प्रकृतिले मन खोलेर दिएकी छन् रसुवा जिल्लालाई । संस्कृति, वनस्पति, भूगोल, पानी, खानी र वन्यजन्तु के छैन रसुवामा ? काठमाडौंको नजिक भईकन पनि भौतिक रूपमा पछि पर्ने दुर्भाग्यबाहेक अरु केही कुराको कमी छैन यहाँ । चीनसँगको सबैभन्दा नजिकको सुगम नाका यहीँ छ । मेहनती र मिलनसार मान्छेहरू र प्रकृतिको बीचमा तादम्य छ यहाँ ।

यसपटक रसुवाको ब्रिदिम गाउँ विकास समिति घुम्ने मौका पाइयो । स्याफ्रुबेसीसँग उत्तर–पूर्वतर्फ जोडिएको यो सुन्दर गाउँमा १९३ घरधुरी छन् । तिब्बती संस्कृति मान्ने र तिब्बती भाषा नै बोल्ने मान्छेहरू बस्छन् यहाँ । लिङलिङ, ब्रिदिम र खाम्जिङ गरी ३ वटा मुख्य बस्ती छन् । गत वर्षको भुइँचालोको कहर ठूलै रूपमा यहाँ पर्यो, जसले धनको मात्रै हैन, जनको पनि ठूलै क्षति गरेको छ ।

ब्रिदिम नामको कथा पनि निकै लामो छ । तिब्बतमा जतिबेला पशुपन्छी पनि मान्छेको भाषा बोल्थे, त्यतिबेलाको कुरा हो । दुईजना सिद्ध लामाहरूले धेरै याक र गोरुहरुलाई  स्वतन्त्र छोडेका थिए । तिनीहरु निस्फिक्रीसँग विचरण गर्थे र  खर्कखर्क चर्दै हिड्थे । यसरी घुम्ने क्रममा तिनलाई मान्छेले देखे । त्यस ठाउँमा यौटा सम्पन्न परिवारको बिहेको कुरा चल्दै थियो । बलिया र पोटिला ती याक र गोरुलाई देखेपछि मान्छेहरु औधी खुसी हुँदै बिहे भोजमा तिनलाई काटेर खाने सल्लाह गर्न थाले । यौटा ब्री (तिब्बती भाषामा माउ याक) र गोरु त्यस्ता कुरा सुनेर त्यहाँबाट भाग्दै नेपालतर्फ आए । तिनीहरु नेपालको सीमाभित्र आएपछि से थाङ (एकछिन आराम गरौं) भनेर बसे । सो ठाउँ अहिले टिमुरे गाविसको नामले चिनिन्छ । प्रख्यात रसुवागढी यही गाविसमा पर्छ ।

त्यसपछि तिनीहरू अझ अगाडि बढे । यता ती जनावर छोड्ने सिद्ध लामाहरुले ती दुई याक र गोरु भागेको थाहा पाई खोज्दै आउँदा हाल ब्रिदिम भनिने गाउँको छेउमा फेला पारे । तर, तत्कालै माउ याक लामाहरु देख्नासाथ जमिनमुनि अलप भइन् । याकको माउ (ब्रि) र जमिनमुनि हराउनु (थिम), ब्रिथिम पछि नेपाली भाषामा उच्चारण हुँदा ब्रिदिम हुन गयो । माउ याक जमिनमुनि गएको भनिएको ठाउँमा यौटा ढुंगामा स्पष्टसँग याक वा चौपायाको चारवटा खुरको डोब प्रष्टै देख्न सकिन्छ, जसलाई हाल संरक्षण गरेर राख्ने काम भइरहेको छ । 

  

यसै ठाउँमा ती दुई सिद्ध लामामध्ये एकको भनिने पाइला पनि सँगै रहेको ढुंगामा देखिन्छ । 

  

कथा यतिमै सकिँदैन । ब्रिदिम वडा नम्बर ४ का अगुवा र जानकार ङवाङ तामाङ  अगाडि भन्छन् ‘याक जमिनमुनि अलप भएपछि गोरु त्यहाँबाट भाग्यो । लामाहरु पनि पछिपछि आए र खाम्जिङ गाउँमा भेट्टाए र त्यस गोरुलाई बाँधे । तर गोरुले नफर्किने अडान लिँदै अगाडि बढ्न चाह्यो । गोरुसँगै उनीहरु अगाडि बढे । एक ठाउँमा पुगेपछि आराम गर्न बस्न लाग्दा गोरु भाग्ला भन्ने डर भई यौटा ढुंगामा प्वाल पारी गोरु बाँधे, जुन ठाउँ हाल लाङनासा गाउँले चिनिन्छ । तिब्बती भाषामा लाङ भन्नाले गोरु र नासा भन्नाले बाँध्ने ठाउँ हुन्छ, भन्छन् उनै  ङवाङ तामाङ । अहिले पनि लाङनासा गाउँमा गोरु बाँध्ने प्वाल भएको ढुंगा रहेको जानकारी तिनै तामाङ दाइबाट पाइयो ।  उनीहरु अगाडि बढ्दै रहे र स्यार्पागाउँ पुगे । त्यहाँ एकजना मान्छे मरेको देखी लामाहरु फोवा ग्यासे (मरेपछि गरिने एक कर्म) गर्न लाग्दा गोरुले कुलेलम ठोक्यो र ऊ अझ माथि पुगेछ । लामाहरु त्यहाँ पुग्दा त गोरु मज्जाले चरेर पेट फुलाएर बसेको रहेछ । लाङ गोरु टाङ फुलाएर बसेको हुनाले पछि यो ठाउँ लाङटाङ नामले प्रसिद्ध छ । नेपालको पदयात्रा मार्गमध्ये चल्तीको हिसाबले तीन नम्बरमा पर्ने यो ठाउँ यौटा सानो भूस्वर्ग हो ।  लामा त्यहाँ पनि आएपछि गोरु थप अगाडि बढी हाल केन्जिन नामले चिनिने यौटा रमणीय स्थलमा पुगी हातखुट्टा तन्काएर सुतेको रहेछ । तिब्बती भाषामा लाक्पा क्याङ भन्नाले हात तन्काएको र काङवा क्याङ भन्नाले खुट्टा तन्काएको भन्ने बुझिन्छ । गोरुले हातखुट्टा तन्काएर सुतेको हुनाले यस ठाउँको नाम क्याङजेन रहन गयो, जसलाई हामी केन्जिन वा क्यानजिन गुम्बाको नामले चिन्छौं । 

