काठमाडौं । नेपालमा अघिल्ला वर्षहरुमा भन्दा यसवर्ष हावाहुरी र असिनासहितको वर्षा बढी भइरहेको छ । पछिल्ला तीन दिन अन्य समयमा भन्दा बढी हावाहुरी र असिनासहितको वर्षा हुन सक्ने भन्दै मौसम पूर्वानुमान महाशाखाले सचेत हुन आग्रह पनि गरेको छ ।

बारा र पर्सामा केही दिनअघि आएको ‘टोर्नाडो’का कारण पनि मौसममा बदली हुँदा सर्वसाधारणमा बढी ‘चासो’ र ‘डर’ उत्पन्न भइरहेको मौसम पूर्वानुमान महाशाखाका अधिकारी बताउँछन् ।

तर, अहिले पछिल्ला दिनमा देखिएको बदली त्यस्तो होइन र सामान्य पनि होइन । “यो सामान्य अवस्था पनि होइन,” मौसमविद् शान्ति कँडेलले बाह्रखरीसँग भनिन्, “पछिल्लो दिनमा धेरै स्थानमा हावाहुरी र मेघ गर्जनसहित पानी परेको छ । प्रि–मनसुनकै कारण यस्तो भएको हो । तर यो टोर्नाडो जस्तो होइन ।”

मंगलबार बेलुकादेखि बिहीबारसम्म मौसममा बदली हुने र हावाहुरीसहितको वर्षा हुने भएकाले सचेत रहन मौसम विभागले यसअघि नै आग्रह गरेको हो । मंगलबार बेलुका पश्चिममा सुर्खेतदेखि पूर्वमा धनकुटासम्म यसको असर देखिएको थियो ।

तराईका जिल्लामा बढी प्रभाव देखिएको छ । काठमाडौं उपत्यकासहित मुलुकका विभिन्न भागमा बुधबार दिउँसोदेखि मौसममा बदली भएको छ । नेपालमा पछिल्लो समयमा लगातार हावाहुरी के कारणले आइरहेको छ त ? मौसमविद् राजुधर प्रधानाङ्गले बाह्रखरीसँगको कुराकानीमा भने, “नेपालमा जलवाष्पयुक्त वायुको प्रभावले नै पछिल्ला दिनमा बढी हावाहुरीसहितको वर्षा भएको हो । अरब सागर र बंगालको खाडीमा उच्चचापीय वायु प्रणालीको विकास भएको छ । त्यहाँको वायुमण्डलमा रहेको न्यूनचापीय प्रणालीको असर नेपालमा परेको हो ।”

उनले काठमाडौंमा यसको प्रभाव तराईमा जस्तै देखिने जानकारी गराउँदै बिहीबार कमजोर हुने र शुक्रबार बेलुकापख फेरि बदली हुने सम्भावना रहेको जानकारी गराए । बंगालको खाडी र अरब सागरको वायु नेपालको पश्चिमी जिल्ला हुँदै प्रवेश गरेको छ । अहिले प्रि–मनसुनको समय भएकाले यस्तो प्रभाव नेपालमा देखिएको हो । यस्तो वायु प्रणाली भूमध्यसागरमा विकसित हुँदै इराक, इरान, पाकिस्तान, भारत हुँदै नेपालको पश्चिमी जिल्लाबाट प्रवेश गर्दछ । 

नेपालमा यी दुईवटा प्रणालीबाहेक पनि पश्चिमी न्यून चापीय प्रणाली पनि देखा परेको छ । “यो प्रणाली नेपालको पश्चिमी क्षेत्रबाट प्रवेश गरिरहेको छ । भारतको पूर्वी बिहार र बङ्गलादेश आसपासको क्षेत्रमा न्यूनचापीय प्रणाली सक्रिय छ,” जल तथा मौसम पूर्वानुमान महाशाखाका मौषमविद् प्रधानाङ्गले भने, “यो सबैको कारण नेपालमा जलवाष्पयुक्त वायुको प्रवेश गरिरहेको छ । बुधबार दिउँसो ३ बजेबाट यसको प्रभाव थप हुने देखिएको छ ।”

“नेपालमा अहिले प्रि–मनसुनको सिजन भएकाले यस्तो प्रभाव बढी देखिएको हो । यस्तो वायु भूमध्य सागरमा विकसित हुँदै इरान, इराक, पाकिस्तान, भारतको राजस्थान हुँदै नेपालको पश्चिमी जिल्लाहरुबाट नेपालमा भित्रिने गर्छ,” प्रधानाङ्गले भने, “मौसम बदली हुने, हुरी चल्ने, चट्याङ पर्ने र आकाश गड्याङगुडुङ हुने यस्तो वायुको प्रभावका कारण हो । बुधबार दिउँसोदेखि साँझसम्म काठमाडौंको मौसम बदली रहन्छ । बिहीबारबाट यो वायु केही कमजोर हुने देखिएको छ । शुक्रबार साँझ यो वायुको प्रभाव उपत्यकासहित देशैभर देखिने हाम्रो पूर्वानुमान रहेको छ ।”

अरब सागर र बङ्गालको खाडीको वायुमण्डलमा न्यूनचापीय वायु देखिएकाले प्रि–मनसुन अवधिभर नेपालमा त्यसको सामान्य प्रभाव देखिरहने पनि प्रधानाङ्गले बाह्रखरीलाई जानकारी दिए । 

गत वर्षभन्दा यसपालि बढी किन भइरहेको छ त ? प्रधानाङ्ग भन्छन्, “अघिल्ला वर्षहरुमा पनि प्रि–मनसुनका बेला यस्तो भइरहन्थ्यो । तर यसपल्ट अरब सागर र बंगालको खाडीमा बनेको उच्चचापीय वायुप्रणाली र वायुमण्डलमा बनेको न्यूनचापीय वायु प्रणालीका कारण नेपालमा बदली, हावाहुरी, चट्याङ बढी देखिएको हो ।”