कृष्ण पाउरोटी भण्डारका अध्यक्ष तथा साहित्यकार घनश्याम राजकर्णिकार (७७)का पिताजी कृष्णबहादुर राजकर्णिकारको चित्त दुख्यो, वीर शमशेरका नाती इन्दु शमशेरदेखि । आफूले मनैदेखि सेवा गर्दैआएका इन्दुले धोका दिएका थिए उनलाई । यसैले उनी इन्दु शमशेरको हलुवाईको काम छोडेर हिँडे । 

कृष्णबहादुरका बाजेले वीर शमशेरको समयमा दरबारमा हलुवाई रोटी पुर्याउने ठेक्का पाएका थिए । 

वीर शमशेरका नाती, इन्दु शमशेर ईलाममा बडा हाकिम थिए । घनश्यामका पिताजी कृष्णबहादुर राजकर्णिकार पनि ईलामै गए, इन्दु शमशेरको सेवा गर्दै । तर चित्त दुखेपछि उनी काम छोडेर कलकत्तातिर लागे ।

कृष्णबहादुरलाई लाग्यो, राणाको सेवा गर्नुभन्दा आफैं केही गर्छु । अनि इलम सिक्नै उनी कलकत्ता हान्निए । कृष्णबहादुर केही समय कलकत्तामा रमाए । विशाल सहर, रमाउनु स्वाभाविक थियो । केही दिन बसे । तर उनले कुनै काम पाएनन् । 

दिन बित्दै गयो । भएको पैसा सकिँदै गयो । त्यहाँका मानिसले सडकमा बसेर मागेको देखे घनश्यामका पिताजीले । उनलाई लाग्यो यसरी नै बस्ने हो भने माग्ने होइन्छ । त्यसैले घर फर्किने निर्णय गरे । 

धार्मिक स्वभावका उनले एकपटक कलकत्ताको प्रसिद्ध काली मन्दिरको दर्शन गर्ने विचार गरे । मन्दिरमा एकदम भीड थियो । मानिसहरुको त्यो अथाह भीडमा एउटी सानी बालिका चेपिएको कृष्णबहादुरले देखे । त्यो बालिकातिर कसैको ध्यान गएको थिएन । ती बालिकाका पिताजी केही परै थिए । उनी किमकर्तव्यविमूढ थिए । बच्ची ‘अब्बा अब्बा’ भनेर कराउँदै थिइन् ।

कृष्णबहादुरले भीड छिचोल्दै ती सानी केटीलाई भीडबाट बचाए । र बच्चीका पिताजीलाई जिम्मा लगाए । अत्तालिएका बच्चीका पिताजीले कृष्णबहादुरलाई ‘बहुत बहुत सुक्रिया’ भन्दै धन्यवाद दिए । पछि दुबैबीच कुराकानी भयो । कृष्णबहादुरले आफू कलकत्ता काम सिक्न नेपालबाट आएको बताए । 

बिघ्नहर्ता कृष्णबहादुरलाई बच्चीका पिताजीले आफ्नो घरमा लगे । तिनले गाँस र बास त दिए नै, साथै सीप पनि सिकाउन मद्दत पनि गरे । तिनै बच्चीका पिताजीले कृष्णबहादुरलाई अंग्रेजी रोटी (पाउरोटी) बनाउन सिकाए । 

गएको आइतबार यस पंक्तिकारसित आफ्नो निवासमै कुराकानी गर्दै व्यवसायी तथा नियात्राकार घनश्याम राजकर्णिकारले भने, ‘ती बच्चीका पिताजी त्यसबेला कलकत्ताको नाम चलेको ‘फर्पोज बेकरी’मा काम गर्थे । उनी त्यहाँ पाउरोटी बनाउँदा रहेछन् । त्यसैले उनले मेरा पिताजीलाई पनि केही दिन कारखानामा लगेर पाउरोटी बनाउन सिकाएछन् । दस पन्ध्र दिनमा पाउरोटी बनाउन सिकेपछि पिताजी काठमाडौं फर्किनु भयो ।’ 

