– नरेश फुयाँल
पूर्वी पहाडबाट बच्चैमा काठमाडौं छिरेर आफ्नै बलबुताले अध्ययन गरे पुरुषोत्तम (दाहाल)ले । प्रमाणपत्र तहबाटै पञ्चायतविरोधी आन्दनेलनमा सक्रिय भए । एकातिर भोको पेट पाल्नुपर्ने अवस्था, अर्कोतर्फ निरंकुशताविरुद्धको आन्दोलनमा होमिने सपना । उपाय देखियो— पत्रकारिता । ‘नेपाल टाइम्स’मा प्रवेश गरे । पत्रकारिताको बाह्रखरी त्यहीँबाट शुरु गरे । त्यसपछि विभिन्न साप्ताहिक पत्रिका हुँदै ‘राजधानी’ दैनिकको संस्थापक प्रधानसम्पादक भए । राष्ट्रिय समाचार समिति ‘रासस’को प्रमुखदेखि रेडियो नेपालको ‘घटना र विचार’ थालनीसम्मको यात्रा तय गरे । निजी क्षेत्रको पहिलो टेलिभिजन ‘च्यानल नेपाल’मा पनि उनले काम गरे । छापा, रेडियो, टेलिभिजन हुँदै अहिले उनी न्यु मिडियासम्म आइपुगेका छन् । चार दशक लामो पत्रकारिता यात्रामा थुप्रै उकाली¬–ओराली र देउरालीको यात्रा तय गरेका पुरुषोत्तमले ‘बाह्रखरी’सँग गफिँदै पत्रकारिताको मूल्यमा अडिग रहँदा भोग्नुपरेका तीता स्मृति साटे ।
० ० ०
पूर्वी नेपालको सुदूर पहाडी जिल्ला— ओखलढुंगा । त्यसको पनि सीमान्तकृत बस्ती विकुटार । विकुटारमा पुरुषोत्तम (दाहाल)का बुवा रत्नप्रसादले पण्डित पुण्यप्रसाद दाहाललाई लिएर गएका थिए । पुण्यप्रसादका दुई काम थिए । एउटा– भाषा स्कुलमा पढाउने । अर्को— संस्कृत पढाउने । पुरुषोत्तमलाई बुवाले दुवै ठाउँमा पढ्न पठाए । बुवाको आज्ञा मान्नै पर्यो । उनी भाषा स्कुलमा पनि पढ्थे, संस्कृत पनि ।
विकुटारमा पढ्दापढ्दै शिक्षाका लागि काठमाडौं नै जानुपर्छ भन्ने लाग्यो । उनी कक्षा ५ सकेर काठमाडौं आए । रानीपोखरी संस्कृत माध्यमिक विद्यालयमा ६ बाट अध्ययन थाले । ०३२ सालमा एसएलसी दिएका पुरुषोत्तमले त्यसपछि बाल्मीकि क्याम्पस हुँदै त्रिभुवन विश्वविद्यालयबाट राजनीतिशास्त्रमा स्नातकोत्तर सके ।
धेरैजसो व्यक्तिमा एउटा उमेर त्यस्तो आउँछ, जतिबेला मनमा कथा, कविता खेल्न थाल्छन् । पुरुषोत्तम पनि त्यसबाट अछुतो रहेनन् । कथा, कविता र निबन्धसँग उनको सानिध्यता बढ्यो । वादविवाद र वक्तृत्वकलामा रमाउन थाले, भाग लिन थाले ।
पहाडको ठिटो पुरुषोत्तम । काठमाडौं राजधानी । न साइनो न सम्बन्ध । काठमाडौं उनका लागि पराई भूमि थियो । पराईलाई परचक्रीको व्यवहार हुने नै भयो । कक्षा ६ मा पढ्दा पनि उनी काम गरेर खर्चको बस्दोबस्त गर्थे ।
“भाडामा बस्नु पर्ने, तिर्नलाई पैसा हुँदैनथ्यो । आज कहाँको कोठा, भोलि कहाँ ! ठेगानै नहुने,” पुरुषोत्तम आफ्नो बालवयको संघर्ष सुनाउँछन्, “तपाईंलाई अहिले कथा सुनेजस्तो लाग्छ । काल्पनिक कथाजस्तो लाग्छ । म कक्षा ६ पढ्दा नै काम गर्थें ।”
के काम ?
