२०४६ सालताका हुनुपर्छ, त्यतिबेला म सरस्वती क्याम्पसमा अध्ययन गर्थें । उपत्यकाका दिनहुँ आन्दोलन हुन्थ्यो । नेताहरू भूमिगत भएकाले सम्पर्क कम हुन्थ्यो । आन्दोलनको नेतृत्व आफैँले गर्नुपर्ने । कतिबेला पक्राउ परिने कुनै टुंगो थिएन । देशको राजधानी भएकाले उपत्यकाको आन्दोलन उठाउन निकै कठिन थियो । आन्दोलनको अगुवाइ गरिरहेका विद्यार्थी नेता प्रशासनको निगरानीमा परिसकेको जतिबेलै गिरफ्तार हुने भएकाले योजना भूमिगत रूपमै बनाउनुपथ्र्यो ।

२०४६ सालको आन्दोलनकै दौरानमा हुनुपर्छ, अनेरास्ववियुभित्र रवीन्द्र अधिकारीको विशेष चर्चा हुने गथ्र्यो ।

उहाँको राजनीतिक लगाव, निष्ठा र कर्तव्यपरायणताले समवयीलाई उछिनेको थियो । २०४५ सालमा कास्की जिल्लाका अध्यक्ष भएकाले विद्यार्थीका तर्फबाट जनआन्दोलनको अगुवाइ गर्ने रवीन्द्र अधिकारी नै हुनुहुन्थ्यो । र, चर्चा काठमाडौंसम्म आइपुगेको थियो ।

२०४९ सालमा एघारौँ राष्ट्रिय सम्मेलन पोखरामा आयोजना भएको थियो । सम्मेलन आयोजक कमिटीको सदस्य भएकाले महाधिवेशन मूल व्यवस्थापन कमिटीको संयोजक रवीन्द्र अधिकारी हुनुहुन्थ्यो ।

२०४९ पछिका दिनहरूमा उहाँको राजनीतिक छवि, उदीयमान व्यक्तित्वसँग क्रमशः चिनापर्ची हुँदैगयो । २०५३ सालमा विराटनगरमा सम्पन्न तेह्रौं राष्ट्रिय सम्मेलनसम्म आइपुग्दा संगठनका नेताका रूपमा होइन, अनन्य मित्रका रूपमा सम्बन्ध झाँगियो ।

० ० ०
२०५४ साल । नेपालगञ्ज महाधिवेशनबाट भर्खर फर्किएर आएका थियौँ । बागबजारमा रवीन्द्र अधिकारी भेटिनुभयो । सधैँ हाँसिरहने व्यक्तित्व निकै उदास, गम्भीर, शोकमग्न देखेँ । के भयो होला भन्ठान्दै थिएँ । उहाँ आफैँले भन्नुभयो, “अन्ततः पार्टी विभाजन हुने भयो, सक्दासम्म पार्टी विभाजन गर्न नपाए हुन्थ्यो । विभाजनले आन्दोलनलाई छिन्नभिन्न बनाउँछ । विपक्षीहरूलाई मात्रै फाइदा पुग्छ ।”

मैले बुझेसम्म रवीन्द्र अधिकारी अन्तिमसम्म विभाजनको विपक्षमा उभिनुभयो । फुटलाई सकेसम्म टार्ने र पन्छाउने कोसिस गर्नुभयो । तर, तत्कालीन संस्थापन पक्ष निकै असहिष्णु बन्दै गएको आभाष हुन थालेपछि अन्ततः अलग भयौँ हामी ।

मालेकालीन विद्यार्थी आन्दोलन नै अनेरास्ववियुको आन्दोलनको स्मरणीय काल हो । अहिले विद्यार्थी आन्दोलनको जति पनि चर्चा हुन्छ, विचार–विमर्श गरिन्छ । त्यही योगेश भट्टराई–रवीन्द्र अधिकारी अध्यक्ष भएको कालखण्डमा अनेरास्ववियूले सञ्चालन गरेको आन्दोलनको उपलब्धिको जगमा टेकेर गरिन्छ ।

मुद्दाहरूको पहिचान गर्ने क्षमता बडो बेजोड थियो रवीन्द्र अधिकारीको । म त अझ तिलस्मी नै भन्न रुचाउँछु ।

तीक्ष्ण बुद्धि र तीव्र चेतका कारण विद्यार्थीको मनोदशा पहिल्याउने तागत उहाँमा अतुलनीय थियो । आन्दोलनको उठान गर्दा त्यसको प्रभाव अध्ययन गर्ने, विश्लेषण गर्ने विशिष्ट क्षमता थियो उहाँको । त्यसैले उहाँको नेतृत्वमा भएका अधिकांश आन्दोलन सफलताको विन्दूमा पुगेर टुँगिए ।

जुन विमतिको चिरा बढ्दै गएर पार्टी अलग्गिएको थियो । त्यसलाई आन्दोलन र विद्यार्थी परिचालनमार्फत पुष्टि गर्नुपर्ने थियो । अनेरास्ववियूको जीवनमा मुख्य चुनौती पनि यही थियो । रवीन्द्र अधिकारीको अर्थपूर्ण अगुवाइ र परिणामदायी आन्दोलनले पार्टी विभाजनको ‘जस्टिफाइ’ पनि ग¥यो ।

