बिना थिङ 
दोङ्देमुनको सिनित्त परेको सडक । चिल्ला सवारी साधनहरु । आकाश भेटुँला जसरी उभिएका भवन । बाक्ला, काला र लामा पहिरनमा हिँडिरहेका मानिस । ती यसरी हिँडिरहेका थिए कि केही छुटिरहेछ जिन्दगीबाट, त्यसलाई भेट्टाउनु छ । कसैको प्रतीक्षामा म दोङ्देमुनको चौबाटोमा उभिन पुगेकी थिएँ । 

अपरिचित ठाउँ । बिलकुलै भिन्न परिवेश । चराचुरुङ्गीले बोले जस्तो लयदार भाषा । अलिकति असजिलो, तर अधिक रोमाञ्चकता । यही भावभङ्गिमामा म पुगेकी थिएँ, दक्षिण कोरिया । इतर आवाज साहित्यिक समाज दक्षिण कोरियाले आयोजना गरेको थियो, उधौली कविता २०२० र इतर कवितासङ्ग्रह विमोचन कार्यक्रम । त्यस कार्यक्रममा अतिथिको रुपमा आमन्त्रित थियौं राजन मुकारुङ, स्वप्निल स्मृति र म । २६ जनवरी २०२०को त्यस कार्यक्रममा हामी २४ जनवरीमै उडेका थियौं, काठमाडौंबाट । दक्षिण कोरियाको राजधानी सियोलमा २५ तारिखको अपराह्न इन्छान एयरपोर्टमा बडो अधीर अवस्थामा भेटिएका थिए, इतर आवाज साहित्यिक समाजका शीर्षबिन्दु पराजित पोमु । केन्द्रबिन्दु सुष्मा रानाहाँमा ।  शीरबिन्दु सुनिल दिप्त राई, खोम गुरुङ । एयरपोर्टमा पूरा गर्नुपर्ने कागजी औपचारिकताका कारण हामी निकैबेर रुमल्लियौं । त्यसैको कारण हुन पुगेका विलम्बले आयोजक साथीहरुलाई अधीर बनाएको थियो । 

इन्छान एयरपोर्टबाट करिब डेढ घण्टाको दूरी तय गरेपछि हाम्रो गन्तव्य भेटियो । दक्षिण कोरियाको राजधानी सियोल । होटल बाटिकाको दुईवटा कोठा, चार दिनका लागि हाम्रो भयो । आयोजक टिमका बाँकी साथीहरु त्यहीँ भेटिए । अमृत राई, दीपा मेवाहाङ राई, शकुन आँसु, बाबु बलिन्द्र, सुरेश सिंह सम्बाहाम्फे, मातृका नेम्बाङ, उत्तम खजुम, डम्बर सुब्बा । अरु अरु पनि । सबैको अनुहारमा गुराँस फुलेको थियो । साथीहरुको न्यानो स्वागतले सियोलको जाडो मत्थर भएको थियो । साँझको खाना बाहिर नेपाली रेस्टुराँमा खाने सल्लाह भएको थियो । सियोलको दोङ्देमुनमा थुप्रै नेपाली रेस्टुराँ रहेछ । यात्राले ल्याएको शारीरिक थकानलाई तातोपानीले पखालेँ । फुर्तिलो भएँ । त्यसपछि सिनित्तको सडकैसडक हिँडेर चोकमा उभिएँ । 

आयोजकसँग दोङ्देमुनको चोकमा उभिरहँदा लाग्यो, म कुनै रहस्यमय चलचित्र हेर्दैछु । एकपछि अर्को रहस्य उद्घाटित हुँदैछ । र, यो सिनेमाको दोस्रो दृश्य हो । पहिलो दृश्य इन्छान एयरपोर्टको थियो । मैले ठम्याएँ, पूर्व–पश्चिम तनक्क तन्किएको सडक, त्यसले दुई भागमा विभाजित गरेको दोङदेमुन । र, दोङ्देमुनको सडकपेटीमा बग्रेल्ती उभिरहेका नेपाली । हिँड्दै जाँदा कुम ठोक्किने । लाग्यो– म काठमाडौंको कुनै परिचित गल्लीमा हिँडिरहेछु ! 

