- अविरलयात्री

सवारीसाधानलाईयातायातसेवाभनिन्छ ।यहीयातायातकोसाधनलाईव्यवस्थितगर्नेकार्यालयनैयातायातव्यवस्थाकार्यालयहो ।सवारीसाधनलाईकिनयातायातभनियोभन्नेयकिनतमलाईपनिथाहाछैनतरनयाँजुत्तालगाउँदैयताउतागर्नरुचाउने;यताकायात्रीउता, उताकासामानयतागरेरयता-उतागर्नेहुँदा 'यताउता'भन्दाभन्दैसहजताकालागि 'यातायात'भएकोहो।कितविभिन्नसमुदायकाखलासीहरुलेयात्रीहरुलाईआफ्नोलवजअनुसार 'यता-यता' भन्दैहातसमातेरतान्नेहुनालेअपभ्रंशभएरयातायातभएकोहोभन्नेमेरोअनुमानछ ।अथवाजसरीहवल्दाररामपाँडेकोनामबाट अक्षरहरूहराएरहरामपाँडेबन्यो,त्यसरीनैयातायाताको 'आ'कारछुटेर 'यातायात'भएकोहोभन्नेआजसम्ममेरोठहरछ ।यहीयातायातकोसाधनलाईनियमअनुसारचल्ननिर्देशनदिनेरआवश्यकव्यवस्थापनगर्नेकार्यालयलाईनैयातायातव्यवस्थाकार्यालयभनिन्छ ।

जसरीमानिसहरुलाईचिन्नकालागिउसकाआफन्तहरुलेजोडकातोडराम्राभन्दाराम्रानामराखिदिन्छन्,त्यसरीनैसवारीसाधनलाईपनिचिन्नकालागियातायातव्यवस्थाकार्यालयलेसवारीनम्बरप्लेटदिएरन्वारानगरिदिन्छ ।तर,मान्छेरसवारीसाधनमाराखिनेनाममाअलिकफरकछ ।नेपालीसमाजकोनामाकरणहामीलाईथाहैछ ।बोल्न नसक्नेकोनाम 'आवाज', नसुन्नेकोनाम 'कर्ण', नदेख्नेको नाम 'नेत्र',सुकुम्वासीकोनाम 'धनबहादुर'आदि राखिन्छ । सवारीमाभनेसाधनकोप्रकृतिहेरेरएकैनासलेगरिदिन्छ ।हुनतयहाँहरुलाईलाग्लाकिनामतउत्पादककम्पनीलेनैदिएकोहुन्छ-तरयीतउसकाजात रथरहुन्, जसलेतिनलाईपैदागरे ।

नामतहरेकदेशलेआफ्नैपहिचानझल्किनेगरीनियम-कानुनअनुसारफरक-फरककिसिमलेराखिदिन्छन् ।खैरजुनदेशलेजसरीगरोस्तरनेपाल भनेविभिन्ननामबाट फेरिँदै अहिलेइम्बोस्डनम्बरप्लेटमाआइपुगेकोछ ।र,पनिअहिलेचलिरहेकोनम्बरप्लेटकोस्थानइम्बोस्डलेलिनैसक्दैनभन्नेमेरोपूराकापूराजिकिरछ ।अबहेर्नुस्-अहिलेसवारीनम्बरप्लेटकसरीनिर्धारणगरिएकोछ––

नेपालका१४अञ्चलमध्येजुनअञ्चलमादर्तागरिएकोछ,त्योअञ्चलकोपहिलोअक्षरशुरुमालेखिन्छ ।त्यसपछिकुनसवारीकतिऔँनम्बरमादर्ताछभनेरअंकलेजनाइन्छ,जुनप्रती १०हजारएकाइमालेखिनेनियमछ ।जस्तो:१देखि९९९९सम्म१, त्यसपछि२गर्दैअगाडिबढेकोहुन्छ ।त्यसपछिराखिनेअन्तिमअक्षरजुनछ,त्यसमासवारीकोपहिचानलुकेकोहुन्छ,जुनयातायातव्यवस्थाकार्यालयकोमातहतमागोप्यराखिएकोहुन्छ ।तपाईंलाईपनिमलाईजस्तैअन्तिमअक्षरकोअर्थकेहोलाभन्नेकौतुहलताछभनेआउनुस्बुझिहालौँ ।