“काठमाडौंमा मैले गिट्टी कुटेको छु । काठमाडौंका सडकमा बालुवाको बोरा बोकेर हिँडेको छु । कयौं रात रत्नपार्कमा सुतेको छु । शायद आज हुन्थ्यो भने ‘खाते’ भन्दै कुटेर लखेट्थे । कहिले बोराभित्र पसेर जाडो छल्थें, कहिले बोरा ओढेर सुत्थें,” स्मृतिका पाना पल्टाउँछन् पुरुषोत्तम, “रत्नपार्कको छाता देख्नुभएको छ ? हो, त्यो छातालाई सिरक सम्झेर कयौं चिसा रात गुजारेको छु । त्यो छाता नयाँ होइन, त्यही बेलाको हो ।”
अतीतको संघर्ष कथा उनको मस्तिकमा अझै उस्तै गाढा छ, जसरी आजका घटना उनको स्मरणमा छन् । शायद त्यस्तै घटनाले उनलाई चट्टानी बन्न सिकायो । जब्बर संघर्षको जग बसायो । प्रमाणपत्र तहमा पढ्दै थिए । काम र त्यसको खोजी त बाल्यकालदेखिकै साथी भइहाले । काम गर्नै पर्ने, एकसरो जीवन गुडाउनै पर्ने । उनलाई काम चाहिएको थियो ।
०३१ सालदेखि उनी नेपाल विद्यार्थी संघमा आबद्ध भएर पञ्चायतविरुद्ध स्वतन्त्रताको आन्दोलजनमा सहभागी हुन थालेका थिए । त्यसका लागि पत्रकारिता सबैभन्दा राम्रो विकल्प थियो । एकातिर जीवन धान्ने काम हुने । अर्कातिर स्वतन्त्रताको आन्दोलनमा योगदान पनि हुने ।
सरकारी सञ्चार माध्यममा त्यो सम्भव थिएन । त्यसैले निजी क्षेत्रकै पत्रिकामा काम गर्नुको विकल्प थिएन । तत्कालीन श्री ५ को सरकारका अधिकृत थिए, ओखलढुंगाकै तुलसी भट्टराई, जो सरकारी नुन खाएर पनि एक राष्ट्रिय दैनिकमा भूमिगत भएर सरकारविरोधी सम्पादकीय लेख्थे । उनीसँग पुरुषोत्तमले कुरा राखे । उनले विदूरप्रसाद पौडेल (पछि उपकुलपति तथा सांसद् पनि भए)लाई भने । विदूरले ‘नेपाल टाइम्स’ राष्ट्रिय दैनिकका सम्पादक चन्द्रलाल झासँग भेटाए । कुरा मिल्यो । ०३५ जेठदेखि उनी ‘नेपाल टाइम्स’मा जोडिए ।
“त्यो बेला मैले नियुक्ति लिएर र तलब यति हुन्छ भनेर तोकेरै काम शुरु गरेको थिएँ । ०३५ जेठको पहिलो साताबाट शुरु गरेको मेरो पत्रकारिता आजसम्म जारी छ,” सन्तुष्टिका धर्साहरू पुरुषोत्तमको मुहारमा दौडिन्छन् ।
चन्द्रलाल खारिएका र निडर पत्रकार । पुरुषोत्तमलाई विश्वास गर्ने हो भने उनले ४१ वर्षको पत्रकारिता यात्रामा चन्द्रदादजस्तो निडर सम्पादक देखेका छैनन् । उनै चन्द्रलालले पत्रकारिताको कखरा सिकाए पुरुषोत्तमलाई ।
पहिलो समाचार के लेखे, पुरुषोत्तमको दिमागमा घुर्मैलो सम्झना पनि छैन । तर, सबैभन्दा पहिला चन्द्रलालले सम्पादकलाई चिठी लेख्न अह्राए । उनले लेखेर देखाए । तर, चन्द्रलालले हेरेनन् । मात्रै भने, “फेरि लेख ।”
फेरि लेखे ।
“फेरि लेख ।”
फेरि लेखे ।
“मैले एउटा विषयमा २५ पटक सम्पादकलाई पत्र लेखेको छु । उहाँले त्यसरी अभ्यास गराउनुहुन्थ्यो,” पुरुषोत्तम सुनाउँछन्, “यसरी मलाई चन्द्रलाल झाले पत्रकारिताको कखरा सिकाउनुभएको हो । पत्रकारमा धैर्य कति छ भनेर त्यसको परीक्षण गर्नुहुन्थ्यो उहाँ । हामी अभ्यासले पोख्त भएका पत्रकार हौं ।”