घनश्याम राजकर्णिकारका पिताजी कृष्णबहादुर २००४ सालमा काठमाडौं फर्किए । एक वर्षपछि विक्रम सम्वत २००५ सालमा उनले आफ्नै घर, कमलपोखरीमा पाउरोटी बनाउन शुरु गरे, एउटा भट्टी बनाएर । साथै एउटा पसल पनि खोले । 
घनश्याम पिताजीलाई स्मरण गर्दै भन्छन्, ‘मेरो पिताजीलाई प्राप्त त्यो सीप, सायद कलकत्ताको काली माताको प्रसाद नै पो थियो की !’ 

यसरी नेपालमा प्रजातन्त्र आउनु पूर्व कृष्ण पाउरोटीको उदय भयो । जहाँ प्रजातन्त्रवादीहरुको जमघट लाग्थ्यो ।

०००

घनश्याम राजकर्णिकारको पूर्खा पाटनमा बसोबास गर्दथ्यो । तिनका हजुरबुबाको पसल थापाथलीमा थियो । पसल चलाउनुका अतिरिक्त तिनको काम रोटी र मिठाई दरबारमा पुर्याउनु पनि थियो । वीर शमशेर त्यसबेला सानै थिए । मूलमा परेका कारण उनलाई उनको परिवारले थापाथली दरबारमा बेग्लै राखेका थिए । त्यसबेला घनश्यामका हजुरबुबाको पसलमा वीर शमशेर आइरहन्थे, खाइरहन्थे । चञ्चले स्वभावका वीर त्यहाँ जेरी स्वारी, मिठाई खान्थे । पैसा दिन्थेनन् । 

वीर शमशेरसँग उनको हजुरबुबाको दोस्ताना सम्वन्ध थियो । एकदिन केही आठपहरियाहरु आएर उनका हजुरबुबालाई समातेर लगेछन्, दरबारमा । र उभ्याए, वीर शमशेरका अगाडि । वीर शमशेरले घनश्यामका हजु्रबुबालाई भनेछन्, ‘हेर साथी, म श्री ३ महाराज भएँ नि । अब तिमिले पनि मलाई मान्नु पर्छ । भन तिमिलाई के चाहियो ?’ 

घनश्यामका हजुरबुबाले भनेछन्, ‘मलाई केही चाहिन्न । यी आठपहरियाको घेराबाट छुटकारा पाउँ महाराज’ ।

त्यसपछि वीर शमशेरले भनेछन् ‘तिमिले छुटकारा पाउँदैनौ । तिमिले मेरो दरबारका लागि हलुवाई रोटी बनाउने काम ठेक्कामा लिनुपर्छ ।’
यसरी वीर शमशेरको सेवामा घनश्यामका पूर्खा लागे । वीर शमशेरले पनि आफ्ना छोराहरुलाई घनश्यामका हजुरबुबाका सन्तानहरुलाई हाम्रा सन्तानले पाल्नु पर्छ भनेर अह्राए । त्यसैले पनि वीर शमशेरका सन्तानको सेवामा घनश्यामका पिताजी पनि लागे । 

वीर शमशेरको निधनपछि उनका भित्रिनी पट्टीका छोरा तेज शमशेरको हलुवाई सेवामा उनका हजुरबुबा खटिए । तेज शमशेर लालदरबारमा बस्थे । त्यसैले तीनधारा पाठशाला छेउमा पसल राख्ने ठाउँ दिइयो उनलाई । पछि तेज शमशेरले नै कमलपोखरीमा घनश्यामका हजुरबुबालाई बस्नलाई जमिन दिए । 