नेपाल सरकार र दक्षिण कोरियाबीच सन् २००८ मा श्रमसम्झौता भएको थियो । त्यसयता कोरियन भाषा तथा सीप परीक्षण उत्तीर्ण गरेका नेपाली रोजगारी निम्ति कोरिया जान पाइरहेका छन् । त्यहाँ सरकारी प्रक्रियामार्फत् कामदार जाने भएकोले न्यून जोखिम र उच्च पारिश्रमिक प्राप्त हुन्छ । वैदेशिक रोजगारीको आकर्षक गन्तव्य बन्न पुगेको छ दक्षिण कोरिया । ६० हजारको हाराहारीमा नेपाली दक्षिण कोरियामा रहेको तथ्याङ्क छ । ती कोरियाका विभिन्न सहर र ग्रामीण भेगमा छरिएर श्रम गरिरहेका छन् । तिनैमध्ये सियोल र त्यस आसपासका भेगबाट ‘सलनल’ मनाउन दोङ्देमुन पुगेका रहेछन् । दक्षिण कोरियाको नयाँ वर्ष हो, सलनल । कोरिया सरकारले सलनलमा चार दिन बिदा दिँदो रहेछ । छुसक भन्ने चाडपछि लामो बिदा सलनलमा पाइँदो रहेछ । 

औजारको ध्वनिसँग नियमित लयबद्ध हुने श्रमिकहरु सलनलमा केही दिनलाई विच्छेद हुन पुग्दा रहेछन् । अनि आइपुग्दा रहेछन् सम्बन्धको नविकरण गर्न दोङ्देमुन । साथीको सम्बन्ध । आफन्तको सम्बन्ध । प्रेमको सम्बन्ध । भाइचाराको सम्बन्ध । संस्थागत सम्बन्ध । कोरियामै रहेर पनि लामो समयदेखि भर्चुअल सम्बन्धमा रहेकाहरु सलनलमा प्रत्यक्ष ठोक्किन पुग्छन् । घरदेशदेखि टाढा हुँदा उत्पन्न हुने मानसिक पीडालाई यस्ता सम्बन्धहरुले केही हदसम्म राहत दिँदो रहेछ । वास्तवमा मानव जाति सामूहिकता मन पराउँछ । एक्लोएक्लो त ऊ बाध्यतामा मात्र बाँच्छ । त्यसैले हुनपर्छ, दूर देशमा बसेर पनि एकत्रित भइरहेका छन्, नेपाली । विचार मिल्नेहरु भेला हुन्छन् । उद्देश्य निक्र्योल गर्छन् । योजना बनाउँछन् । कार्यान्वयनमा जोड दिन्छन् । हर सम्भव प्रयत्न गर्छन् । त्यसैले त उनीहरु सलनल, छुसकमा एकआपसमा भेट्छन् । विविध गतिविधि गर्छन् । आपूmलाई मन परेको विधामा चुर्लुम्म हुन्छन् । आत्मसन्तुष्टिमा रमाउँछन् । 