० ० ०
पुरुषोत्तमको यात्रा शुरु भयो मिसन पत्रकारिताबाट । जसको अभिष्ठ थियो— पञ्चायतको विरोध गरेर प्रजातन्त्र पुनर्बहाली गर्नु ।
होमनाथ दाहाल ‘राष्ट्र पुकार’का सम्पादक थिए, जसले प्रजातान्त्रिक आन्दोलनलाई सहयोग पुर्याउँथ्यो । पुरुषोत्तमले त्यसमै काम गरे, ०३६ देखि । त्यसपछि ‘देशान्तर’मा दुई वर्ष काम गरे, जहाँ उनले व्यावसायिक पत्रकारिता गर्न सिके ।
पुरुषोत्तम आफ्नो पत्रकारिता यात्रामा तीन जनालाई गुरु ठान्छन् । एक चन्द्रलाल भइगए, जसले उनलाई पत्रकारिताको बाह्रखरी सिकाए । होमनाथ, जसले उनलाई मिसन पत्रकारिता सिकाए । र, किशोर नेपाल, जसले उनलाई व्यावसायिक पत्रकारिताको अभ्यास गराए ।
‘नेपालवाणी’ साप्ताहिक पुरुषोत्तम आफैंले प्रकाशन गरे । मिसन पत्रकारिताकै अभ्यास गरेको ‘नेपालवाणी’माथि पञ्चायतको नजर पर्यो । कहिले दर्ता खारेज हुन्थ्यो, कहिले प्रतिबन्ध लाग्थ्यो । कहिले अञ्चलाधीशको कार्यालयमा तारिख त कहिले न्यायको अपीलका लागि अदालतको ढोकासम्मको यात्रा । यस्तै जुहारीबीच केही वर्ष उनले ‘नेपालवाणी’ चलाए ।
०४६ को जनआन्दोलनले पञ्चायतलाई फ्याँक्यो । प्रजातन्त्र पुनर्बहाली भयो । स्वतन्त्र वातावरण तयार भयो ।
० ० ०
पुरुषोत्तमले ०३१ सालबाट प्रजातन्त्रको पुनप्र्राप्तिका लागि नेविसंघमा आबद्ध भएर काम गरे । ०३५ देखि ०४६ सम्म पञ्चायतको विरोधमा मिसन पत्रकारिता गरे । त्योबीचको १६ वर्षमा थुप्रै समाचार, विचार र सम्पादकीय लेखे, जसका कारण उनलाई पञ्चायतले चिन्यो । पञ्चहरू उनलाई मन पराउँदैनथे । परिणाम— उनी कयौंपटक जेल चलान भए । त्योभन्दा धेरै उनी प्रहरी हिरासतमा पुगे । त्यहाँ राजनीतिक दलका तत्कालीन शीर्ष नेतादेखि अहिलेका प्रमुख दलका मुख्य नेतासँग भेट हुन्थ्यो । भलाकुसारी र छलफल चल्थ्यो । नेविसंघ र मिसन पत्रकारिताले पनि तत्कालीन प्रतिबन्धित कांग्रेस र कम्युनिस्ट पार्टीका नेताहरूसँग पुरुषोत्तमको राम्रो सम्बन्ध थियो ।
कृष्णप्रसाद भट्टराई (किसुनजी) अन्तरिम चुनावी सरकारका प्रधानमन्त्री भए । किसुनजीलाई पुरुषोत्तमको धेरै कुरा थाहा थियो । भाइबहिनीलाई काठमाडौंमा राखेर पढाइरहेको र त्यसका लागि पुरुषोत्तमले भोग्नुपरिरहेको आर्थिक अभावसँग किसुनजी साक्षात्कार थिए । त्यसैले एकदिन किसुनजीले भने, “पुरुषोत्तम ! तिमीलाई आर्थिक समस्या छ । ‘क’ श्रेणीको कुनै संस्थानको जीएम खान्छौ ? जाऊ, म भन्दिन्छु । सहयोग पनि पुग्छ ।”
पुरुषोतमः मलाई पैसा कमाउनु छैन किसुनजी । जर्नालिजममा मलाई राम्रो आइडिया छ । एउटा कार्यक्रम चलाउन दिने हो भने म चलाउँछु ।
किसुनजीः कहाँ के चलाउँछौ ?