घनश्याम हाँस्दै भन्छन्, ‘त्यसबेला यो ठाउँलाई कुत्ताघर भनिन्थ्यो । तेज शमशेर कुकुरका शौकिन थिए । उनले धेरै कुकुर पालेका थिए । यसै ठाउँमा कुकुर पालिन्थ्यो । त्यसैले यसको नाम नै कुत्ताघर भएको थियो । पछि मात्रै यसको नाम कमलपोखरी रहन गयो ।’
त्यसबेला राणाजीहरुमा आफ्नो हलुवाई आफ्नै घरको ढोका अगाडि राख्ने चलन थियो । तिनका पसलमा जेरी, स्वारी, लाखामरी, बरफी जस्ता मिठाई बनाइन्थ्यो । र दरबारका लागि रोटी र मिठाई बनाउने ठेक्का पनि कतिपयले पाउँथे ।

आफ्नो सीप र जानेको काम गर्दै उनका पूर्वज पाटनबाट कमलपोखरी आईपुगे । कर्ममा विश्वास गर्ने उनीहरु कर्ममै दत्तचित्त भई लागे । 

यसै लहरोमा तेज शमशेरका छोरा इन्दु शमशेरसँग घनश्यामका पिताजी कृष्णबहादुरको संगत भयो । कृष्णबहादुरले पनि हलुवाई रोटीकै ठेक्का पाएका थिए । यसरी काम पुस्तैनी रुपमा सर्दैसर्दै आयो । 

उनीहरु आफूलाई जिम्मा दिइएको काम गर्दै आइरहेका थिए । त्यहीबेला जुद्ध शमशेरले ‘सी क्लास’का राणाहरुलाई काठमाडौं बाहिर धपाउन थाले । विभिन्न बहानामा राणाहरुलाई बाहिर पठाउने क्रममा इन्दु शमशेर पनि इलामको बडाहाकिम बनाइए । २००१ साल तिर इन्दु शमशेर बडाहाकिम भएर इलाम पुगे । 

इन्दु शमशेरसँगै उनका कामदार पनि सँगै इलाम गए । यतिबेला घनश्याम दुई तीन वर्षका थिए । उनका पिताजी इन्दु शमशेरसितै इलाम पुगे । उनको परिवार कमलपोखरीमै बस्यो । 

काठमाडौंबाट इलाम जाँदा इन्दु शमशेरसित कैयन कन्तुर (बाकस) हिरा जवाहरात थियो । त्यो सँगै लगेका थिए । तर बाटोबाटै हिरा जवाहरात राखिएको एउटा कन्तुर हरायो । 

इलाम पुगेर निक्कै खोजी भयो कन्तुरको । तर पाइएन । पछि एक जनाले कन्तुर गोठमा हुनसक्छ भनेर कृष्णबहादुरलाई सुनाए । कृष्णबहादुरले गोठमा राखिएको सबै पराल हटाएर हेरे । कन्तुर पराल भित्रबाट फेला पर्यो । उनले त्यो खवर दिने मानिसलाई खोजे । ती भेटिएनन् । 

जवाहरातको कन्तुर घनश्यामका पिताजीले इन्दु शमशेरलाई बुझाए । इन्दु शमशेरले खुशी भएर कृष्णबहादुरलाई बारा पर्साको पचास बिघा जग्गा बक्सीस दिने घोषणा गरे । कृष्णबहादुर दंग परे । अब शाखा सन्तानले सुख पाउने भए भनेर उनी निश्चिन्त भए ।

तर दुई वर्षसम्म पनि बक्सीस पाएको त्यो जग्गा पास भएन । पछि इन्दु शमशेरका छोरी ज्वाईँ तपेन्द्रबहादुर शाहले त्यो जग्गा आफ्नो नाममा गरेछन् । उनले धेरै अगाडिदेखि त्यो जग्गामा आँखा गाडेका रहेछन् । 