साहित्य समाज
उन्नत जीवन बाँच्ने सपना साँचेर दक्षिण कोरिया पुगेका थिए, पराजित पोमु । रोजगारीको विकल्प खोज्दा उनी आप्mनो माटोसँग विच्छेद हुन पुगे । पराइ भूमिमा आप्mनो अस्तित्व गुम्दै गएको महसुस भयो उनलाई । यसले उनीभित्र नजानिँदो पीडा जन्मायो । छातीभरि सल्बलायो माटोसँगको प्रेम । खोज्न थाले, माटोको सुगन्ध । आप्mनो अस्तित्व । भूगोलको घनचक्करमा पिल्सिएका पराजितलाई लाग्यो अब यसको निकास खोज्नुपर्छ ।  अचुक उपाय भनेकै अक्षरसँगको क्रिडा हो भन्ने लाग्यो । त्यसपछि शब्दसँग जीवनको तादात्म्य खोज्न थाले । फरक संस्कृति, रहनसहन, भाषासहित हाम्रो पनि अस्तित्व छ है भन्न थाले । उनलाई अरु भन्दा फरक, तर सग्लो अस्तित्वको लागि वकालत गर्नु नै पहिचान हो भन्ने लाग्यो । राज्यले बोल्दै आएको भाषा भन्दा फरक आवाज भएकोले आपूmलाई इतर माने उनले । यसको लागि गतिलो एउटा फोरम हुनुपर्छ भन्ने विचार मनमा आयो । उनी जस्तै अस्तित्वको लडाइँमा होमिने श्रमिकहरु भेला भए । विचार मिल्यो । उद्देश्य मिल्यो । र, स्थापना गरियो, इतर आवाज साहित्यिक समाज । जहाँ उब्रेको समयमा भेटघाट हुन्छ । सृजना गरिएको साहित्य वाचन हुन्छ । साहित्यमाथि बहस हुन्छ । विशेषतः उपेक्षित र किनारीकृत समुदायका आवाजलाई मुखरित गर्नु इतर आवाज साहित्य समाजको मूल उद्देश्य हो । 

श्रमबाट उब्रेको समय हामी सामान्यतया मनोरञ्जन गर्छौं । सिनेमा हेर्छौं । गाना बजाउँछौं । नेपालबाहिर पुगेका धेरै नेपालीले पनि सङ्गठित भएर धेरैजसो साङ्गीतिक कार्यक्रम आयोजना गरेको देख्छौं । कमैले मात्र बौद्धिक क्रिडाका निम्ति समय निकालेको भेटिन्छ । साहित्य सृजनाका क्षेत्रमा त झन् विरलै भेटिन्छ । यस्तोमा इतर आवाजले पहिचानको मुद्दामा केन्द्रित रहेर लेखिरहेका कविहरुको प्रतिनिधि कवितासङ्ग्रह तयार पा¥यो । यो कार्य बिलकुलै नयाँ र चुनौतीपूर्ण थियो ।  दलित, जनजाति र मधेसी समुदाय जो राज्यको मूलधारबाट विमुख छन्, तीमध्ये ३४० जना कविका कविता यस सङ्ग्रहमा राखिएको छ । यसको आकार–प्रकारदेखि सङ्कलित रचनालाई हेर्दा यसलाई ऐतिहासिक मान्न सकिने आधार भेटिन्छ । सम्भवतः यति ठूलो आकारमा कुनै कवितासङ्ग्रह आजसम्म प्रकाशित भएको छैन । ६८६ पृष्ठको उक्त कवितासङ्ग्रहको लोकार्पण २६ जनवरी २०२० मा तोकिएको थियो । साथमा थियो, उधौली कविता २०२० । यही मेसोमा हामी पुगेका थियांै दक्षिण कोरियाको भूमि टेक्न । 

