काठमाडौँ । काठमाडौँ उपत्यकामा सोमबारदेखि वायु प्रदूषण बढेको देखिन्छ । प्रदूषण बढेकाले नै सोमबार र मंगलबार दिनभर आकाश धुम्म कालो देखियो ।

वातावरणविद्का अनुसार हिजोदेखि काठमाडौंको वायु प्रदूषणले खतराको सबै तह पार गरेको हो । वायुको गुणस्तर नाप्ने एयर क्वालिटी इन्डेक्स (एक्वुआई)का अनुसार आज साँझ काठमाडौंको प्रदूषण ३०० भन्दा माथि छ । 

“आज साँझको एक्यूआई ३०० भन्दा माथि छ । यो स्वास्थ्यका लागि निकै हानिकारक हो । एक्यूआई ५० भन्दा माथि जानु स्वास्थ्यका लागि खतरा मानिन्छ । अहिलेको अवस्था निकै नराम्रो हो,” वातावरण विभागका उप–महानिर्देशक तथा प्रवक्ता ईन्दु बिक्रम जोशी बाह्रखरीसँग भन्छन्, “यो हिजोको भन्दा केही कम हो । जेष्ठ नागरिक र बालबालिकालाई मात्रै यसले प्रभाव पार्छ भन्ने बुझाइ रहेको छ । तर, त्यस्तो होइन सबैलाई असर गर्छ । सचेत हुनुपर्छ ।” 

सकेसम्म घरबाहिर ननिस्कन र अत्यावसेक काम नभएसम्म सवारी साधान नचलाउन उनको आग्रह छ । हरेक वर्ष जाडो मौसममा प्रदूषणको मात्रा बढ्ने भए पनि नेपालमा मापन गर्न थालिए पछि यो वर्ष सबैभन्दा धेरै भएको प्रवक्ता जोशीको भनाइ छ । नेपालमा २०१६ बाट हावामा प्रदूषणको मात्रा मापन गर्न थालिएको हो । 

पश्चिमी वायू सकृय नभएसम्म र पानी नपरेसम्म प्रदूषण रहिरहने जोशीले बताए ।  काठमाडौंसँगै विराटनगरलगायत केही मुख्य सहरमा पनि प्रदूषण उच्च मात्रामा देखिएको भन्दै उनले यसबाट बच्न पर्याप्त सतर्क हुन आग्रह गरे । 

“यो भारतको पश्चिमी वायुको प्रभाव नभई काठमाडौंमै थुप्रिएको प्रदूषण हो । यसले सबैको स्वास्थ्यमा प्रत्यक्ष प्रभाव पार्नेछ,” वातावरण जनस्वास्थ्यविज्ञ डा. यादवप्रसाद जोशीले बताए ।

यस्तो प्रदूषणमा श्वास फेर्दा दीर्घकालीन र अल्पकालीन दुवै रोग लाग्न सक्ने उनी बताउँछन् । वातावरणविद् राजन थापाले हिउँदयाममा हावा कम बहने र अहिले हावामा धुलोको कण र धुवाँ जम्मा भएपछि वातावरण प्रदूषण भएको बताए ।

धेरै फोहोर बाल्दा, इँटा भट्टा तथा उद्योगहरु सञ्चालनमा आउँदा र विशेषगरी गाडीका धुवाँले प्रदूषण बढेको उनको भनाइ छ । सरकार र सरोकारवाला निकायले जनस्वास्थ्यमा परिरहेको प्रभावलाई बेवास्ता गरिरहेको उनको आरोप छ ।

आममानिसलाई प्रदूषणबाट जोगिन मास्क लगाउन र झ्याल–ढोका बेला–बेलामा खोल्न डा. जोशीको सुझाव छ । उनले सडकमा भन्दा कोठाभित्र प्रदूषणको मात्रा बढी हुन सक्ने भन्दै झ्याल–ढोका खोल्न सल्लाह दिएका हुन् ।

प्रदूषणले श्रमिक वर्ग, बालबालिका, गर्भवती महिला र दीर्घरोगीमा प्रत्यक्ष असर पार्ने हुँदा सुरक्षित बस्नसमेत उनले आग्रह गरेका छन् ।

यस्तै, त्रिवि शिक्षण अस्पतालका श्वासप्रश्वास तथा छातीरोग विशेषज्ञ डा. निरज बमले धुलो र धुवाँ हावामा मिसिएर फैलिएको प्रदूषणले आँखा, नाक र छालामा विशेष असर पार्ने हुँदा बाहिर कमै निस्कन आग्रह गरे ।

वायु प्रदूषणले तत्काल आँखा चिलाउने, नाक पोल्ने, खोकी लाग्ने र दीर्घकालीन रोग ब्रोनकाइटिस, दम, निमोनियासमेत हुने सक्ने उनले बताए । डा. बमका अनुसार नाकबाट लिएको श्वास सिधै फोक्सोमा प्रवेश गर्ने हुँदा धुलोका कण फोक्सोमा पुगी हृदयाघात र पक्षघातसमेत हुने हुन्छ  । यस्तै, प्रदूषित वायुले मानसिक रोग, प्रजनन् क्षमता घटाउने, स्मरण शक्ति कम गर्ने र रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता घटाउने उनले बताए ।

यसैबीच, स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयले प्रदूषणबाट बच्न सतर्क हुन नागरिकलाई आग्रह गरेको छ । आज साँझ विज्ञप्ति जारी गर्दै स्वास्थ्य सुरक्षाका मापदण्ड अपनाउन आग्रह गरेको मन्त्रालयले आवश्यक परे स्वास्थ्य मापदण्ड लागु गर्नसक्ने जनाएको छ । 

मर्निङवाक नाजन, फोहोर नजलाउन, घर बाहिर ननिस्कन आग्रह गरेको मन्त्रालयले निस्किनै परे मास्क लगाउन अनुरोध गरेको छ । यस्तै धुलो, धुँवा उड्ने पेशा व्यवसाय केही दिन बन्द गर्न र अत्यावश्यक नभएसम्म सवारी साधन नचलाउन मन्त्रालयले आग्रह गरेको छ । 

तस्बिर : सुनील प्रधान/बाह्रखरी