घनश्याम भन्छन्, ‘यही धोकाका कारण पिताजीको चित्त दुख्यो । अन्तै कतै जग्गा दिइएको भएपनि पिताजीको आँशु पुछिन्थ्यो होला । तर त्यो पनि मिलेन । त्यसैले उहाँ राणाको सेवा गर्दिन भन्दै कलकत्ता लाग्नु भयो । जसले कृष्ण पाउरोटीको जग बनायो ।’ 

०००

पाउरोटी बनाउन सजिलो थिएन । यसलाई फुलाउने काम निक्कै गाह्रो थियो । त्यसमाथि आँटालाई लेसिलो र रबर जस्तै तन्किने गरि मुछ्नु पर्दथ्यो । त्यसपछि मात्रै भट्टीमा पकाउनका लागि हालिन्थ्यो । यसैले सुरुमै केही मिस्त्री घनश्यामका पिताजीले कलकत्ताबाट झिकाएका थिए । 

पाउरोटी फुलाउनका लागि अहिले जस्तो ‘इस्ट’को प्रयोग हुन्थेन । केही जडीबुटीका पात र जराहरुलाई सफा गरेर त्यसलाई पकाएर झोल बनाइन्थ्यो । त्यो झोल पाउरोटी फुलाउनैका लागि प्रयोग हुन्थ्यो ।

घनश्यामले एउटा प्रसंग हाँस्तै सुनाए, ‘जडीबुटीको त्यो मिश्रणको झोलबाट ग्यास उत्पन्न हुन्थ्यो । हेर्दा त्यो जाँड जस्तै देखिन्थ्यो । सुरुसुरुमा त ‘पाउरोटीमा जाँड पो हाल्दो रहेछ’ भन्दै कतिपयले बदनाम गर्ने प्रयास पनि गरे । बाहुनले खान हुँदैनसम्मको हल्ला पिटाए । पछि टोलका प्रवुद्ध र विद्वान मानिसहरुका माझ त्यो झोल बनाउने तरिका बताएपछि यो हल्ला शान्त भयो । त्यसपछि बाहिर लेखियो, ‘चोखो, शुद्ध र ताजा पाउरोटी’ भनेर ।’ 

तत्उप्रान्त कृष्ण पाउरोटीको बिक्री बढ्दै गयो । त्यसबेला दिनको पाँच सातवटा पाउरोटी बिक्री हुन्थ्यो । 

यसरी २००५ सालदेखि पाउरोटी बनाउनसमेत सुरु गरिएको कृष्णबहादुरको पसलमा वरिपरिका मानिसहरुको जमघट हुन थाल्यो । त्यसबेला हल्ला त पाउरोटीको पिठो खुट्टा (पाउ)ले मलिन्छ भनेर पनि हल्ला भयो । तर घनश्याम राजकर्णिकारका पिताजीले कलकत्ताबाट झिकाएका कालिगढले हातैले आँटा मुछ्ने गरेको उनी बताउँदै थिए । 

घनश्याम राजकर्णिकारका अनुसार उनका पिताजीलाई पाउरोटी उद्योगलाई निरन्तरता दिन विपी कोइराला र एक जना राणाजी परिवारका व्यक्तिले खुबै प्रेरणा दिएका थिए । त्यसैले कत्तिकै अप्ठेरो परे पनि उनले आफूले थालेको व्यवसायलाई निरन्तरता दिइरहे ।
२००५–०६ सालतिर विपी कोइराला कृष्णबहादुरको चिया पाउरोटी पसलमा आउँथे । उनी निक्कै बेर चिया पिएर बस्थे । किनभने कमलपोखरी इलाका प्रजातन्त्रवादीहरुको इलाका मानिन्थ्यो । कांग्रेसका कार्यकर्ता धेरै थिए त्यो टोलमा । 

कांग्रेसका कार्यकर्ताहरुको जमघटसंगै कांग्रेसका नेता विपी कोइरालाको आगमन पनि त्यहाँ विशेष मकसदका लागि हुन्थ्यो । त्यसबेला राजा त्रिभुवनका हजाम पनि कमलपोखरीमा नै बस्थे । उनको नाम थियो बलदेव ठाकुर । उनलाई घनश्याम र उनका दाइहरु काका भन्थे । उनी पनि चिया पिउन पसलमा आउँथे ।