श्रमबाट उब्रेको समय साहित्य सृजनामा लगाउनु अलग कुरा हो । साहित्यक अभियान चलाउनु, अन्तरराष्ट्रिय स्तरमा कार्यक्रम आयोजना गर्नु झनै फरक कुरा । विदेशी भूमिमा उब्रेको समयको एकदमै महत्व हुन्छ । अझ यस्तो कार्यक्रम आयोजना गर्न लाग्ने लागत कम्ता हुँदैन । त्यसमाथि अहोरात्र कार्यक्रम सफल बनाउन लाग्नु सानो कुरा होइन । यस्तोमा इतर आवाजका साथीहरुको त्यो लगन, चासो, खटाइ लोभलाग्दो लाग्यो । अतिथि सेवासत्कारमा कतै कमजोरी देखिन्छ कि भनेर चनाखो थिए । इतर आवाजको त्यस भव्य कार्यक्रममा गरिएको सम्मानले म भावविभोर भएँ । तत्क्षण मलाई लाग्यो– आफू साहित्य कर्ममा लागेकै कारण यो सब भइरहेछ । एउटा भूगोलेदेखि अर्को भूगोलसम्मको यात्रा साहित्यप्रतिको मेरो समर्पणले नै गराएको हो । मनमनै प्रतिबद्ध भएँ, म निरन्तर यो क्षेत्रमा रहनेछु । आप्mनो बर्कतले भ्याएसम्म साहित्य सृजनामा लागिरहनेछु । त्यससँगै याक्थुङ लेखक सङ्घका अध्यक्ष वियोगी काइँलाबाट राजन मुकारुङ, स्वप्निल स्मृति र म सम्मानित भयौं । यो सम्मानले म थम विभोर हुन पुगेँ । यो स्नेह, सम्मान र सद्भावले इतर आवाजका साथीहरुसँग मेरो सामीप्य बलियो बन्न पुग्यो । उमेरगत हिसाबले कम र अनुभवका हिसाबले बढी सक्रिय थिए, उनीहरु । केहीले मेरो हृदयमा जरो गाडेका छन् । थाहा छैन, उनीहरुको हृदयमा म गाडिन सकेँ कि सकिनँ !

०००००

दुई जोडी चिम्सा आँखा
खलेको चामलको पिठोजस्तो अनुहारको रङ । टुपुक्क परेको नाक । लामा सिन्काजस्ता हात–गोडा । थाइकट कपाल । अलिअलि हाँसो । अलिअलि गम्भीर । हाँस्दा आँखा अलिअलि उघ्रिएजस्तो देखिने । एकदम सन्तुलित भावभङ्गी । उनी हुन् दीपा मेवाहाङ राई । उनको कोरिया बसाइ लम्बिएर चौथो वर्षमा पुगेको छ । उनीसँगै समानान्तर उभिएकी छन्– सुष्मा रानाहाँमा । दीपाको भन्दा दोब्बर चिम्सा आँखा । दूधजस्तो छालाको रङ । औसत नापो भएको नाक । चञ्चल । यी दुई प्राणी आँखामा हरदम प्रेम बोकी हिँड्दा रहेछन् । फेसबुकको कमेन्ट बक्स र म्यासेन्जरमा मसँग जिस्किरहने दुई प्रिय केटीहरुलाई मैले पहिलोपटक सियोलमा भेटेँ । मान्छेलाई समयले सिकाउँदो रहेछ श्रम, प्रेम र जीवन । नत्र त अभिभावकलाई दङ्ग्याउँदै आप्mनै गाउँघरमा डुली हिँड्नुपर्ने हो दीपा र सुष्मा । धेरै गर्दा पनि यी श्रममै समर्पित हुनुपर्ने । तर उनीहरुको चेतनाको स्तर यतिमै सीमित रहेन । मेसिनको कर्कश आवाजमा पनि उनीहरु लय खोज्छन् । जीवनको गीत त्यसमा मिसाउँछन् । र, आत्मसन्तुष्टिको एक पेग ह्विस्की पिउँछन् । आवश्यकताअनुसारको थपथाप गर्छन् । मलिलो झुमझुममा उनीहरु गीत लेख्छन् । कविता कोर्छन् । साहित्यिक अभियन्ता बन्छन् । आपूm मात्र खुसी हुने होइन अरुलाई पनि त्यसमा सामेल गराउँछन् । उमेर भन्दा बढ्ता परिपक्वता हासिल गरेका छन् । अग्रजप्रति यी दुई अनुग्रृहित हुन्छन् । अनुभवको तावामा भुटिँदै गएर हुनुपर्छ कहाँनेर प्रेम दर्शाउने, कहाँनेर आदरभाव प्रकट गर्ने यी दुई स्पष्ट छन् । 

