परिवारभित्र राजनीतिक वातावरणमा हुर्केकी समीक्षा बास्कोटा यतिबेला विवेकशील साझा पार्टीबाट काठमाडौंको मेयरमा उमेदवार बनेकी छन् ।

बुबा नेपाली कांग्रेसका नेता भए पनि उनले परम्परागत पार्टीलाई त्यागेर विवेकशील रोजिन् । परम्परागत पार्टी र स्वतन्त्र उमेदवारको भीडमा बास्कोटाले आफूलाई कस्तो उमेदवारको रूपमा हेरेकी छिन् र स्थानीय चुनाव २०७९ मा उनको एजेन्डा के छ ? त्यसबारे उनीसँग बाह्रखरीकर्मी सुनीता लोहनीले गरेको कुराकानीको सम्पादित अंश :

मतदातामाझ आफूलाई कसरी चिनाउनुहुन्छ ?

म समीक्षा बाँस्कोटा । काठमाडौं स्कुल अफ ल बाट मैले स्नातक गरेँ । सन् २०१० मा सेन्ट जोन युनिभर्सिसिटीबाट कानुन विषयमै स्नाकोत्तर गरेर नेपाल फर्किएँ । नेपालको एउटा बैँकमा कानुन विभागमा काम गरेपछि आफ्नै ल फर्म र व्यवसाय सञ्चालन गरिराखेको थिएँ । मेरो व्यवसाय भनेको नेपालको पहिलो अर्गानिक चिया हो ।

यसको अन्तर्राष्ट्रिय बजारीकरण र बजार हेर्छु । 

पाँच वर्षअघि बाहिर बसेर मात्र राजनीति फोहोर भयो भनेर मात्रै हुँदैन । राजधानीको फोहोर सँगसँगै राजनीतिको फोहोर पनि सफा गर्नुपर्छ भन्ने सोचाइ आएपछि म विवेकशील साझामा आबद्ध भएर क्षेत्र नम्बर १ मा प्रदेश सभाको उमेदवार भएर राजनीतिक यात्रा शुरू गरेँ ।

एक महिनाको तयारीमा २७ प्रतिशत मत मात्र प्राप्त गरेर बाग्मती प्रदेश संयोजक  पार्टी एकीकरण गर्दा वार्ता कमिटीको संयोजकलगायत विभिन्न जिम्मेवारी लिँदै आज कार्य सम्पादन समितिको सदस्य र काठमाडौं महानगरपालिकाको मेयरको उमेदवारमा उठेको छु । मेयरलाई चाहिने बौद्धिक भिजनसहित राजनीतिक ब्याकग्राउन्ड र व्यवस्थापकीय सीप जुन मैले आफ्नै व्यवसाय र वागमती प्रदेशको संयोजक भएर गरिराखेको छु । ती सबै चिजबाट निखारिएर अहिले उमेदवार भएर आएको छु । 

विवेकशील साझा पार्टीको माहोल पाँच वर्षअघि जति क्रेज अहिले छैन । बालेन शाहसँग मिलेर उठेको भए अवसर थियो भन्दै सामाजिक सञ्जालमा टिका टिप्पणी देखिन्छ । के भन्नुुहुन्छ ?

हामी वैकल्पिक राजनीति निर्माण गर्ने र वैकल्पिक पार्टी निर्माण गर्ने अभियानमा छौँ । हामीले हरेक स्वतन्त्र व्यक्तिलाई पार्टीमा आबद्धता भएर काम गरौँ । एक्लै स्वतन्त्र उठ्दा त्यो तदर्थ हुने र कहीँ पनि पुगिँदैन । 

आज कहाँ छ र भोलि कहाँ छ भन्ने थाहा हुँदैन । किनकि, भोलि तपाईं हार्नेबित्तिकै अथवा नतिजा अन्यथा हुनेबित्तिकै कहाँ हुनुहुुन्छ भन्ने कसैलाई थाहा हुन्न । तर, हामी त राजनीतिक फोहोर सफा गर्न भनेर निरन्तर पाँच वर्षदेखि यसमा लागिरहेका छौँ । नतिजाले हामीलाई तलमाथि गराउँदैन ।

हामी यही अभियानमा जारी रहन्छौँ । त्यो पनि मतदाताले बुझ्नुपर्छ । तपाईंले मत हालेको व्यक्ति फेरि पाँच वर्षपछि आउँछ कि आउँदैन भन्ने ठूलो कुरो हो । सँगसँगै तपाईंले भोट हाल्न लागेको व्यक्ति कुनै सार्वजनिक फोरम र सामूहिक बहसमा सहभागी हुन चाहँदैन भने नागरिकसँग आँखा जुधाएर बहसमा आउन चाहदैन भने मतदाताले सोच्नुपर्छ । 