घनश्याम भन्छन्, ‘त्यसबेला राजा त्रिभुवनलाई कुनै खबर विपीले पठाउनु पर्दा बलदेव ठाकुरका मार्फत पठाउनु हुन्थ्यो । यो पसल एउटा मिटिङ प्लेसका रुपमा विकसित थियो । विपी र बलदेव दुबै चिया पिउन आउनुहुन्थ्यो र दुबै बीचमा समाचार आदानप्रदान हुन्थ्यो । राजालाई विपीका कुरा मात्रै होइन की विपीलाई राजाका कुरा पनि बलदेव काकाले नै सुनाउनु हुन्थ्यो ।’

यस कार्यका लागि कार्यकर्ताहरुले समय मिलाउँथे । हेर्दा चिया खान आउने तर समाचार आदानप्रदानको माध्यम थियो कृष्णबहादुरको पाउरोटी पसल । 

घनश्याम भन्छन्, ‘म सानै थिएँ । त्यसबेला मेरो पिताजीसँग साइकल थियो । कहिलेकाही विपीले मेरो बुबाको साइकल लिएर पनि जानुहुन्थ्यो । मेरो बुबालाई कृष्ण दाइ भन्नु हुन्थ्यो विपी ।’ 

पछि व्यापक हल्ला भयो कृष्णबहादुरको पाउरोटी पसलमा विपी आउँछन् भन्ने । त्यहाँ सीआइडी छोडियो । त्यसपछि पसलमा विपी र बलदेव दुबै आउन छोडे । 

विपीले घनश्यामका पिताजी कृष्णबहादुरलाई जहिल्यै भन्थे, ‘कृष्ण दाइ, यो पाउरोटी बनाउने काम रोक्नु हुँदैन है । यसको माग केही समयपछि आफैं बढेर जान्छ । भारतको हावा आएपछि यहाँ पनि पाउरोटी खाने चलन सुरु हुन्छ । नछोडनुस् पाउरोटी बनाउन ।’
यि प्रेरणादायी वाक्यले सधै अगाडि बढ्न कृष्णबहादुरलाई प्रेरणा दिन्थ्यो । त्यस्तै एक अर्का व्यक्ति थिए राणा खलकका । उनी पनि आएर ‘पाउरोटी बनाउन नछोड है’ भन्दै आएको दिन बनेको जति पाउरोटी सबै उठाएर लान्थे । 

त्यसबेला पाउरोटीको मूल्य थियो, एक मोहर ।

०००

यिनै उत्प्रेरणाले घनश्याम राजकर्णिकारका पिताजी कृष्णबहादुरलाई आफ्नो कर्ममा अघि बढ्न प्रेरित गरिरह्यो । उनका तीन छोराले पिताजीलाई व्यवसायमा साथ दिइरहेका थिए । तर कान्छा घनश्यामको ध्यान व्यवसाय भन्दा पढ्न तिर थियो । उनलाई पिताजीको व्यवसायमा कुनै चासो थिएन । उनी पढ्न चाहन्थे । तर घरमा उनका दाजुहरु उनलाई किन पढ्नु पर्यो, पाउरोटी बनाउन आइज भन्थे ।

तर उनी पढेर सेक्सन अफिसर हुन चाहन्थे । त्यसैले उनले पढ्नैका लागि बढी संघर्ष गर्नुपर्यो । उनको पढाईलेखाईमा उनकी आमाको साथ हमेसा रह्यो । त्यसैले पनि उनले आफ्नो पढाइलाई निरन्तरता दिँदै गए । उनले जेपी स्कूलबाट एसएलसी पास गरे ।