सियोलमा रहुञ्जेल यी दुईले पालैपालो मेरो हात समातिरहे । प्रेमले आल्हादित बनाइरहे । दीपा र सुष्माको प्रेमले म हुरुक्कै भएँ । यी दुईसँगै जोडिएर आएको अर्को नाम थियो, शकुन आँसु  । दीपा र सुष्माभन्दा लामो समय कोरियामा श्रम गर्दै आएकी शकुन, उस्तै प्यारी । कविता कर्ममा समर्पित उनी दुई केटीभन्दा बढी गम्भीर देखिन्थिन् । परदेशको भूमिमा श्रमसँगै सृजनामा समर्पित दीपा, सुष्मा र शकुनलाई म अगाध प्रेम गर्छु ।

संयोगको अर्को प्रसङ्ग
दक्षिण कोरियाको कार्यक्रममा जाने निश्चित भइसकेको थियो । एउटा बिहान सुरेश थोकरको म्यासेज आयो । 

“भाउजु, कोरियामा तपाईंसँग हामी भेटघाट गर्नेछौं ।” 

मलाई लाग्यो व्यक्तिगत चिनजानको कारण हुनुपर्छ यसो भनिएको । काठमाडौंमा हुँदा राम्रो गजल लेख्थ्यो, सुरेश । लेखनबाटै परिचित थियौं हामी । रोजगारीको विकल्प खोज्दै कोरिया पुगेपछि लेखनकर्म थाती राखे पनि संस्थागत रुपमा सक्रिय रहेछन् । सियोल पुगेकै साँझ सुरेश र अमिर योञ्जन म बसेकै होटलमा आइपुगे । अमिर पनि नेपाल हँुदा तामाङ भाषामा साहित्य सृजना गर्थे । पत्रकारिता उसको पेशा थियो । कोरिया पुगेर पनि आप्mनो कर्म छोडेको रहेनछ । होटलमै आइपुगेको अर्को साथी थियो, मनोज सुवेदी । मेरो बालसखा । जिन्दगीलाई आप्mनै तवरले भोग्ने क्रममा ऊ पुगेको थियो, त्या
देश । त्यसो त मेरो बाल्यकालीन साथी, दाइ मदन भुजेल पनि अर्को सहरबाट मलाई भेट्न आउने कुरा थियो । समयको चाँजो मिलाउन नसक्दा उनीसँग मेरो भोलिपल्ट मात्र भेट भयो । मेरै लागि भनेर आएका दाइसँगको आत्मीयता अझ फराकिलो बन्यो । 
 
हामी स्टारबक्स कफी हाउसमा कफी पिउँदै थियौं, मानकुमार आइपुगे । 
 
“हामीलाई साथीहरुले पर्खिरहेका छन् । जाऊँ । भेटघाट कार्यक्रम छ ।” सुरेशले भने । दोङ्देमुनकै एउटा नेपाली रेस्टुराँमा भेटिए नेपाल तामाङ सङ्घ दक्षिण कोरियाका साथीहरु । अघिल्लो दिन आयोजना गरेको ल्होछार सांस्कृतिक कार्यक्रमको धङधङीमै उपस्थित थिए साथीहरु, दाइ र अग्रजहरु । सामान्य भेटघाट भनेर आमन्त्रित मलाई नेपाल तामाङ सङ्घ दक्षिण कोरियाका अध्यक्ष मेघप्रसाद वाइबाले सम्मान पत्रसहित खादा प्रदान गर्दा मैले एकपटक आफैंलाई बिर्सिएँ । फेरि सम्हालिनु त थियो नै, सम्हालिएँ । महासचिव गोकुल थोकरले शब्दगुच्छाले साहित्यमा मेरो लगावको मूल्याङ्कन गर्दै समुदायको तर्फबाट यो सम्मान प्रदान गरेको बताए । आपूmले साहित्यको फाँटमा त्यस्तो भयङ्कर केही गर्न सकेको छैन । र पनि मेरो निरन्तर साहित्य सृजनालाई अग्लो मानेर मलाई उचाइमा राख्ने तामाङ सङ्घ दक्षिण कोरियाप्रति म कृतज्ञ थिएँ । एकछिनलाई म अवाक् भएँ । व्यस्त समय, श्रमको साङ्लो, शारीरिक थकान हुँदाहुँदै पनि समुदायगत रुपमा सक्रिय रहेका त्यहाँका साथीहरुप्रति म नतमस्तक भएँ । एकभारी खादा ओढाएर ममाथि थप जिम्मेवारी प्रदान गर्ने समस्त साथीहरुसँग मैले प्रतिबद्ध हुनुपर्छ– तपाईंहरुको विश्वासलाई म कायम राख्न सकुँ । मैले कामना पनि आफैंलाई गर्नुपर्छ । 

