफ द स्पोटलेस माइन्ड (२००४)
यो चलचित्र वारिस र क्लेमेन्टिन क्युस्कीको प्रेम सम्बन्धमा आधारित छ । दुवैले मस्तिस्कबाट दुवैको स्मृति मेटाएपछि पुनः प्रेम गर्न थाल्ने कथा यसमा छ । चलचित्रले मनोवैज्ञानिक पाटोहरू देखाएको छ । स्मृति र प्रेमको सुन्दर चित्रण यसमा देख्न पाइन्छ । ओस्कारमा सवोत्कृष्ट पटकथाको अवार्ड जितेको यो चलचित्रले विश्वभरबाट ७ करोड डलर कमाएको थियो । केट विन्सलेट सवोत्कृष्ट अभिनेत्रीमा मनोनीत भएकी थिइन् । यो चलचित्रमा केटका अतिरिक्त जिम क्यारी, क्रिस्टन डन्स्ट, मार्क रुफालो, एलिजा उड र टम विल्किन्सनको भूमिका छ । यो फिल्मका निर्देशक मिसेल गोन्द्री हुन् भने कथा चार्ली कौफम्यान र गोन्द्रीले मिलेर लेखेका हुन् ।

२४) द शशंक रिडेम्पसन (१९९४)
‘द शशंक रिडेम्पसन’ प्रदर्शनताका उपेक्षित भयो । सोही वर्ष रिलिज भएको टम ह्यांक्सको ‘फरेस्ट’सँग ओस्कारमा मनोनीत भएको यो फिल्मलाई विश्वभरि रुचाइयो । जेलबाट भाग्न मुख्य पात्रले गर्ने क्रियाकलापले दर्शकलाई बाँधिराख्छन् । फ्य्रांक डाराबोन्टले निर्देशन गरेको यो फिल्म स्टेफेन किङको कथा ‘रिटा हेवर्थ एन्ड शशंक रिडेम्पसन’मा आधारित छ । यसको पटकथा डाराबोन्ट स्वयंले लेखेका हुन् । यसमा टिम रोबिन्स, मोर्गन फ्रिम्यान र बब गुन्टनको मुख्य भूमिका छ । 

२५) डाई हार्ड (१९८८)
क्रिसमस पार्टीमा ह्यान्स ग्रुबर नामक आतंकवादी समूहले केही व्यक्तिहरूलाई बन्धक बनाएपछि ड्युटीमा नरहेका प्रहरी जोन म्याकक्लेन (ब्रुस विलिस)ले बचाउने प्रयासमा यो फिल्म केन्द्रित छ । यसले पप संस्कृतिमा बहस नै सिर्जना गरेको थियो । यो फिल्मका निर्देशक जोन म्याकटाइम्यान हुन् भने कथा रोडरिक थोर्प र जेब स्टार्टले लेखेका हुन् । यसमा बु्रस विलिसका अतिरिक्त एलन रिकम्यान र बोनी बेडिलियाको भूमिका छ ।

(यो सूची ‘द इनसाइडर डट कम’का लागि ज्याकोब शामसियन र क्रिस्टेन अकुनाले तयार पारेका हुन् । अनुवादः रुमु न्यौपाने)