० ० ०
विद्यार्थी आन्दोलनको इमान्दार नेतृत्व हुनुहुन्थ्यो रवीन्द्र अधिकारी । उहाँमा लोभ, क्षोभ, निन्दा, भत्र्सना केही पनि थिएन । विलकुल मुक्त । उहाँको नेतृत्वताका अनेरास्ववियू राष्ट्रियता र देशभक्तिको मियो बनेकाले जबरजस्ती आकर्षणको केन्द्र बनेको थियो । स्थापनाको छोटो समयमा देशभरी जागरणको आँधीबेहरी सिर्जना गर्न सफल भएको हो । अधिकारीको सम्झौताहीन सङ्घर्ष र निष्कलंक छविका कारण अनेरास्ववियू र विद्यार्थी आन्दोलन पर्याय बनिसकेको थियो तर त्यसलाई स्थापित गर्न सकेनौँ । र, सिंहावलोकन गर्ने निष्कर्षमा पुग्यौँ ।

विभाजनको चार वर्ष भएको थियो । हामीले आफ्नो वस्तुगत मूल्याङ्कन गर्‍यौँ । प्रतिस्पर्धी अनेरास्ववियुको विकासक्रमलाई पनि अध्ययन गर्‍यौँ । अनेरास्ववियु (एमाले निकट विद्यार्थी संगठन)ले चार वर्षे कालखण्डमा आफूलाई केही विकास गर्न सकेको थिएन । हामीभित्रको आकर्षण पनि चुहिँदै अन्यत्र जाने खतरा बढ्दै थियो ।

रवीन्द्र अधिकारी अध्यक्ष र म महासचिव थियौँ । ०५७ सालको पुछारतिर हामीले निष्कर्ष निकाल्यौँ– “यो आन्दोलन यही अवस्था रहिरहने हो सिंगो वामआन्दोलनलाई असर गर्छ । अब हामी कुनै पनि मूल्य चुकाएर पार्टी नेतृत्वलाई एकताका लागि झक्झक्याऔँ ।”
त्यतिबेला पार्टीभित्र अनेरास्ववियूको भूमिका विशाल थियो । अनेरास्ववियूले जे भन्थ्यो, पार्टी त्यतै डोहोरिने अवस्था थियो । विरोध गर्दा पार्टी नेतृत्व हच्कन्थ्यो ।

तत्कालीन पार्टी महासचिव वामदेव गौतमलाई कुपन्डोलस्थित पार्टी कार्यालयमा भेट्यौँ । र, भन्यौँ, “यही अवस्थामा पार्टी आन्दोलन अघि बढाउन सकिँदैन । एकता गरेर अघि बढौँ ।”

वामदेव धेरैबेर घोत्लिनुभयो ।

२०५६ को आम निर्वाचनको परिणाम र पार्टी कार्यकर्ताको मनोदशाले पार्टी नेतृत्वले पनि आफूलाई पुनर्विचार गर्नुपर्ने तहमा पुगेको थियो ।

अनेरास्ववियूको प्रस्तावले पार्टी नेतृत्वमा अलग्गै तरंग उत्पन्न गरेको थियो । फास्ट ट्र्याकबाट माले–एमालेबीच सम्वाद शुरू भयो । २०५८ मा पार्टी एकता सम्भव भयो ।

अनेरास्ववियू, मूलतः अनेरास्ववियूकै पहलमा पार्टी एकता सम्भव भयो । तर, अनेरास्ववियूको मूल नेतृत्वले हार्दिकता देखाउन सकेन । अनेरास्ववियूको दृष्टिकोण थियो– रवीन्द्र अधिकारीलाई एकीकृत अनेरास्ववियूको अध्यक्ष बनाउने उपाध्यक्ष, महासचिवलगायतको नेतृत्व बिदा भएर भूगोलमा गएर काम गर्ने ।

त्यो प्रयास सम्भव हुन सकेन । अन्तिममा रवीन्द्र अधिकारी एकताले मूर्तता पाउँछ भने मै नेतृत्वबाट बिदा लिन्छु भन्ने तहमा पुग्नुभयो ।

पार्टी एकताको कोर्षलाई सहज ढंगले टुंग्याउन अध्यक्ष, महासचिव दुवै अनेरास्ववियूबाट बिदा हुन राजी भयौँ । यसरी हेर्दा रवीन्द्र अधिकारी कर्तव्यनिष्ठका अतिरिक्त त्यागको भावनाले पनि ओतप्रोत हुनुहुन्थ्यो भन्न सकिन्छ । पार्टीभित्र रवीन्द्र अधिकारीलाई कुनै नेता विशेषसँग छन् भनेर किनाराकृत गरिने र उहाँको राष्ट्रिय व्यक्तित्वलाई, छविलाई ओझेल पार्ने कोशिस नभएको होइन । तथापि विद्यार्थी आन्दोलनको अगुवाइ गर्दा होस् या पार्टी आन्दोलनको निर्माणमा उहाँको भूमिका राष्ट्रियरूपमै उद्घाटित थियो । कुनै अमुक नेतासँग निकटस्थका आधारमा होइन ।

व्यक्तिगत स्वार्थ, कुण्ठा, द्ेवषको भावनाभन्दा माथि उठेर मुलुकको विकासका लागि समर्पित गर्नुभएका अधिकारी आज हामीमाझ हुनुहुन्न । तर, पार्टी, देश विकासका लागि उहाँले देखाउनु भएको फराकिलो बाटोले समृद्धिको गन्तव्यमा अवश्यक पु¥याउने छ ।
(स्व. अधिकारीको तेह्रौँ पूण्यतिथिका अवसरमा अक्षर काकासँगको कुराकानीमा आधारित)