यहाँ १४ अञ्चलमध्येमैलेबागमतीलाईउदाहरणकोरुपमालिएकोछु ।

काइदाकमाइगर्नेतरकरकमतिर्नेअनुमतिपाएकाकम्पनीकागाडीहरूलाई 'क' लेजनाइन्छ ।जस्तै:बा. १क।ग्यास, कोकाकोलाकम्पनीकागाडीहरुयसकाउदाहरणहुन् ।

खोयाबिर्केखाने, खलाँसीलेचलाउनेरखोलातिरहाल्नेभाडाकासवारीलाई 'ख' लेखिन्छ।  जस्तो:बा१ख।सार्वजनिकयातायातकाबस,ट्रकयसकाउदाहरणहुन् ।

गभर्मेन्टकागोलीगठ्ठाबोक्नेरगधाझैंपालिएकागभर्मेन्टकागुन्डाहरुचढ्नेसवारीसाधनलाईअन्तिममा 'ग'लेजनाइन्छ ।जस्तो: बा. १ग। सेना, प्रहरीकासवारीसाधनयसकाउदाहरणहुन् ।

घूसखोरीलेघायलभइसकेकारसर्वसाधारणजनतालाईसधैंघातगर्नेघातक संस्थाकासवारीलाईअन्तिममा 'घ' दिइन्छ ।जस्तो:बा.१घ । टीसीएन, आयलनिगमकासवारीयसकाउदाहरणहुन् ।

चाकरीबाजको बुइचढेरचारैतिरचहार्नेतर यात्रुचढाउनेअनुमतिनपाएकाचारपाङ्ग्रेसवारीलाईअन्तिमअक्षर 'च' दिइन्छ ।जस्तो:बा.१ च । निजीकारयसकाउदाहरणहुन् ।

जहाँपनिरोक्ने, जसलाईपनिजाक्ने, जथाभावीभाडाउठाउनेरजहाँ पनिजामगराउनेतरजाँचबुझभए पनिजरिवानानतिरीप्रहरीकाजवानथर्काउनेसवारीसाधनलाईअन्तिममा 'ज' दिइन्छ ।जस्तो:बा. १ज।म्याजिक, माइक्रोबस, ट्याक्सीयसकाउदाहरणहुन् ।

झुप्राकोदु:खनबुझ्ने, झुटमात्रैबोल्ने,झ्यापभएरहिँड्ने, झिनामसिनाकुरामाझगडागरेर  झम्टिनेनेताहरुचढ्नेसवारीमा 'झ' राखिन्छ ।

नियमपरिवर्तनभइरहने, कहिलेपछाडिबस्नैनपाइने, कहिलेप्रेमिकापछाडिराख्ने, अक्सरबाटैमापछार्ने, पिन्डछिटैखानमनलागेपहाडपुर्‍याएरपाइलटैसोच्ने, प्रहरीलेपासोथापेरपैसाअसुलिरहनेपरिवेशकासाधनकोनम्बरप्लेटकोअन्तिममा 'प' राखिन्छ ।जस्तो:बा.१ प । बहुसंख्यक नेपाली चढ्ने मोटरसाइकलयसकाउदाहरणहुन् ।

हावाप्रदूषणगर्ने, प्राय:नेपालीमध्येधेरैकोहैसियतमिल्ने, हरिया-हरामीसवारीसाधनकोनम्बरप्लेटमा 'ह' राखिन्छ ।जस्तैबा.१ ह।ट्याम्पुयसकोउदाहरणहो ।

यस्तासमसामयिकनम्बरप्लेटकुनैपनिदेशलेलागूगर्नसक्दैनन्भन्नेमेरोजिकिरछ ।अझैयोव्यवस्थाखारेजगरेरइम्बोस्डनम्बरप्लेटलागूगर्दाहाम्रोपहिचानधरापमापर्न जानेकुरासंस्कृतितथापर्यटनमन्त्रालयलाईअवगतगराउँदैयातायातव्यवस्थाकार्यालयलाईबोधार्थसहिततत्कालइम्बोस्डनम्बरप्लेटलागूनगर्नआग्रहगर्दछु ।

- निवेदक

अविरलयात्री