काठमाडौं मेयर पद भनेको नागरिकप्रति जवाफदेही हुनुपर्ने पद हो । यो पदमा तपाईं जवाफदेही कहिलेदेखि हुनुपर्छ भने जब तपाईं उमेदवारी घोषणा गर्नुहुन्छ, त्यो दिनदेखि नै नगरबासीसँग जवाफदेही हुनुपर्छ । अब तपाई सार्वजनिक फोरम कसैसँग साझेदार गर्न नचाहने, बहसमा सहभागी नहुने र २१औँ शताब्दीको नयाँ पुस्ताको राजनीति गर्न चाहन्छ भने तपाइँ बहसमा पनि हुनुपर्यो, घरदैलोमा पनि हुनुपर्यो । डिजिटल मिडियामा पनि हुनुपर्यो ।

जो कुनै स्थान र व्यक्तिलाई बहिस्कार गर्छ भने भोलि जितेपछि आफ्ना सीमित व्यक्तिलाई लिएर मात्र काम गर्न खोज्छ । त्यो तोड्न हामी आइरहेका छौँ । स्वतन्त्र उमेदवार हुनसक्छ । म एकदम खुसी छु स्वतन्त्र व्यक्ति उठेकोमा । किनभने कमसेकम उहाँहरूले प्रश्न सोध्न थाल्नुभएछ । तर, त्यो पर्याप्त छैन भन्ने कुरा पाँच वर्षअगाडि नै बुझिसकेको छु । हामी त्यो बुझाइ र सिकाइलाई प्रयोग गर्दै पार्टी निर्माणकै अभियानमा छौँ । 

तपाईंलाई मतदाताले किन भोट दिने ? घोषणापत्रमा के छ ?

पहिलो त हामीले घोषणापत्र भनेका छैनौँ । यो हाम्रो प्रतिबद्धतापत्र या प्रतिज्ञापत्र हो । किनकि, घोषणापत्रमा घोषणा गर्‍यो अनि पुग्यो । त्यसमा फर्केर हेर्नुपर्दैन । तर, हामी गर्न सक्ने झिना–मसिना काम जसले काठमाडौंलाई व्यवस्थित गर्न सकोस्, त्यो कुरा मात्र लेखेका छौँ । हामीले भ्रष्टाचार नियन्त्रण, सुशासन र सेवा प्रवाह भनेका छौँ ।

समग्रमा भन्नुपर्दा सबै सुविधालाई डिजिटलाइज्ड गर्ने हो । खाना अनलाइनबाट अर्डर गर्‍यो भने घरमै आइपुग्छ, तर तपाईंलाई चाहिने नागरिकताको सिफारिस या नगरपालिकाबाट चाहिने सम्पूर्ण सिफारिस घर–घरै पुर्‍याएर तपाईं र हाम्रो समय बचत गरी सुशासन कायम गर्छौं भनेका छौँ ।

यस्तै, सुलभ तथा व्यवस्थित सार्वजनिक यातायात बनाउने र विद्युतीय यातायातमा रूपान्तरण गर्ने, प्रदूषण नियन्त्रण, अपांग, ज्येष्ठ नागरिक र महिलाको लागि सार्वजनिक यातायात सुलभ बनाउने हाम्रो योजना छ । 

कति दिनदेखि अहिले काठमाडौंमा फोहोर उठेको छैन । यो फोहोर उठाउन विवेकशील साझाले कहिल्यै रोकेको छैन । मेयरले काम गरिदिएको भए काठमाडौं महानगर एकदम व्यवस्थित हुन्थ्यो होला । तर, उहाँहरूले नटेरेको भएर फेरि पनि फोहोरको बारेमा प्रतिबद्धता लेख्नुप¥यो । फोहोर स्रोतमै छुट्याएर सफा र व्यवस्थित काठमाडौं बनाउँछौँ । 