लोट्टे टावर 

२७ जनवरी २०२० । 
आयोजक टोलीसहित हामी लोट्टे टावर पुग्यौं । प्रतितला प्रति सेकेण्डमा कुद्ने लिफ्ट । १२३ तलाको यो टावर १२३ सेकेन्डमै चढियो । ११ फेब्रुअरी २०११ मा निर्माण कार्य सुरु भएको यो टावर ३ अप्रिल २०१७ मा सम्पन्न भएको रहेछ । परबाट देख्दा सिसाको अग्लो टाकुरो जस्तो छ यो । यसभित्र प्रवेश गर्दा कुनै जादुमय नगरी जस्तो लाग्छ । उज्यालै उज्यालोको संसार जस्तो । विश्वकै अग्ला टावरहरुमा पाँचौ स्थानमा आउने यस टावरमा चढेर हामीले सियोललाई तल पा¥यौं । अग्लो हँुदै शक्तिशाली सहरलाई होचो हेरिरहँदा हर्षित होइँदो रहेछ । सम्भवतः मान्छे यही आनन्दले सक्दो अरुलाई होचो देख्न चाहन्छ । तर यथार्थमा कुनै न कुनै समय ओर्लनै पर्छ । र, होचोमै बाँकी जीवन बाँच्नुपर्छ । यद्यपि, अग्लोमा हुञ्जेल मानिसलाई यो सत्यबोध नहुँदो रहेछ । म पनि लोट्टे टावरबाट देखिएको नीलो नदी, नदीमाथिको कलात्मक पुल, सलाइका बट्टाजस्ता देखिने अपार्टमेन्ट हेरेर आनन्दित भएँ । सँगै गएका सुष्मा, दीपा, पराजित, राजन मुकारुङ, स्वप्निल स्मृति, मानकुमार लामा, बाबु बलिन्द्र, सुरेश सिंह सम्बाहाम्फेलगायतका साथीले कस्तो अनुभूति गरे कुन्नि, त्यो सुन्न बाँकी नै छ ।

लोट्टे टावरले दिएको मलमल रनाहामा थिएँ । होटल फर्किंदा रातको ११ बज्यो । दिनभर मलाई सम्पर्क गर्न खोजेका रहेछन् दुध लोप्चन, शुभराज भोम्जन, सूर्य रुम्बालगायतका भाइहरुले । श्रमकै सिलसिलामा दक्षिण कोरिया पुगेका यी भाइहरु श्रममा मात्र सीमित थिएनन् । पत्रकारितालाई निरन्तरता दिन दिनको उज्यालोले छेक्थ्यो । त्यसैले रातको उज्यालो पक्रिँदै १२ बजे आइपुगे होटल बाटिकामा । साहित्य र सृजनाको गफगाफमा शुभराज, दुधसँगै मानकुमार र म सामेल भयौं । हाम्रो गफगाफलाई क्यामेरामा कैद गरियो । मीठो कुराकानी टुङ्गिँदा बिहानको १ बजिसकेको थियो । अनिदा आँखाहरुले सिरानी खोजिरहेका थिए । कतिखेर निदाएँ पत्तै पाइनँ । बिहान अबेला मात्र ब्युँझिएँ । सन्तुष्टिको निद्रा बडो गहिरो हुँदो रहेछ । 

