पोखरा । नेपाल सरकारले सामाजिक सञ्जाल टिकटक बन्द गरेको करिब साढे तीन महिना हुन लाग्यो । टिकटकबाट सामाजिक सद्भाव बिगार्ने काम गरेको भन्दै सरकारले कात्तिक २७ गते त्यसलाई बन्द गरेको जनाएको थियो ।

त्यसपछि टिकटक बन्दको मुद्दा सर्वोच्च अदालतसम्म पुग्यो । सर्वोच्चले अन्तरिम आदेश दिन अस्वीकार गरे पनि मुद्दा अझै विचाराधीन छ ।

पछिल्लोपटक टिकटकले नै सरकारलाई पत्र लेख्दै सर्त मान्न तयार रहेको जनाएको छ छ । टिकटक बन्द गर्ने सरकारको निर्णयप्रति केहीले समर्थन जनाए । केहीले सरकारको निर्णयको विरोध गरे ।

मानवअधिकारको प्रवद्र्धन र संरक्षणमा केन्द्रित अधिकारकर्मी सन्तोष सिग्देलले नेपालमा टिकटक बन्द गर्नु यहाँको कानुनले गरेको व्यवस्थाभन्दा बाहिरको विषयवस्तु भएको जिकिर गरे ।

पोखरा फेवाताल किनारमा जारी सूर्य नेपाल गाथा नेपाल लिटरेचर फेस्टिभलअन्तर्गत तेस्रो दिन ‘संकटमा अभिव्यक्ति स्वतन्त्रता’ विषयक सत्रमा अधिकारकर्मी सिग्देलले प्लेटफर्म नै बन्द गर्ने कुनै कानुन नबनेको स्पष्ट पारे ।

“अहिले जसरी अभिव्यक्तिको साधनको रूपमा प्लेटफर्म, वेबसाइटहरू बन्न गरिन्छन्, त्योचाहिँ नेपाली कानुनले गरेको व्यवस्थाभन्दा बाहिरको विषयवस्तु हो । अभिव्यक्तिलाई नियमन गर्न पाइयो, तर प्लेटफर्मलाई पूरै बन्द गर्न पाइएन । त्योचाहिँ व्यवस्था छैन,” उनले भने, ‘‘टिकटकको कुरा गर्ने हो भने हामी प्लेटफर्मलाई नियमन गरिरहेका छौँ कि अभिव्यक्तिलाई नियमन गरिराखेका छौँ भन्ने प्रश्न आउँछ । कानुनले अभिव्यक्तिलाई नियमन गर्न नियम बनाएको छ । तर, नेपालमा अहिलेसम्म प्लेटफर्मलाई नियमन गर्नका लागि के गरी नियमन गर्ने भन्नेबारे कानुन छैन ।”

मिडियाविज्ञ कुन्दन अर्याल टिकटकलाई प्रतिबन्ध लगाउँदा गरिएको तर्क संविधान र कानुनअनुरूप नरहेको बताउँछन् । “टिकटकलाई प्रतिबन्ध लगाउँदा जुन तर्क दिइएको छ, जुन तर्क हाम्रो संविधान र कानुनले सपोर्ट गर्दैन । अदालतमा गएर अड्किएको छ । तर, म त भर्खर–भर्खर ब्यान्ड भएको बेला पनि आशावादी थिएँ,” उनले भने ।

यसलाई खुला नगरी सुखै नहुने अर्यालको तर्क थियो । “यसलाई ओपन नगरीकन सुखै छैन । जति ठाउँमा ब्यान्ड भएको छ, यो कुनै प्रजातन्त्रका मानकहरू राम्रो ठाउँमा ब्यान्ड भएको होइन । हामीले त्यस्तो देशहरूको उदाहरण दिनु हुँदैन । अब लाग्छ, आगामी समयमा यो खुला हुन्छ हुन्छ,” उनले भने  ।

यो प्लेटफर्ममार्फत पहिचान बनाएकी अन्जनाकुमारी अर्यालले टिकटक बन्दपछि व्यापारमा कमी आएको बताइन् । “भर्खर व्यापार सुरु गरेको थिएँ, अचानक टिकटक बन्द भएपछि दुईतीन दिन खिन्न भएकी थिएँ । पछि अरू प्लेटफर्म पनि प्रयोग गरेँ,” उनले भनिन्, “टिकटकजस्तो फ्लोचाहिँ हुँदैन । हामीले टिकटकमा भिडियो राख्दाखेरि जसरी अर्डरहरू आउँथ्यो नि, त्योचाहिँ कमै छ ।’

प्लेटफर्म आफूले जस्तो प्रयोग गर्‍यो त्यस्तै हुने अर्यालले सुनाइन् । “आफूले राम्रो गर्‍यो भने राम्रो पाइन्छ । टिकटक राम्रो पनि छ, नराम्रो पनि छ,” उनले भनिन् ।