यसैगरी, वडा क्लिनिक, महिला हिंसामा शून्य सहनशीलता जस्ता व्यावहारिक कुरा हामीले ल्याएका छौँ । वातावरणका कुरामा काठमाडौंको वातावरणमा उपयुक्त हुने रूख रोप्छौँ । बालुवाटारभित्रको हेलिप्याड देखेका हामीले बालुवाटार बाहिरको तीन फुटको फुटपाथ, त्यही खाल्डाखुल्डी परेको, त्यही बिजुलीको पोल, अस्तव्यस्त तार र त्यही रोपिएको रूख देखेका छैनौँ । अब ज्योतिषलाई ल्याएर ढल कता फर्काउने होइन कि विज्ञलाई ल्याएर कसरी व्यवस्थित गर्ने भन्नेमा स्पष्ट छौँ । यसरी अगाडि बढेका छौँ । आशा छ, नगरवासीले यसमा ध्यान दिनुहुनेछ र आफ्नो मत परिवर्तन गरी हामीलाई दिनुहुनेछ । 

महिला हिंसामा शून्य सहनशीलता भन्नुभयो । तपाईं सहभागी कार्यक्रममा एमालेका मेयरका उमेदवारले प्रश्नकर्ता महिलामाथि सार्वजनिक रूपमै मौखिक हिंसा गर्नुभयो ? घटनापछि तपाईं कसरी प्रस्तुत हुनुभयो ?

उक्त घटनापछि म भएको सार्वजनिक फोरममा केशव स्थापितले स्पेस सेयर गर्न खोज्नुभएको छैन । त्यो घटनामा आएका भिडियो क्लिपहरूलाई तपाईंले पूर्वाग्रही नभईकन हेर्नुभयो भने मैले त्यसमा महिलामाथि यस्तो हिंसा भएपछि म उहाँसँग बसेर यो फोरममा बस्न सक्दिनँ भन्ने खालको कुरा उठाएको थिएँ ।

मेयर जस्तो पदमा उठिरहँदा कानुनीरूपमा निवारण भएको छैन भने कानुनी उपचार लिन मिल्छ र यसलाई समाधान गर्नुस् भनेर उहाँलाई सुझाव पनि दिएको थिएँ । किनभने, मेयर पदमा उठिसकेपछि कसैले तपाईंमाथि आरोप लगाउँछ भने तपाईं संयमित हुनसक्नुहुन्न, तपाईं संवेदनशील टिप्पणी दिन सक्नुहुन्न भने तपाईं कसरी मेयर पदको उमेदवार हुनसक्नुहुन्छ  भन्ने मेरो प्रश्न हो ।

किनभने तपाईं उमेदवार हो भने तपाईं त्यस विषयमा पनि काम गरिरहेको भनेर बुझ्छु मैले । तर, तपाईं असंवेदनशील टिकाटिप्पणी गर्नुहुन्छ भने मेयर पद जित्ने त परको कुरा उमेदवार हुन लायक पनि छ कि छैन । त्यो राजनीतिक दलले किन यसको बारेमा कुरा उठाएन भन्ने हो ।

४६ वटा महिलावादी संगठनले यसको विज्ञप्ति निकाल्दा पनि किन त्यहाँ कसैको ध्यानाकर्षण भएको छैन । मिडियाले पनि किन त्यस्ता व्यक्तिलाई आफ्नो अमूल्य स्पेस दिइराखेको छ भन्ने ठूलो प्रश्न हो । 

मेयरका लागि उठेका प्रतिस्पर्धीमध्ये तपाईं कसलाई आफ्नो प्रतिस्पर्धीको रूपमा हेर्नुहुन्छ ?
म आफूलाई मेरो ठूलो प्रतिस्पर्धीको हो भन्ठान्छु । त्योबाहेक अन्य प्रतिस्पर्धीको कुरा गर्दा नेपाली कांग्रेसको उमेदवार सिर्जना सिंहलाई मात्र प्रतिस्पर्धीको रूपमा देख्छु मैले ।

किनभने जो व्यक्ति बहस गर्न सार्वजनिक फोरमहरूमा आइराख्नुभएको छैन । असंवेदनशील टिप्पणीहरू दिइराख्नुभएको छ उहाँहरूलाई मैले प्रतिस्पर्धीको दायरामा ल्याएको पनि छैन र ल्याउँदा पनि ल्याउँदिन ।

महिला नेतृत्वको कुरा गर्दा नेपाली कांग्रेसले पनि मेयरमा महिला उमेदवारको रूपमा सिर्जना सिंहलाई उठाएको छ । उहाँको उमेदवारीलाई कसरी हेर्नुहुन्छ ? 

