site stats
बाह्रखरी :: Baahrakhari
ब्लग
Global Ime bankGlobal Ime bank
Nabil Bank Banner adNabil Bank Banner ad
SkywellSkywell
अनुवाद साहित्यको दुर्दशा !  

काठमाडौं । विश्वप्रसिद्ध भारतीय कवि तथा साहित्यकार रविन्द्रनाथ टैगोरको २० वटा कथाहरू समेटिएको नेपालीमा अनुदित पुस्तक प्रज्ञा प्रतिष्ठानमा भेटेँ । 

टैगोरका कथा नेपालीमा पढ्न पाउनु मेरा निम्ति खुसीको कुरा थियो । म उनका रचनाको ‘फ्यान’ नै हुँ । किताब किनेँ । तर आश्चर्य, कथाले जति तान्नुपर्ने हो तानेन, सुरुआती चरणमै म बिच्कन पुगेँ । 

वास्तवमा, टैगोरको कथाले नतानेको होइन । नतानेको नेपाली अनुवादले हो । कृतिका अनुवादकले टैगोरको त्यस प्रशिद्ध रचनालाई नेपालीमा पनि उत्तिक्कै सुललीतरुपमा प्रस्तुत गरेको भए मजस्ता पाठक बिच्किने थिएनन् ।

Royal Enfield Island Ad
KFC Island Ad
NIC Asia

टैगोरको उक्त पुस्तक नेपाल प्रज्ञा–प्रतिष्ठानको अनुवाद साहित्य विभागले प्रकाशन गरेको हो । जसलाई अनुवाद गरेका छन्, चतुर्भुजलाल दास केवरतले । तर केवरतको नेपाली अनुवादमा टैगोरको स्वाद अलिकति पनि नेपाली पाठकले ग्रहण गर्न सकेको अनुभूत हुन्न । अनुवादका नाममा टैगोरको रचनाको स्वाद नै बिगारिएको छ ।  

पछिल्लो समयमा अनुवाद साहित्यप्रति आमपाठककोे चासो बढ्दो छ । पुस्तक प्रकाशनमा आएको वृद्धिसँगै चासो बढ्नु स्वाभाविक पनि हो । विदेशका चर्चित लेखकहरूद्वारा लेखिएका कृति आफ्नै भाषामा पढ्ने चाहना तपाईं–हामी सबैमा हुन सक्छ र छ पनि । त्यसैको परिणति हो नेपाली भाषामा पनि विदेशी भाषामा लेखिएका कतिपय पुस्तकहरू प्रकाशित भएका छन् ।

खोज्दै जाँदा पुस्तक पसलमा यस्ता अनुदित पुस्तक बग्रेल्ती देखिन्छ । सलमान रुस्दीको किताब होस् वा तसलिमा नसरिनको अथवा चिनियाँ लेखक ख्ह चियानमिङको ‘उ रनपाओ’ पनि पाइन्छ । 

अमेरिकी पूर्व राष्ट्रपति बिल क्लिन्टनको जीवनी पनि नेपालीमा अनुवाद भएर आइसकेको छ । आफ्नो जीवनकालमा मुलुकमा विभिन्न कारण र कार्यले  प्रभाव पारेका थुप्रै व्यक्तिका पुस्तक नेपाली भाषामा अनुदित भएका छन् । साहित्य र साहित्यइतरका यस्ता पुस्तक पाठकले रुचाएका पनि छन् । 

अनुदित पुस्तकले नेपाली किताबबजार भरिएको छ । तर ती अनुदित किताब पैसा तिरेर किन्न र पढ्नका लागि कति योग्य छन् ? यसको जवाफ दिन कठिन छ । किनभने अनुवाद गरिएका अधिकांश पुस्तकहरू पाठकीय दृष्टिमा कमजोर भेटिएका छन् । भाषा शील्पका हिसाबले खस्किएका छन् । त्यसैले पनि यस्ता किताब खरिद गरेर लगे पनि पाठकको दृष्टिमा चढ्न सक्दैनन् । 

पछिल्लो समय नेपालीमा अनुवाद गरिएका विश्वसाहित्य कमजोर रहेको धेरैले स्वीकार्दै आएका छन् । साहित्यकार गोपाल अश्क पनि यसलाई स्वीकार्छन् । 

हिन्दी भाषाबाट नेपाली तथा भोजपुरीमा र नेपालीबाट हिन्दी भाषामा कृति अनुवादमा सक्रिय रहँदै आएका अश्कका अनुसार आजका अनुवादकहरूमा साधनाको कमी छ । कुनै पनि कृति अनुवाद गर्नेको दुवै भाषामा ज्ञान र दख्खल हुनुपर्ने उनको भनाइ छ । त्यस्तो हुन्न भने कुनै पनि कृतिको अनुवाद उत्कृष्ट नहुने उनी बताउँछन् ।

साहित्य अनुवादमा यस किसिमको कमजोरी हुनु अनुवादकका कारण नै हो । केही वर्षअघि साहित्यकार राजवले कुराकानीका क्रममा नेपालमा दक्ष अनुवादकको निकै अभाव रहेको बताएका थिए । 