पुरुषोत्तमः बीबीसीको मोडलजस्तै समसामयिक घटनामा रेडियो नेपालमा एउटा कार्यक्रम चलाउन पाए कस्तो होला ? नेपालमा ३० वर्षसम्म सरकारी मिडियाले प्रजातन्त्रमाथि एकोहोरो आक्रमण गरिरहेको छ । प्रजातन्त्रको सिद्धान्त के हो भन्ने कुरा जनतालाई देखाउनु, सुनाउनु र सिकाउनु पनि पर्यो । र, देशमा भएका विषयलाई पनि मिडियामा ल्याएर त्यसको विश्लेषण गर्नुपर्यो । कसरी प्रजातन्त्र अभ्यास गर्ने, त्यसको अभ्यास पनि गर्नुपर्छ ।
किसुनजीले तुरुन्तै सहमति जनाए ।
योगप्रसाद उपाध्याय सञ्चारमन्त्री थिए । सञ्चार सल्लाहकारको जिम्मेवारीमा मनमोहन भट्टराई थिए । उनीहरूसँग छलफल भयो । किसुनजीले कार्यक्रमको नाम राख्ने जिम्मेवारी पनि पुरुषोत्तमलाई नै दिए ।
कार्यक्रमको नाम ‘यो हप्ता’ राखे । तुरुन्तै कार्यक्रम लोकप्रिय भयो । माग बढ्यो । १५ दिनमै नाम परिवर्तन गरेर ‘घटना र विचार’ राखे । हप्ताको तीन दिन प्रसारण हुन थाल्यो ।
“मलाई लाग्छ— रेडियो नेपालको जीवनमा आजसम्म सबैभन्दा धेरै लोकप्रिय भएको र समाचारपछि जनतामा एकैचोटि सबैभन्दा धेरै प्रभाव पारेको कार्यक्रम यही नै हो,” पुरुषोत्तमले रेडियो नेपालबाट प्रसारण हुने कार्यक्रम ‘घटना र विचार’ जन्मको प्रसंग सुनाए ।
त्यसअघि कार्यक्रमका लागि सिग्नेचर ट्युन चाहिएको थियो । आक्रामक सिग्नेचर ट्युन बनाउन चाहन्थे उनी । ओखलढुंगाकै गायक तथा रेडियो नेपालका कार्यक्रम प्रस्तोता थिए, पाण्डव सुनुवार । उनको सहयोग लिए । रेडियो नेपालकै धनेन्द्र बिमल लाइब्रेरीमा काम गर्थे । तीनजना बसे । लाइब्रेरीका धून खोजेर काट्दै मिक्स गर्दै गर्न थाले । एउटाको विकल्पमा अर्को, त्यसको पनि विकल्पमा अर्को धून खोज्दै मिक्स गर्दै गए ।
“अन्तिममा चार–पाँचजना बसेर फाइनल ट्युन तयार पार्यौं,” उनले सुनाए, “वास्तवमा त्यो जस्तोको तस्तै हामीले अन्तबाट लिएका पनि हैनौं तर आफैँले एरेन्ज गरेका पनि होइनौं । विभिन्न धूनलाई मिक्स गरेर बनाएका थियौं । त्यो धून पनि धेरैले मन पराए ।”
०४७ देखि ०५१ को असारसम्म उनले ‘घटना र विचार’मा काम गरे । त्यसबीच थुप्रै उचारचढाव झेले । उनी मूल्यको कुरा गर्थे, सरकार शक्तिको कुरा गथ्र्यो । सरकारी मिडिया, त्यसमा पनि आफूनिकटको व्यक्तिले चलाएको कार्यक्रम, आफ्नो पक्षमा हुनु पर्ने सरकारको धारणा थियो । पुरुषोत्तम ‘गुण र दोषका आधारमा समाचार बन्छ, विश्लेषण हुन्छ’ भन्थे । तर, सबैलाई किन चित्त बुझ्थ्यो र !