त्योबेलासम्म उनको पिताजीको व्यवसाय अगाडि बढिसकेको थियो । पाउरोटीको खपत बढी थियो । त्यसैले २०१५ सालमा उनका पिताजीले २० हजार रुपैयाँमा बेलायतबाट पाउरोटी बनाउने मेसिन झिकाउन पत्राचार गरे । एकजना पढेलेखेका मानिससँग चिठी लेख्न लगाएर उनले बेलायती मेसिन झिकाएका थिए ।

घनश्याम कुरा गर्दागर्दै गम्भीर भए । उनी भन्दैथिए, ‘त्यो बेलायती मेसिन ०१६ सालमा काठमाडौं आइपुग्यो । घरमा मेसिन आएको पिताजीले देख्नु भयो तर त्यसबाट पाउरोटी उत्पादन भएको देख्न पाउनु भएन । उहाँ ०१६ सालमै दिवंगत हुनुभयो ।’
त्यो बेला बेलायतको चर्चा हुन्थ्यो । बेलायती सामानको चर्चा हुन्थ्यो । त्यसैले पनि होला उनका पिताजीले भारतबाट पाउरोटी बनाउने मेसिन नझिकाएर बेलायतबाट झिकाए । यसरी उत्पादन गरिएको पाउरोटी नेपाली कागजमा दुबैतिर मुख बटारेर पोको पारेर दिइन्थ्यो । धेरै पछि मात्रै नाम छापिएको थोङामा हाल्ने चलन आएको हो ।

पिताजी जीवित छउन्जेल उनी हल्लेर हिँडे । पिताजीको निधन पछि उनले दाजुहरुलाई पाउरोटी उद्योगमा सहयोग गर्न थाले । तर पनि उनको शाखा अधिकृत बन्ने सोचाई परिवर्तन भएको थिएन ।

उनमा इख पलाएको थियो । पढेर के हुन्छ भन्ने दाजुहरुलाई पढेर, ठूलो मान्छे भएर देखाउने । शाखा अधिकृत भएर देखाउने । त्यसैले बिहान बेलुकी पसलमा बसे पनि आइए पढ्न पौने एघारमा कलेज पुग्थे । त्यसपछि फूर्सदमा प्युखामा रहेको पुस्तकालयमा विभिन्न उपन्यास र अन्य किताब पढ्न पुग्थे । यसरी उनले कोर्सको किताबसँगै कोर्स बाहिरका किताब पनि समाउँदै गए । उनले भारतीय लेखक गुलशन नन्दा, यसपालहरुका किताब पढ्न थाले । फूर्सदको समयको अलिकति उपयोग गरेपछि उनी फेरि पसलमै फर्किन्थे ।

उनको खेल्न जाने, घुम्न जाने भन्ने नै हुन्थेन । साथीहरु न्युरोड जाउँ भन्थे । उनी न्युरोड पनि जान पाउँथेनन् । उनका लागि घुम्ने, खेल्ने, जे भने पनि पसल नै थियो ।

२०१८ सालदेखि नारायणहिटी दरबारमा पनि कृष्ण पाउरोटी भित्रिन थाल्यो । दरबारका मानिसहरु आउँथे र छानीछानी पाउरोटी लान्थे । यसरी किनेर लगिएको पाउरोटी दरबारमा पनि पहिले काम गर्नेहरुले खान्थे रे । पछि मात्रै राजा महेन्द्र र परिवारका सदस्यहरुले खान्थे रे । यो कुरा पाउरोटी किन्न आउने सेवकहरुले पसलमा सुनाउँथे ।

दरबारमा पनि पाउरोटी बिक्री हुन थालेपछि बाहिर पनि यसको माग बढ्यो । राजाले खाने पाउरोटी भन्दै कृष्ण पाउरोटीको बिक्री ह्वात्तै बढ्यो ।

त्यसपछि २०२२ सालतिर बेलायतबाटै २ लाख ५० हजारमा अर्को मेसिन झिकाइयो । यसले पाउरोटी उत्पादनलाई अग्रगतिमा लग्यो ।

