काठमाडौं । यो वर्ष पनि काठमाडौंको रानीपोखरीमा छठ पर्व मनाउन दिइएको छैन । लामो समयदेखि रानीपोखरीमा छठ मनाउँदै आएका व्रतालुले काठमाडौं महानगरपालिकाप्रति असन्तुष्टि जनाएका छन् ।

०७२ सालको विनाशकारी भूकम्पपछि क्षति पुगेको रानीपोखरी झन्डै पाँच वर्षपछि पुनर्निर्माण गरिएको थियो । पुनर्निर्माण सम्पन्न भई ०७६ कात्तिक ५ गते राष्ट्रपति विद्यादेवी भण्डारीले रानीपोखरीको उद्घाटन गरेकी थिइन् ।

निर्माण सम्पन्न भएको दुई वर्षसम्म पनि रानीपोखरी नखुल्दा महानगरपालिकाप्रति स्थानीय असन्तुष्ट छन् । महानगरपालिकाले यो वर्ष पनि रानीपोखरीमा छठ मनाउन नदिएको स्थानीय सुशान वैद्यले बताए ।

‘‘महानगरपालिकाले जनताको भावना नबुझेको हो । जनताको सांस्कृतिक सम्बन्धलाई नबुझेर आज छठ मनाउन दिइएन । पूर्वाग्रही भएर छठ मनाउन नदिइएको अवस्था हो,” वैद्यले भने ।

उनका अनुसार अहिले रानीपोखरीमा छठ मनाउन नसकिने खालको कुनै पनि पुनर्निर्माणको काम भएको छैन । ‘‘रानीपोखरीमा सजिलैसँग छठ मनाउन सकिने अवस्था हुँदैहुँदै पनि छठ मनाउन दिइएन । महानगरवासीको सांस्कृतिक आस्था महानगरका नेतृत्व वर्गले बुझेनन्,” उनले भने ।

वैद्यका अनुसार स्थानीय जनप्रतिनिधि आउनुभन्दा करिब सात–आठ वर्षअघिदेखि रानीपोखरीमा छठ मनाइएको थियो । ‘‘रानीपोखरीमा छठ सुरु भएपछि मात्रै कमलपोखरीमा पनि छठ मनाउन सकिन्छ भनेर सुरु गरिएको हो । उक्त छठ मनाउन भूकम्पपछि बन्द रहेको थियो । अहिले पुनर्निर्माण भइसक्दा पनि रानीपोखरीको ढोका बन्द छ,” वैद्यले भने ।

काठमाडौं महानगरपालिकाले भूकम्पपछि रानीपोखरी पुनर्निर्माण गर्न लाग्दा रानीपोखरीको मौलिकता मास्न खोजेको भन्दै चौतर्फी विरोध भएको थियो । रानीपोखरीको ऐतिहासिकता झल्काउनुपर्ने भन्दै भएको विरोधपछि ०७४ पुस १३ गते काठमाडौं महानगरपालिका, राष्ट्रिय पुनर्निर्माण प्राधिकरण र पुरातत्व विभागको संयुक्त बैठकले अध्ययन समिति बनाएको थियो । सोही समितिको प्रतिवेदनका आधारमा पुनर्निर्माण प्राधिकरणले ०७५ फागुनदेखि रानीपोखरी पुनर्निर्माणको काम गरेको थियो ।

पुनर्निर्माण प्राधिकरणले झन्डै दुई वर्षको समयावधिमा रानीपोखरी पुनर्निर्माणको काम सकाएको थियो । पोखरी पुनर्निर्माणका लागि नौ करोड ५४ लाख र मन्दिर तथा वरिपरिको सौन्दर्यकरणका लागि करिब १५ करोड गरी झन्डै २५ करोड रुपैयाँ खर्च भएको छ ।

तत्कालीन राजा प्रताप मल्लले आफ्ना छोरा चक्रवर्तिन्द्र मल्लका नाममा वि.सं. १७२५ सालमा रानीपोखरी बनाउन लगएका थिए ।

कमलपोखरीमा पनि महानगरको असहयोग
कमलपोखरी छठ पूजा समितिका अध्यक्ष राजेन्द्र सिंहका अनुसार काठमाडौं महानगरपालिकाका मेयर विद्यासुन्दर शाक्यले यो वर्ष कमलपोखरी र रानीपोखरीमा छठ मनाउन नदिने निर्णय गरेका हुन् । ‘‘समितिले कमलपोखरी सरसफाइ गरी दीपावली अगाडि छठको ब्यानर राखेर तयारी गरिरहेको थियो । तयारीपछि महानगरपालिकाका डीएसपी आएर यसपालिको छठ हुँदैन भनेर ब्यानर च्यातेर फाले । महानगरले समितिलाई असहयोग गर्‍यो,” उनले भने ।

त्यसपछि समितिले राष्ट्रपति कार्यालय गुहार्नुपरेको अध्यक्ष सिंहको भनाइ छ । ‘‘राष्ट्रपतिकहाँ गएर हामीले अनुरोध गर्‍यौँ । त्यसपछि राष्ट्रपति कार्यालयका उपसचिवद्वारा कमलपोखरी निरीक्षण भयो । कमलपोखरी निरीक्षणपछि छठ मनाउने राष्ट्रपति कार्यालयको निर्देशन आयो । आज कमपोखरीमा छठ मनाइरहेका छौँ,” सिंहले भने ।

समितिले जिल्ला प्रशासन कार्यालयबाट छठ मनाउने स्वीकृति ल्याउँदा पनि मेयर शाक्यले मानेका थिएनन् । काठमाडौंका प्रमुख जिल्ला अधिकारीसँग सम्पर्क गरेपछि मात्रै मेयर शाक्यले कमलपोखरीमा छठ मनाउन दिने निर्णय गरेको उनले बताए ।

समितिले हरेक वर्ष छठमा राष्ट्रपतिलाई निम्तो दिँदै आएको छ । यसपालि पनि आज अपराह्न ४ बजे राष्ट्रपति भण्डारी कमलपोखरी जानेछिन् ।

महानगर के भन्छ ?
महानगरपालिकाले रानीपोखरी पुनर्निर्माणकै चरणमा रहेकाले छठ मनाउन नदिएको दाबी गरेको छ । महानगरका प्रवक्ता ईश्वरमान डंगोलले महानगरलाई हस्तान्तरण नभएकाले रानीपोखरीमा छठ मनाउन नदिएको बताए ।

‘‘कमपोखरीमा मनाउन दिएका छौँ । रानीपोखरीमा छठ मनाउँदा त्यहाँ बनाइएका संरचना टुटफुट हुनसक्छन् । त्यसको जवाफदेही को हुने ? महानगरलाई हस्तान्तरण भइसकेपछि मात्रै त्यहाँ चाडपर्व मनाउने गरी खुला गर्न सकिनेछ,” प्रवक्ता डंगोलले भने ।

कमपोखरी पनि पुनर्निर्माणकै चरणमा छ ।  २३ रोपनी १४ आना क्षेत्रफलमा फैलिएको कमलपोखरी पुनर्निर्माणका लागि महानगरपालिकाले ६ करोड ३६ लाख रुपैयाँ बजेट छुट्ट्याएको छ । महानगरले आउँदो चैतसम्म कमलपोखरी पुनर्निर्माण सम्पन्न गर्ने जनाएको छ ।