नेपाली भाषाका उम्दा साहित्यिक कृतिलाई अङ्ग्रेजी भाषामा अनुवाद गर्ने दक्ष अनुवादक नभएकै कारण नेपाली साहित्य विदेशमा पुग्न नसकेको उनको भनाइ थियो । त्यतिमात्र होइन, छिमेकी देश भारतको हिन्दी भाषामा मात्रै नेपाली साहित्यको उत्कृष्ट अनुवाद हुने हो भने यसले फैलने अवसर पाउने कतिपय लेखकको भनाइ छ । अनुवादकको कमी  त छ नै, अनुवाद गरिएका कतिपय रचना पनि कमजोर छन् । नेपाली भाषामा लेखिएका र अन्य देशका भाषामा अनुदित भएका कतिपय रचना कमजोर रहेको गुनासो लेखकहरुले गर्दै आएका छन् । कमजोर साहित्यिक रचनालाई अन्य भाषामा अनुवाद गरेर लैजाँदा समग्र नेपाली साहित्य नै कमजोर रहेको देखिन्छ । यसकारण अनुवाद गर्दा उत्कृष्टतालाई ध्यान दिनु जरुरी छ । 

उसै पनि कृति अनुवाद सजिलो काम होइन । कृति अनुवाद गहन र गम्भीर कार्य हो । कठिन कार्य हो । तथापि, विश्व प्रशिद्ध कृतिको अनुवाद गरिन्छ भने अनुदित कृति पढ्ने पाठकलाई असहज नहुने गरी अनुवाद गरिनुपर्छ । त्यसले मात्रै एउटा स्रष्टालाई पाठकका अगाडि जीवित राख्न सक्छ ।

अनुवादको कामका लागि नेपाल प्रज्ञा–प्रतिष्ठानले अनुवाद विभाग नै खडा गरेको छ । जसले विश्वका चर्चित साहित्यकारका कृति नेपालीमा अनुवाद गरेर पाठकसामु पु¥याउँछ, तर त्यसरी नेपालीमा अनुवाद भएर आएका कृति कतिको पठनीय छन् ? त्यसतर्फ प्रतिष्ठानले खासै ध्यान दिएको देखिँदैन । 

प्रतिष्ठानको अनुवाद साहित्य हेर्ने विभागले कृति अनुवाद गराउँदा नै विशेष ध्यान दिने र कृतिको अनुवादमा मात्रै नभएर त्यसको सम्पादनमा समेत दृष्टि पु¥याउने हो भने नेपालीमा अनुवाद हुने कृति ‘हलुवामा बालुवा’को अवस्थामा नपुग्ला कि !

अनुवाद गरिएको कृति सम्पादनका विषयमा कुरा गर्दै साहित्यकार तथा अनुवादक अश्क भन्छन्, “कुनै पनि कृति नेपाली वा अरू भाषामा अनुवाद गरिन्छ भने विशेष सम्पादकको व्यवस्था गरिनुपर्छ । यसो भएमा मात्र अनुदित कृति राम्रो र पठनीय बन्न जान्छ ।”

पठन संस्कृतिको विकास भएसँगै पुस्तक प्रकाशन र बिक्रीमा तीव्रता आएको साहित्यकारहरूले मान्दै आएका छन् । तर अझै पनि राम्रो र सही अनुवादकको अभाव छ । यो अभावले अनुवादका नाममा कृतिलाई फितलो बनाउनेबाहेक अरू केही गर्न सक्दैन । झारा टार्न र बजेट सक्नमात्रै अनुवादको काम गरिने हो भने प्रज्ञा–प्रतिष्ठानले यस किसिमको काम बन्द गर्नु राम्रो हुन्छ ।

त्यसो त बाहिरका प्रकाशन गृहहरूबाट प्रकाशित अनुदित कृति पनि खासै पठनीय रहेको पाइन्न । निजी प्रकाशन गृहबाट अनुदित कृतिभन्दा प्रज्ञा–प्रतिष्ठानबाट अनुदित कृति राम्रो रहेको पाठकले सोच्नु गलत होइन । तर सरकारको आधिकारिक संस्था नेपाल प्रज्ञा–प्रतिष्ठानकै कृति भाषिकरुपमा कमजोर भइदिएपछि यस्ता अनुदित कृतिले प्रतिष्ठानको साख कसरी बचाउला !  
   

NIBLNIBL
प्रकाशित मिति: बिहीबार, जेठ २३, २०७६  ०९:४७
Sipradi LandingSipradi Landing
प्रतिक्रिया दिनुहोस्
NTCNTC
national life insurance newnational life insurance new
Ncell Side Bar LatestNcell Side Bar Latest
Bhatbhateni IslandBhatbhateni Island
City Express Money TransferCity Express Money Transfer
सम्पादकीय
न्यायालयको अवहेलनाको लक्ष्मणरेखा
न्यायालयको अवहेलनाको लक्ष्मणरेखा
SubisuSubisu
Hamro patroHamro patro