सियोल टु बुसान 
२८ जनवरी २०२० । इतर आवाजका साथीहरुसँग बिदा भएँ । लागेँ दक्षिण कोरियाको अर्को ठूलो सहर– बुसानतिर । मानकुमारको बसाइ बुसान । मायाकाली नन्द नानीको बसाइ पनि त्यहीँ । सोनाम पाल्मोको पनि । सानु कान्छा लामाको अनि समग्रमा न्याना मान्छेहरु भेट्न म बुसान जानु नै थियो । त्यसमाथि म कोरियाको ग्रामीण भेगको दृश्यपान गर्न चाहन्थेँ । सियोल स्टेसनबाट रेलमार्ग हुँदै बुसान पुगुञ्जेल नेपालकै जस्तो अग्लो–होचो भूभाग हेरेर म दङ्ग परिरहेँ । भूगोल त दुनियाँको उस्तै रहेछ । रुखविरुवा त्यस्तै अनि माटो पनि उस्तै । केही फरक थियो भने माटोमाथिको टनेल खेती थियो । समानान्तर उभिएका रुखहरुको बुनोट थियो । अनि उपत्यका जस्तो देखिने ठाउँमा उभिएका अग्ला अपार्टमेन्टहरु थिए । चिल्ला, फराकिला बाटोहरु, पहाडको मुटु छेडेर बनाइएका सुरुङ मार्गहरु, सडक छेउछाउ रोपिएका रुखले दक्षिण कोरियाको विकासलाई प्रतिनिधित्व गरिरहेझैं लाग्यो । सडकमा कहीँकतै ट्राफिक उभिएको नदेखिने । र, पनि जाम पनि नहुने । दुर्घटना छैन । न छ धुलो, धुवाँ । कसरी व्यवस्थित भएको छ यो सहर ? मेरो मथिङ्गल हल्लायो । मुलुक सिस्टममा हिँडपछि सबै ठीकठाक चल्दो रहेछ । रेलभित्र उस्तै शान्त छन् यात्रु । कस्तो सभ्य यात्रा ! 
 
सियोलदेखि चार घण्टाको रेल यात्रापश्चात् टेकिएको भूगोल नै बुसान थियो । समय कति नै थियो र मसँग ? भोलिपल्ट २९ जनवरी २०२० को दिन मानकुमार, मायाकाली, राजु ज्वाइँ, म र अरु दुईजना लाग्यौं बुसान टावरतिर । सन् १९७३ मा निर्माण भएको बुसान टावर जुङ्गुमा अवस्थित छ । योङ्गडुसान पार्कको मध्यभागमा उभिएर यस टावरले वर्षौंदेखि मलाई पर्खिरहेझैं लाग्यो । पार्कको सुन्दरता आँखाले निली नभ्याउनुको रहेछ । मलाई लाग्यो– आप्mना मान्छेहरुसँगको त्यो यात्राले म बुसान टावर जस्तै भव्य र अग्लो भएँ । लगत्तै म फैलिएँ हेउन्दे समुद्रसँगै परपर पुगेँ । बुसान सहरलाई छोएर बग्दो रहेछ हेउन्दे । नीलो भएर । समुद्रछेउ उभिरहँदा शरद्को चिसो झोँक्काले गालामा नरम थप्पड लगाइरहेको जस्तो अनुभूति भयो । लेखिएको नाम क्षणभरमै छालले लान्छ भन्ने बोध हुँदा पनि किनारको बालुवामा आप्mनो नाम लेखिरहेँ । नाम जस्तै एकदिन स–शरीर मेटिनु नै छ । यो बोध हँुदाहुँदै पनि क्षणिक बाँच्नुको आनन्द किन नलिने ? केटाकेटीले कुनै चम्किलो पत्थर हातले सुम्सुम्याउँदा प्राप्त गरेको खुसीजस्तै केही प्राप्त भइरहेको थियो । म, मानकुमार, मायाकाली र ज्वाइँ राजुप्रति अनुग्रृहित भइरहेँ । उनीहरु मेरै लागि आप्mनो महत्वपूर्ण पूरा दिन खर्च गरिरहेका थिए । 

