– शंकर लामिछाने

एकअमेरिकनमित्रकाठमाडौँबाटप्रस्थानगर्दैथिए।हामीसँगनिकैहिमचिमथियो।उनलेसायभिज-सङ्करबिरालोपालेकाथिए।अबत्यसलाईउचितवासकोटुङ्गोलगाउनेसमस्यापर्‍योउनलाई।हाम्रोसहायतामागे।

एकप्रकारलेमकुकुर, बिरालोप्रेमीहुँ।तीदुवैजनावरकोकेहीअंशशायदममाअवस्थितछ।जेहोस्, मैलेबिरालोस्याहार्नेजिम्मालिएँ।हुनतबिरालोनदेखेकोवाबिरालोउपरप्रबन्धनलेखेकोपनिहोइनस्कुलेजीवनमा, तथापिबिरालोकाकेहीगुण, अवगुणरहेछन्- जोमलाईथाहाथिएन।

जस्तै: त्योबिरालोथियो।बाथरुममाहग्ने।उसकोनिमित्तकाठकोबाकसबनाएरत्यसमाबालुवाराखिदिनुपर्ने।ऊबिहानैबाथरुमजानेरत्यसमैहग्ने।बिरालोआफ्नोगुहुलुकाउँछभन्छन्, लोकोक्तिहो । बिरालोबाघकोफुपूरे, साराभदालाईसिकाएरउसलेएउटैकुरासिकाएनरे– रूखचढ्ने।त्यसमारिसाएरबाघलेझोँकमाभन्योरे, "तँमुलाकोगुहुपनिबाँकीराख्दिनँ।"

र,त्यसबेलादेखिबिरालालेगुहुलुकाउनथालेकोरे !

त, त्योअमेरिकनको सायभिज-सङ्करबिरालोझन्डै६महिनाजतिबस्योहोलाहामीकहाँ।

त्यसकोआगमनपछि, अनिपोमैलेबिरालोबारेअध्ययनगर्नपाएँ।खासमाबिरालोसाह्रैसुग्घरीहुँदोरहेछ।बिहानउठेपछिउसलेमुखधुने, जिउचाटीसफागर्नेगर्छ।आङउसकोसदाचिल्लोरचिप्लोहुन्छ।

त्योबिरालोहामीकहाँआउँदागर्भावस्थामाथिई।केहीमहिनापछिउसलेबच्चापाई।सानोबेलामाबिरालालेगुँडसार्छभन्नेउखानत्यसबेलास्पष्टभयो।मुखलेबच्चासमातेरउसलेजताततैपुर्‍याउँदालाग्थ्यो- जङ्गलकोप्रवृत्तिअझैउसमासमाप्तभएकोथिएन, मानौँएकैठाउँमाबच्चाराख्दाअरूलेत्यसकोसुइँकोपाउँछन्।

अनिआउँछउसलेबच्चालाईतालिमदिनेकाल।उफ्रिने, झम्टिने, प्रहारगर्नेपन्जाले, रिसाउने, खुसाउने।सबसिकाउँछउसलेतथापिसाह्रैदु:खदायीक्षणतसिकारगर्नसिकाएकोअवस्थाहुँदोरहेछ।

एकदिनएउटाठूलोमुसामारेरल्याउँछे।कतैघाउचोटछैनउसकोजीउमा।ल्याएरपलङमुनिराख्छेरबच्चाहरूलाईत्यहाँपुर्‍याउँछे।उनीहरूनौलोजन्तुदेखेरतर्सिन्छन्।आमास्वयम्मुसालाईखेलौनाजस्तोगरेरखेल्छे, मानौँभनिरहेकीहोओस्- योनिर्जीववस्तुबाटकेकोभय ? यसपछिबच्चाहरूखेल्नथाल्छन्।एउटालेएकातिरतान्छ,अर्कोलेअर्कोतिर।घण्टौँकोयसखेलबहाडमासमेतत्योवस्तुखानेसामग्रीहोभन्नेतीजान्दैनन्।अनि, आमाचाहिँआएरमूर्दामुसामाघाउबनाइदिन्छे।त्यसबाटरगतचाटेपछित्योनयाँस्वादबाटबच्चाहरूमाहिंसाकोप्रवृत्तिस्वत: ब्युँझेरआउँदोरहेछ, रअनितीयोपनिजान्दछन्- मुसाखेलौनाकोसाथसाथैभोज्यपदार्थपनिरहेछ, आपसमास्पर्धारङारङुरसुरुहुन्छतिनमा।

सिकारकोयोउनीहरूकोप्रथमअभ्यासपछिदोस्रोकदमकारूपमाआमालेजीवितसानोमुसापकडेरल्याउँछे।कोठामाछाडिदिन्छेतथाढोकाकोछेउमाआफूबसेरत्यसलाईभाग्नेबाटोपनिबन्दगरिदिन्छे।बच्चाहरूत्रसितमुसालाईदेखेरसुरुमाअचम्भितहुन्छन्, अनिबिस्तारैत्यसलाईलखेट्नथाल्छन्।आमाचाहिँबीचबीचमाएक-दुईझप्पुदिएरमुसाकोशक्तिक्षीणबनाइदिन्छे।भाग्नेप्रयाससकभरमुसालेगर्छतरचारैतिरबाटनिराशामात्रपाउँछउसले।अनि, हुँदाहुँदानिराशाकोयस्तोचरमसीमामापुग्छऊ-हतासिएरत्यसैलम्पसारपर्छ।निर्यातसमक्षअसहायभएरपल्टेकोमुसाकोत्योअवस्थादेख्दामेरीसानीछोरीलेभनेकीथिई, "बुबा, त्योमुसालाईबगैँचामालुकाइदिऊँ।"