यतिबेलै घनश्यामले बीए पास गरे । बीए पास गरेपछि उनलाई महसुस भयो, व्यापार व्यवसाय नै ठिक भन्ने । उनले शाखा अधिकृत हुने सोचाई त्यागे । र समाए पाउरोटी विजनेसको बाटो । उनी दाजुहरुसितै व्यापार व्यवसायमा सहभागी भए । यो बीचमा पाउरोटीको माग पनि बढ्दै गयो । बिक्री पनि बढ्दै गयो । 

०००

घनश्यामले दाजुहरुलाई खुला हृदयले सहयोग गर्दैगए । यहि बीचमा उनले उद्योग विभागबाट पाउरोटी तालिमको छात्रवृत्ति पनि पाए । यो तालिम जर्मनमा हुँदैथियो । उनी जर्मन पुगे । पाउरोटीका बारेमा तालिम लिए । मेसिनहरुका विषयमा विशेष ध्यान दिए । 

त्यसैबेला उनका दाजुहरुले एनआइडीसीबाट १६ लाख ऋण लिएर सेमी अटोमेटिक मेसिन झिकाउने तयारी गर्दैथिए । त्यसका लागि कागजात तयार हुँदैथियो । उनले मेसिनका बारेमा जानकारी लिए । बेग्लाबेग्लै कम्पनीबाट मेसिन मगाउँदा करिब चार लाख फाइदा हुने उनले पत्तो लगाए । र यही खवर दाजुहरुलाई पठाए । यो २०२८–२९ सालतिरको कुरा हो । 

उनी भन्छन्, ‘मेसिन झिकाउने विषयमा मेरो माहिलो दाइलाई चित्त बुझेनछ, मेरो कुरो । उहाँले मलाई अर्कै दृष्टिकोणले हेर्नुभयो । सस्तो माल राम्रो हुन्न, महँगो माल राम्रो हुन्छ भन्नु हुन्थ्यो उहाँ । तर मैले मेसिनको फोटोहरु पनि खिचेर ल्याएको थिएँ । त्यो देखाएर दाजुहरुलाई मेसिनका बारेमा बताएँ । १६ लाखको मेसिन १२ लाखमा आउने भएपनि माहिला दाइ दंग पर्नुभएन । र, उहाँले काम गर्दिन भनेर साथ छोड्नु भयो । उहाँले पाउरोटी व्यवसायमा पछि हात हाल्नु भएन ।’ 

घनश्यामले माहिलो दाजुलाई धेरै सम्झाए, सबै जर्मन मेसिन हो भनेर । सबैले राम्रो काम गर्छ भनेर । तर उनले अलग हुने निर्णय नै गरे । यसरी ०३० सालदेखि जेठा, साइला र कान्छा घनश्यामले कृष्ण पाउरोटीलाई चलाउन थाले । कृष्ण पाउरोटीको साख झनझन माथि उक्लँदै गयोे । पाउरोटी व्यवसायमा कृष्ण पाउरोटीको एकाधिकार छायो । 

त्यसैबेला रेडियो नेपालबाट एउटा जिंगल बज्न थाल्यो, ‘...मत जान्छु खाजा खान्छु पाउरोटी कृष्ण पाउरोटी .....’। यो जिंगलले सुनमा सुगन्ध थप्यो । यसले व्यापार पनि बढायो । यसले व्यापारमा धेरै राम्रो उपलब्धी दियो ।

२०३९ सालतिर घनश्यामका जेठा दाइको निधन भयो । उद्योगमा उनका भतिजा भित्रिए । यहीँबाट कृष्ण पाउरोटी उद्योगले गति लिन छोड्यो । उद्योगमा युवापुस्ताको प्रवेश भएपनि उद्योगमा नयाँपन आएन । केही वर्ष पछि भतिजा छुट्टिए । 