इन्छानमा अन्तिम पटक उभिँदा 

३० जनवरी २०२० ।
मन भारी भयो । दुईवटा कारणले । एक, मानकुमार म नेपाल फर्कने दिन इन्छान एयरपोर्टसम्म आउन पाएनन् । छुट्टी मिलेन । अर्को, केही दिन नै सही म प्रेमले आल्हादित थिएँ । दक्षिण कोरियामा मलाई प्रेम गर्ने, मैले प्रेम गर्नेहरुसँग अब बिदा हुनुपर्ने भयो । बुसानदेखि आप्mनो सारा कारोबार दुई दिनलाई थाती राखेर मायाकाली र राजु मलाई इन्छान एयरपोर्ट छोड्न आएका थिए । बोर्डिङ पास नबनुञ्जेल मसँगै लगातार रहेका थिए । बिदाइको हात हल्लाउँदै हामी छुट्टिएका थियौं । कोरिया जादाँ सँगै गएका राजन दाइ र स्वप्निल स्मृति केही दिनअघि नै फर्किसकेका थिए । हङकङ ट्रान्जिट हुँदै नेपाल फर्कन मलाई अत्यास लागिरहेको थियो । मेरो भाग्य हुनुपर्छ, गायिका बबिता किराँती– जो साङ्गीतिक कार्यक्रमको सिलसिलामा सियोल पुगेकी थिइन्, उनीसँगै परेँ म । बबितालाई बिदाइ गर्न आइपुगेका थिए, अनिल किराँती, हाङ चेम्जोङ, दिनेश नाछिरिङ राई र सक्सेस राई । बिदाइको हात हल्लाउन आइपुगेका उनीहरुसँग एकदम छोटो कुराकानी हुन पाये, तर लामो याद रहने गरी । दिनेश नाछिरिङ मोडलिङमा जम्दै गरेका युवा । हाङ चेम्जोङ म्युजिक भिडियो निर्देशनमा आपूmलाई परीक्षण गरिरहेका निर्देशक । अनिल किराँती नेपाल सरकारको अधिकृत पदबाट अध्ययनको सिलसिलामा पुगेका । यस्ता आआफ्ना क्षेत्रमा राम्रो सम्भावना बोकेका मानिसहरुसँगको सान्निध्यमा म अन्तिम पटक इन्छान एयरपोर्टमा उभिएँ । आँखामा प्रेम र हृदयमा याद लिएर अन्तिम पटक कोरियालाई नियालेँ । 

३१ जनवरी २०२० रातको १० बजे नेपाल एयरपोर्ट ओर्लिएँ ।  डोल्मा लामा र कविता शाह मेरो प्रतीक्षामा रहेछन् । उनीहरुसँगै एयरपोर्टबाट बाहिरिएँ । कोरिया यात्रा छोटो, तर अर्थपूर्ण थियो । एयरपोर्टबाट निस्कँदै गर्दा मलाई लाग्यो– तीन घण्टाको कुनै सुन्दर चलचित्र हेरेर म हलबाट बाहिर निस्कँदै छु । जसको रोमाञ्चक दृश्य र घटनाले लामो समयसम्म मेरो मानसपटलमा उथलपुथल मच्चाइरहने छ । मलाई झकझकाइरहने छ । सिर्जनात्मक बनाइरहने छ ।