मैलेभनेकोथिएँ, "छोरी, योप्रकृतिकोनियमहो, बिरालालेमुसाखाएकोस्वभावजन्यअधिकारलाईछेक्नेहाम्रोहकछैन।मुसाखाएनबनेबिरालाबाँच्छकसरी ? फेरि, सधैँहामीबिरालाकोचियोपनितगर्नसक्दैनौँ।"

आजमलाईलाग्दैछ, त्यत्रोदार्शनिकव्याख्याछोरीलेबुझीवाबुझिन, तथापिऊचुपलागी।हामीहाम्रोसमक्षसंहारकोप्रक्रियाहेर्दैगर्‍यौँ।

बच्चाकोविकास साथसाथैमुसाकोआकारपनिबढाउँदैलैजान्छेआमाचाहिँ।पछिपछिहुँदाहुँदातपूराविकसितमुसालाईजिउँदैअघाइनेरूपमा ल्याउँछेरछाडिदिन्छेकोठामा।आफूउफ्रेर, जिस्केर, प्रहारगरेरऊसारायुद्धशास्त्रबच्चालाईसिकाउँछे।

यीसाराक्रियागरून्जेलऊमायागर्छेबच्चालाई।अनिबच्चापारङ्गतकेबन्छ-एकपटकउसकोमायास्पर्धामाबदलिन्छ।पहिलेआफूनखाएरपनिबच्चालाईखानदिनेआमाअबखानेबेलामातीबच्चाप्रतिङुर्रसमेतगर्नेहुन्छे।

योअवस्थामानौँसक्षमताकोबाधकहो।मानौँअबजीवनयापनकोसमस्यासामूहिकनभएरपूरारूपलेव्यक्तिगतबन्नगएकोछ।त्यसबेलालाग्छ- जनावरमासमेतआफ्नोव्यक्तित्व विकासकोआकाङ्क्षाहुँदोरहेछवाभनौँआफूसमानअरूलाईहुननदिनेस्वार्थकोजुनभन्कोछ, त्योसभ्यताकोदेनमात्रहोइनरहेछ।

अर्कोकुराजोमैलेथाहापाएँ, त्योथियोसहवासकोआवश्यकतालेप्राकृतिकशत्रुतापनिसेलाउँदोरहेछ।जस्तैचलनछभन्ने, कुकुर-बिरालोझगडा।तथापि, साथसाथबस्नेअवस्थापर्नजाँदातीदुईजनावरमाएक-अर्काप्रतिबेवास्ताकोभावनाबढ्दैजाँदोरहेछ।पछिपछिततीछेउछेमैढक्केरघामताप्नेसम्मपनिहुँदारहेछन्।

साराकुराविचारगर्दा, हाम्राजीवनमाहाम्रैआँखासामुअनेकन्घटनाघटिरहेकाहुन्छन्, हामीलेहेरिमात्रदिनसक्नुपर्छ, बुझिमात्रदिनसक्नुपर्छ।बाल्यावस्थामाजुनप्रबन्धलेख्नसिकाइन्छ, जसकोआरम्भनै 'बिरालोएउटाचारखुट्टेजनावरहो' वा 'गाईएउटाचारखुट्टेजनावरहो' - त्योकतिगलततरिकारहेछशिक्षापद्धतिको, त्योआजअनुभवहुँदैछ।बिरालालेआफ्नोज्ञानजुनप्रकारलेप्रदर्शनपद्धतिद्वाराआफ्नाबच्चालाईसिकाउँछ, त्योमानिसलेभर्खरभर्खरशिक्षापद्धतिमाअपनाउनेप्रयोगआरम्भगर्नथालेकोछ ।त्योपनिसभ्यता विकासकोदसहजारवर्षपछि।

आजअनुभवहुन्छ-जीवनपुन: आरम्भगर्नपाएअनेककुराजोजान्नुपर्नेथियोरजोछुटिरहेकोछवाढिलारूपमामात्रपछिपछिजानियो, तिनलाईआरम्भमैजान्नसकिनेथियो।तीकुराअघिबुझ्नपाएकोभएतिनलेजीवनकोप्रवाहलाईशायदनयाँमोडदिन्थेकि ? जेजतिगल्तीगरियो, हुनसक्छ, त्यसकोमात्राशायदकमपोबन्थ्योकि ? केहीनभएपनिसामान्यजीवनमादार्शनिकदृष्टिकोणकोबढीप्रभावहुनेथियो।

हाम्रोज्ञान 'सीएटीक्याट, क्याटमानेबिरालो'कोसतहबाटनिश्चयपनिमाथिउठ्नेथियो।

(साभार: शङ्करलामिछानेकानिबन्ध, २०५९, साझाप्रकाशन)