कृष्ण पाउरोटी फेरि जीरोबाट सुरु भयो । यसबीचमा धेरै पाउरोटी कम्पनीहरु आइसकेका थिए । बजारमा पहिलेजस्तो कृष्ण पाउरोटीको एकाधिकार थिएन । तथापि, उद्योग चलिरहेको थियो ।

घनश्याम भन्छन्, ‘२०५३ सालमा साइलो दाइ पनि बित्नु भयो । त्यसपछि उहाँका छोरा कम्पनीमा भित्रिए । तर उनले पनि केही गर्न सकेनन् । कृष्ण पाउरोटी झनझन ओह्रालो लाग्दै गयो । साख खस्किँदै गयो । उद्योग आर्थिक रुपमा क्षतविक्षत भयो । भतिजाले मलाई जुनरुपमा सहयोग गर्नु पथ्र्र्यो, त्योरुपमा गरेनन् । पछि उनले पनि उद्योग छोडे । आज मेरी दुई छोरीहरुले कृष्ण पाउरोटी भण्डारलाई संचालन गर्दै आएका छन् । मेरो पिताजीको नामलाई मेरी छोरीहरुले अगाडि बढाएका छन् ।’ 

आज पनि कृष्ण पाउरोटीको नाम र साख कायम राख्न घनश्यामका दुबै छोरीहरु दत्तचित्त छन् । पहिलेको जस्तो ठूलो बजार नभएपनि उनको पिताजीको नामलाई जिवीत राख्न छोरीहरु कस्सिएका छन् । उनीपनि यो उमेरमा छोरीहरुलाई सहयोग गरिरहेका छन् ।
उनी भन्छन्, ‘काम गर्नलाई मानिसमा भावना हुनुपर्छ । वास्तवमा कृष्ण पाउरोटी भण्डार बचेकै मेरो भावनाले हो । उद्योगमा पैसाले मात्रै काम गर्दैन, भावना पनि चाहिन्छ । त्यसैले सानैरुपमा भएपनि कृष्ण पाउरोटी चलिरहेको छ ।’ 

०००

आमालाई अगाध प्रेमगर्ने घनश्याम राजकर्णिकार साहित्यकार पनि हुन् । त्यसैले उनले ‘पवित्र माया आमाको’ शीर्षकमा पुस्तक नै प्रकाशित गरे । 

उनलाई उनका दाइहरुले खर्च गरेर खुलामनले पढाईदिएको भए सायद उनी लेखक पनि हुन्थेनन् । शाखा अधिकृत भएर कतै पुग्थे । तर दाइहरुको नपढाउने विचारले उनलाई पढ्न त प्रेरित गर्यो नै, साथै फूर्सदमा पुस्तकालय पनि पुर्यायो । यसैले उनलाई लेख्न सिकायो । 
उनले ०१८–१९ सालदेखि लेख्न थाले । उनको एकाङकी नाटक पहिलो पटक २०२४ सालमा गोरखापत्रमा छापियो, ‘मिलनको क्षण’ शीर्षकमा । नाटककार बालकृष्ण समबाट प्रेरित भएर उनले यो नाटक लेखेका थिए । 

उनको पहिलो नियात्रा जर्मनबाट फर्किए पछि गोरखापत्रमा छापियो ०३२–३३ सालतिर । त्यसको केही समयपछि उनले छ्यासमीसरुपमा एउटा पुस्तक प्रकाशित गरे, ‘केही चिन्तन केही मन्थन’ ।

यो पुस्तक छापिएपछि उनलाई समालोचक माधवलाल कर्माचार्यले नियात्रा लेखनमा निरन्तर लाग्न सुझाए । उनले पनि एउटा मात्रै बाटो समाए र लेख्दै गए यात्रा साहित्य । प्रकाशित गर्दैगए नियात्रा संग्रह । उनको नियात्रा संग्रह ‘विदेशको यात्रा स्वदेशको सम्झना’ आज पनि पाठकका बीच चर्चित छ ।