मेरो लागि महिला उमेदवार आउनु खुसीको कुरा हो । जुन परिवारबाट उहाँ आउनुभएको छ, परिवार लिगेसीको कुरा गर्दा गणेशमानजी नै नअटाएको पार्टी हो ।

२०५१ मा उहाँले पार्टी त्याग गर्नुभएको थियो । कांग्रेस यस्तो दल हो जसले गणेशमानको आदर्श त बोकेर हिँडेको छ, तर कुनै बेला उहाँलाई त्यहा बस्न पनि मुस्किल परेको कुरा जगजाहेर छ ।

त्यसैले, भोलि सिर्जना जी ठाउँमा पुगेर पनि काम गर्न सक्नुहुन्छ कि हुन्न भन्ने एउटा मूल प्रश्न हो । उहाँले पनि विभिन्न सार्वजनिक फोरमहरू ब्हिष्कार गरिराख्नुभएको छ, मलाई पनि बोलाएको र उहाँलाई पनि बोलाएको फोरममा उहाँले सहभागिता जनाएको देख्दिन ।

यस हिसाबले महिला मात्र भएर हुन्न, सक्षम महिला हुनुपर्छ । किनकि, काठमाडौंको बजेट नै २० अर्ब छ । त्यसको व्यवस्थापन गर्न संघीय मन्त्रालयदेखि वडा कार्यालय र नजिकका अन्य महानगरसँग पनि समन्वय गर्नुपर्छ । विदेशमा भएका नगरपालिकासँग पनि बैठक र कार्यशाला गर्नुपर्छ । उहाँहरूसँग काँधमा काँध मिलाएर हिँड्नुपर्छ । त्यसैले, तपाई. महिला मात्र भएर हुन्न, सक्षम महिला हुनुपर्छ । महानगरवासीले भोट हाल्नुअघि सबै कुरा तराजुमा हालेर जोख्नुहुन्छ होला ।

काठमाडौं भूकम्पको जोखिमयुक्त क्षेत्र हो । प्रदूषित सहरकोको लिस्टमा पनि काठमाडौं परिरहन्छ । यस्ता विपद् र वातावरणीय समस्या समाधान गर्न के सोच्नुभएको छ  ?

हाम्रो प्रतिज्ञापत्रमा के उल्लेख गरिएको छ भने खुला क्षेत्र पहिचान गरी त्यसै खुलै राख्ने या पार्क बनाइराख्ने भन्ने हाम्रो योजना छ । खुला क्षेत्रमा सर्टर बनाई कोठा भाडामा लगाई कसैले खाने होइन भन्नेमा हाम्रो पार्टी र म स्पष्ट छु ।

भएका खुला क्षेत्रलाई व्यवस्थित गर्दै भूकम्पलगायतका विपद् व्यवस्थापन कसरी गर्न सकिन्छ भनेर योजना बनाएका छौँ । किनकि, काठमाडौंमा धेरै कुरा बिग्रिसकेको छ । यी बिग्रेका चीजलाई कसरी व्यवस्थापन गर्न सकिन्छ भनेर विज्ञहरूसँग बसेर राय सल्लाह लिइराखेका छौँ ।

भोलिको दिनमा हामी यस विषयमा गम्भीर भएर काम गर्छौं । विपद भनेको भुकम्प मात्र होइन, कोभिड पनि हो । यस्ता विपदसँग व्यवहार गर्न महानगर सधैँ तयार रहनुपर्छ । विभिन्न योजना र नीति बनाएर अघि बढ्नुपर्छ भनेर हामी स्पष्ट छौँ । 

काठमाडौंबासी फोहोर, ट्राफिकको समस्या भयो भनिरहन्छन्, तर मतचाहिँ परम्परागत पार्टीलाई नै दिँदै आइरहेका छन् । तपाईंलाई लाग्छ, यसपटक तपाईंले जित्नुहुन्छ ?

म महानगरबासीलाई के भन्छु भने तपाईंले जहिले पनि मेनुमा हेरेर मम चाउमिन रोज्नुभयो । त्यो सडेगलेको मम चाउमिनले तपाईंको पेट खराब गर्‍यो भने तपाईं भोलिदेखि घरको खाना खान थाल्नुहुन्छ ।

अहिले तपाईंले स्वच्छ खानाको अवसर पाइराख्नुभएको छ । यस्तै, पुरानै ढर्राका उमेदवार आइराखेका बेला उनीहरूले महानगर खराब गर्छ भन्ने जान्दाजान्दै फेरि तपाईं त्यही रोज्नुहुन्छ भने तपाईंलाई शुभकामना नै भन्नुपर्यो । नत्र, अब हामी परिवर्तन गर्छौ । ध्वस्त भएको महानगरलाई बनाउछौँ भन्ने उहाँहरूको माइन्डसेट छ भने यसपालि पुरानै मम चाउमिनमा भोट जाँदैन, तराजुमा आउनेछ ।