“म प्रजातन्त्रको मूल्यको कुरा गर्थें । सत्तामा बस्ने मान्छे शक्ति र नियन्त्रणको कुरा गर्थे । उनीहरू सकेसम्म ‘घटना र विचार’मा आफ्ना कुरामात्रै आइदिऊन् भन्ने चाहन्थे,” पुरुषोत्तम भन्छन्, “त्यसैले हाम्रो विवाद भयो । प्रधानमन्त्री गिरिजाप्रसाद कोइराला र सञ्चारमन्त्री विजयकुमार गच्छदार हुनुहुन्थ्यो । उहाँहरूले हामीलाई हटाउनुभयो । उहाँहरूले शक्तिको कुरा गर्नुभयो । हामी पत्रकार मूल्यमा अडिग रह्यौं । शक्ति र मूल्यको द्वन्द्व भयो । हामी शक्तिको शिकार भयौं ।”
० ० ०
०४० दशकको शुरुतिर फर्किन्छन् पुरुषोत्तम । वीरेन्द्रका कान्छा भाइ धीरेन्द्र शाहबारे एउटा समाचार ‘देशान्तर’ पत्रिकामा प्रकाशन भयो । सम्पादक किशोर नेपाल थिए ।
निकै लामो संघर्ष र कठिन मेहनतपछि पाइएको समाचार थियो । संयोगले त्यो समाचार पुरुषोतम आफैंले लेखेका थिए । समाचार थियो— ब्राउन सुगर कारोबारमा धीरेन्द्रको पनि हात छ । धीरेन्द्रका एडीसी भरत गुरुङ पनि त्यसमा संलग्न छन् ।
पत्रिकाको सबै काम सकेर किशोर र पुरुषोत्तम किशोरको घर बत्तीसपुतली पुगे । रात छिप्पिसकेको थियो । खाना खाएर पुरुषोत्तम पनि त्यहीँ सुते ।
बिहानै ७ बजे फोनको घण्टी निरन्तर बज्यो । किशोर निदाएकाले पुरुषोत्तमले उठाए ।
उताबाट चर्को र ठाडो स्वरमा सोधियो, “किशोर छ ?”
पुरुषोत्तमले भने, “उहाँ सुतिरहनुभएको छ ।”
“तँ को ?” उताबाट साधियो ।
“म पुरुषोतम दाहाल,” उनले जवाफ दिए ।
“ए, मैले तँलाई नै खोजेको हो,” स्वर झन् रुखो भयो ।
पुरुषोत्तमले सोधे, “यहाँ को बोल्नुभएको ?”
उत्तर थियो, “भरत ।”
“को भरत ?” पुरुषोत्तमले सोधे ।
“भरत भनेपछि भरत,” जंगिएको आवाज आयो ।
“भरत नाम गरका २० जना साथी छन् मेरा । पूरै नाम नभनुन्जेल म कसरी चिनूँ ?” पुरुषोत्तमले भने ।
आवाज आयो, “भरत गुरुङ ।”
भरतले भने, “तेरो र तेरो सम्पादकको फुर्ती निकै बढेको रहेछ । मैले चाहें भने गाडीको टायर र पिचका बीचमा नचिनिने गरी तेरो लाश पेल्न सक्छु । धेरै बकबक नगर् ।”
दरबारको समाचार लेखेबापत आएको त्यो पहिलो धम्की थिएन । पञ्चायतकालमा यस्ता धम्की आइरहन्थे । हिरासत पानीपँधेरोजस्तै भइसकेको थियो ।
पुरुषोत्तमले हाँस्दै भने, “कुन ठाउँमा र कहिले त्यस्तो पुण्य कर्म गर्ने हो, खबर दिनुहोला । हामी त्यहीँ आउँछौं । हुन्न ?” भरतले गन्द्रङ्ग फोन राखे ।
० ० ०
पञ्चायत पतन भयो । बहुदल आयो । स्वतन्त्र प्रेस र वाक् तथा प्रकाशन स्वतन्त्रता संविधानले नै व्यवस्था गर्यो । तर, धम्की दिनेलाई न संविधान न कानुन ! पुरुषोत्तमलाई मात्रै नपुगेर परिवारसम्म पुग्थे धम्की दिनेहरू । धम्कीको अर्को विवरण पनि सम्झिए उनले, “बहुदल आइसकेपछि रेडियो नेपालमा ‘घटना र विचार’ शुरु गरिसकेपछि नयाँ तरिकाले समाचार दिँदा मेरो घरमा राति १२–१ बजे फोन गरेर श्रीमतीलाई धम्की दिन्थे–पुरुषोत्तमजीले मेरो कुरो मान्नुभएन । उहाँको लाश बुझ्न भोलि धोबीखोलाको किनारमा आउनू ।”