लामाहरुले नछोडेपछि गोरु फेरि बाटो लाग्यो । हाल क्यानजिन गुम्बा भनिने ठाउँबाट एक दिनको बाटोमा पुगेपछि गोरुको मृत्यु भयो । लाङ गोरु र सिसा मरेको हुनाले यस ठाउँलाई लाङसिसा भनिन्छ । त्यहाँ अहिले पनि त्यही गोरुको भनिने छाला, मुटु र फोक्सोको आकृति यौटा ठूलो ढुंगामा रहेको छ । यसैगरी त्यहाँ नजिकै अर्को एक ठूलो ढुंगामा पानीको दुईवटा पोखरी (दह)समेत छन् । यस ठाउँमा बर्सेनि ठूलो मेला लाग्ने गरेको कुरा पनि ङवाङ दाइबाटै थाहा पाइयो । 

यसैगरी सोही ठाउँबाट पर ढुंगामा ती दुई लामा उर्केन कु र थुवे कुको आकृति देखिने विश्वास गरिन्छ र हेर्दा नजिकै देखिने तर जति नजिक गयो उति पर पुग्ने र कहिल्यै नभेटिने/नपुगिने बताँउछन् ङवाङ तामाङ र अन्य स्थानीय ।

स्याफ्रुबेंसीबाट रसुवागढीतर्फ ५ किलोमिटर जति अगाडि गएपछि आउँछ ब्रिदिम जाने बाटो । कच्ची सडक बनिसकेको छ । तर, हाल बिग्रिएको छ ठाउँठाउँमा पहिरो गएर । त्यसैले  त्यहाँबाट विस्तारै उकालो लाग्दा पहिले पुगिन्छ  लिङलिङ गाउँ । त्यहाँबाट तल सुसाउँदै बग्ने भोटेकोसी, पारिपट्टि मिलेर बसेको थुमन गाउँ, पश्चिम दक्षिणमा रहेको गोल्जुङ, गत्लाङ र चिलिमे गाउँहरुको दृश्यले मजैले ध्यान तान्छ सबैको । खाजा खान र बस्नका लागि केही होमस्टेको व्यवस्था छ त्यहाँ । बिस्तारै करिमकरिम उकालो लागेर करिब डेढ घन्टाजति हिँडेपछि पुगिन्छ ब्रिदिम गाउँ, जहाँका सबै घरहरु अतिथिलाई स्वागत गर्न  हँसिलो र सफा भएर बसेका छन् । एक रातमा ५० भन्दा बढी पाहुनालाई स्वागत गर्न तयार छ यो गाउँ होमस्टेमार्फत् । प्रकृतिको नीरवता, छङछङ गर्दै बग्ने खोलाखोल्सा र कुलाहरु अनि पानीको जोडले ओम मानी पेमे हुम लेखिएका माने निरन्तर घुमिरहेका छन् बुद्ध मन्त्रका साथ । 

यहाँबाट डेढ घन्टाजति दक्षिण करिमकरिम हिँडेपछि पुगिन्छ खाम्जिङ गाउँ । यो पनि उत्तिकै मनोहर छ । यहाँबाट दक्षिणतर्फ अगाडि जाँदा पुगिन्छ ठूलो स्याफ्रु, त्यसपछि धुन्चे । तल झरे स्याफ्रुबेंसी अनि माथि लागे स्यार्पागाउँ, घोडा तबेला अनि लाङटाङ । 

यात्रा अवधिभरको बाटोको कुरा गर्दा राम्रो गोरेटो बाटो छ, प्राकृतिक छटाहरु छन् र भेटिन्छन् विभिन्न जनावर र पन्छीहरु । यो क्षेत्र लाङटाङ राष्ट्रिय निकुञ्जभित्र पर्छ । रातो पाण्डाका लागि पनि यो क्षेत्र प्रख्यात छ । मिलाएर एक साताको भ्रमणमा निस्कने हो भने मनमात्रै हैन शरीर पनि शुद्ध हुन्छ अपूर्व आनन्दका साथ ।