एकातिर सत्तासीनको दबाब, अर्कोतिर प्रतिपक्षीको हुंकार । ०४८ मा कर्मचारी आन्दोलन चर्किएको थियो । आन्दोलनको समाचार विश्लेषण गरेर ‘घटना र विचार’मा प्रसारण गरे । एमाले नेताहरूलार्ई मन परेन ।
“उहाँ (एमाले नेता)हरूले एकातिर तत्कालीन गृहमन्त्री शेरबहादुर देउवा र अर्कातिर मेरो पुत्ला राखेर शहीदगेटमा जलाउनुभयो,” पुरुषोत्तमले सम्झिए ।
यी र यस्ता दबाब दिनहुँजसो आउँथे । कहिले प्रत्यक्ष, अहिले अप्रत्यक्ष । यतिसम्म त ठिकै हो तर पुरुषोत्तमलाई त्यतिबेला अचम्म लाग्थ्यो, जतिबेला प्रजातान्त्रिक सरकारका व्यक्तिहरू नै यो समाचार दिनू र यो नदिनू भन्थे । तर, त्यसलाई उनले सधैं गौण ठाने । एउटा कानले सुने र अर्को कानले उडाइदिए । कुन समाचार दिने र कुन नदिने, त्यो पत्रकारको विवेकले निर्धारण गर्छ । प्रधानमन्त्री होस् या एउटा सामान्य नागरिक— दुवैले आफ्ना कुरा राख्न पाउनुपर्छ । व्यक्तिको पोर्टफोलियोकै आधारमा विभेद हुुनु हुँदैन भन्ने उनको मान्यता थियो । सरकारको सञ्चार माध्यम हो भन्दैमा प्रतिपक्षीको विचार जनतामा पुर्याउनु हुँदैन भन्ने सत्तासीनको हैकम उनलाई चित्त बुझेन । फलतः पुरुषोत्तम ‘घटना र विचार’बाट निकालिए ।
० ० ०
०४३ मा ‘नेपालवाणी’ साप्ताहिकको एक गाईजात्रे अंकमा सम्पादकीय छापियो । त्यो समय पुरुषोत्तम काठमाडौंमा थिएनन्, चितवनमा थिए । भक्तपुरका प्रवीण वन नाम गरेका साथी थिए, जो ‘नेपालवाणी’मा काम गर्थे । उनले सम्पादकीयमा लेखेछन्, “एकादेशमा एकजना वीरेन्द्रबहादुर शाह नाम गरेको व्यक्ति थियो । त्यो व्यक्तिले सत्ता कस्तो हुने भनेर जनमत संग्रह गरायो । जनमतसंग्रह आफ्नो पक्षमा पार्न पूरै जंगल सिध्याइदियो । सर्प र गैंडाका छाला बेच्यो । र, यसरी सत्ता कब्जा गर्यो...।”
सरकारले पुरुषोत्तमलाई राजकाजको अभियोगमा मुद्दा दायर गर्यो । जेल त बस्नु परेन तर पत्रिका खारेज भयो । भलै पछि पुरुषोत्तमले मुद्दा जिते । दमननाथ ढुंगानाले उनको पक्षबाट अदालतमा बहस गरेका थिए ।
० ० ०
०५८ मा ‘राजधानी’ दैनिक प्रकाशन हुने भयो । प्रधानसम्पादकको जिम्मेवारी पुरुषोत्तमको काँधमा आइपुग्यो । पत्रकारिताको संस्थागत विकास हुनुपर्छ भन्ने उनको मान्यता थियो । स्वतन्त्रतासँगै संस्थागत पत्रकारिताको अभ्यास शुरु गरे । पत्रिकाले राम्रो उपस्थिति देखायो । ‘राजधानी’ बजारका मै हुँ भन्ने अखबारलाई चुनौती दिन सक्ने अवस्थामा पुग्यो ।
बिस्तारै लगानीकर्ता र सम्पादकीय उद्देश्य बाझिए ।
“म पत्रिकालाई संस्थागत बनाएर लैजानुपर्छ भन्ने पक्षमा थिएँं । संस्थापकहरू आफ्नो आदेशअनुसार संस्थालाई म्यानुपुलेट गर्नुपर्छ भन्न लाग्नुभयो । यसमा मतभेद भयो,” पुरुषोत्तम भन्छन्, “पत्रिकाभित्रै काम गर्ने साथीरू ग्रुपिजममा लाग्नुभयो । जबकि म आफैंले उहाँहरूलाई जम्मा गरेको थिएँ । संस्थापकहरू कर्मचारीको ग्रुपिजममा छिर्नुभयो । म मूल्यको कुरा गर्ने मान्छे, उहाँहरूले मलाई अवमूल्यन गर्न थाल्नुभयो । मैले यो बुझ्नेबित्तिकै तुरुन्त राजीनामा दिएँ ।”
पत्रिका प्रकाशन शुरु भएको सात महिनामै उनले राजीनामा दिएका थिए ।
० ० ०
‘राष्ट्र पुकार’मा छँदा पुरुषोत्तमले ०३५ देखि करिब चार वर्ष बीपी कोइरालासँग रिर्पोटिङका लागि सँगै हिँड्ने अवसर पाए ।
बीपी कहिल्यै नरिसाउने, सधैं शान्त र भद्र स्वभावका लाग्थे । उनीबाहेक गिरिजाप्रसाद कोइराला, गणेशमान सिंह, कृष्णप्रसाद भट्टराई, मनमोहनसिंह, टंकप्रसाद आचार्य, तुलसीलाल अमात्यलगायत थुप्रैसँग उनले अन्तर्वार्ता गर्ने अवसर पाए । तर, उनलाई असाध्यै मन पर्ने व्यक्ति मनमोहन अधिकारी थिए । मनमोहनले प्रेसलाई गर्ने व्यवहार सम्झिँदा उनलाई अझै प्रिय लाग्छ ।
०३५ देखि ०७६ सम्मको पत्रकारिता यात्रामा उनले कयौं व्यक्तिको अन्तर्वार्ता र रिर्पोटिङ गरे । राजादेखि रैतीसम्म उनको सम्पर्क र संगत रह्यो । शाह वंशका अन्तिम राजा ज्ञानेन्द्रसँग औपचारिक अन्तर्वार्ता लिने पत्रकार उनै हुन् । ‘रासस’मा हुँदा उनले यो मौका छोपे ।
० ० ०
पत्रकारिता माध्यमको विकास द्रुत्ततर गतिमा भइरहेको छ । छापा, प्रसारण (रेडियो/टेलिभिजन) हुँदै अहिले अनलाइनसम्म आइसकेको छ । सामाजिक सञ्जालले ठाउँ लिएको छ । यसलाई छोटो अवधिमा भएको चामत्कारिक विकास ठान्छन् पुरुषोत्तम । छापाबाट शुरु भएको उनको पत्रकारिता अहिले अनलाइनसम्म आइपुगेको छ । www.harekpal.com उनकै अनलाइन न्युज पोर्टल हो ।
प्रविधिले नेतृत्व गरेको अहिलेको पत्रकारितालाई विगतको पत्रकारितासँग तुलना गर्न नमिल्ने बताउँछन् पुरुषोत्तम । प्रजातान्त्रिक विचारधाराभित्र बसेर पत्रकारिता गरेका उनी स्वतन्त्रताको कुरा गर्न आज पनि छोड्दैनन् । अहिलेको सरकारले नियन्त्रित लोकतन्त्रको अभ्यास शुरु गरेको र यसको पहिलो आँखा स्वतन्त्र प्रेसमाथि परेको उनी बताउँछन् ।
विषयवस्तु समयअनुसार बिस्तारै परिवर्तन हुँदै जाने र सच्चा पत्रकारले अन्तिम सत्य यही नै हो भनेर कहिल्यै पनि दाबी नगर्ने उनको विचार छ । “पत्रकारिता गर्ने व्यक्तिले मैले जे भनेको छु, त्यही नै ठीक हो भनेर कहिल्यै दाबी गर्दैन । विकल्पहरू राखिरहेको हुन्छ । विकल्प राखेर हेरिरहेको पत्रकारले ट्रेन्ड कस्तो छ, कन्टेन्ट कसरी विकास भइरहेको छ भनेर विश्लेषण गर्छ,” उनी भन्छन् ।
