पोस्ट प्रोडक्सनको काम चलिरहेको छ । रफ एडिटको काम सकियो । अब यसलाई फेरि एकपटक हेरेपछि साउन्डको काममा लाग्छौं । प्रमोसनका लागिचाहिँ अहिले टिजरमात्र आउट गरेका छौं । यसको कम्प्लिट प्रमोसनको कामचाहिँ असोज पहिलो हप्ताबाट सुरु हुन्छ । 

 

युट्युबमा अपलोड गरेको २४ घण्टामा ८६ हजारले हेरेका थिए । 

 

‘पुरानो डुंगा’को विषयवस्तु सामान्य नै हो भन्न रुचाउँछु म । तालमा डुंगा चलाएर बसेको व्यक्तिको कथा हो । डुंगा चलाएर तालका माछा मार्ने र पर्यटकलाई डुंगामा घुमाएर सामान्य तरिकाले जीवन गुजारिरहेको हुन्छ घरको जेठो छोरो दाइले । तर, भाइचाहिँ सहरिया रहनसहनबाट प्रभावित भएर बतासे भएर हिँड्छ । बतासेको बाइक किन्ने सपना हुन्छ । बाइक किन्नका लागि उसले दाइसँग अंशका रूपमा डुंगा माग्छ । सम्पत्तिको रूपमा भएको डुंगा मागेपछि दाजुभाइको पारिवारिक सम्बन्धमा दरार पैदा हुन्छ । दाजुले डुंगा चलाएर गाउँको परिवार धान्नुपर्ने बाध्यता र यता सहरमुखी बनेको भाइ बतासेको कथालाई समानान्तर रूपमा लैजाँदा उनीहरूले जीवनमा भोग्नुपर्ने समस्या नै चलचित्रको कथा हो ।

 

रियल कथा होइन । तर, पूरै काल्पनिक पनि होइन । माओेत्से गुरुङको स्टोरी आइडिया हो । मेरो ससुराली पोखरा हो, उहाँको पनि उतै । हामी दुवै फिल्म मेकर पोखरा आउने–जाने क्रममा कुरा भइरहन्थ्यो । उहाँले एकदिन तालमा डुंगा चलाएर बस्नेको कथामा मेन स्ट्रिमकै चलचित्र गर्न सकिन्छ भन्नुभयो । मैले ‘हुन्छ, स्टोरी डेभलप गरौं, सँगै मिलेर काम गरौं’ भनें । मैले स्टोरी लेख्न सुरु गरें । उहाँ र मेरो कम्पनी मिलेर काम गर्न थाल्यौं । ‘पुरानो डुंगा’को कन्सेप्ट यसरी आयो र सुरु भयो । कमर्सियल रूपमा जान रियलसँगै केही कथा काल्पनिक पनि छ । तर, कथा यथार्थपरक भएकाले विश्वास गर्न सहजै सकिन्छ ।

 

‘कबड्डी’ र ‘कबड्डी कबड्डी’ दुवै लेखिसकेपछि केही कमी–कमजोरी म आफैंले पनि भेटेको थिएँ । सच्याउन मिल्ने कति ठाउँमा सच्याएँ पनि । कति ठाउँमा चाहेर पनि सच्याउन सकिएन । यसमा पनि केही कमीकमजोरी छन् । त्यो फिल मैले पनि गरेको छु । म आफैं जुन लेबलमा गएर लेख्न सक्छु, त्यो ठाउँसम्म पुगेर लेख्न सकेको छैन । कति कुरा सुटिङमा गएपछि पनि कम्प्रोमाइज गर्नुपर्छ । 

अघिल्ला फिल्म र यो बेग्लै छन् । ‘पुरानो डुंगा’ इमोनसनल र सेन्टिमेन्टल छ । बतासेको रोलचाहिँ हँसाउने खालको छ । लेख्ने मै हो, त्यसैले धेरै फरक त नहोला । तर, कथावस्तु, लोकेसन र सुटिङ भने फरक नै छ । 

 

कतिपय कुराहरू भनेजस्तो गर्न सकिँदो रहेनछ । लेख्दै जाँदा टेक्निकल्ली मिस्टेकहरू हुँदारहेछन् । देख्दादेख्दै पनि सच्याउन सकिँदैन । किनभने, एउटै व्यक्तिले सबै कुरा गर्नुपर्ने हुँदा त्यो गर्न सकिँदैन । यसमा लेखककै कमजोरी मान्नुपर्छ । म आफैं स्क्रिप्ट लेख्छु । खासमा म त निर्देशक हुँ नि । लेखकको अभाव नै हो । हेरौं, सोचेजस्तो त के पो हुन्छ र ? तर पनि दर्शकलाई न्याय गर्ने प्रयास गरेको छु । सत्यचाहिँ के भने– ओहो ! मैले गज्जब नै लेखें, आफ्नै लेखाइले आफूलाई आनन्द दियो भन्ने गरीचाहिँ लेख्न सकिएको छैन । 

 

रामबाबु चलचित्र लेखकभन्दा पनि निर्देशक हुन् । हुन त उनले धेरै चलचित्र निर्देशन गरेका छैनन् । ‘अनागरिक’, ‘कबड्डी’ र ‘कबड्डी कबड्डी’ निर्देशन गरेका छन् । ‘अनागरिक’ पूर्ण व्यावसायिक थिएन । त्यसैले उनको पहिलो व्यावसायिक चलचित्र ‘कबड्डी’ हो, जसमा उनले आफूलाई दर्शकमाझ ‘एक्सपेरिमेन्ट’ गरेका थिए । त्यही चलचित्र हिट भयो । मूलधारका चलचित्रको बाढी आइरहेका बेला त्योभन्दा फरक गरेका उनको कथा र निर्देशकीय क्षमतालाई दर्शकले पत्याए । सिक्वेलका लागि कथा उठाउन मिल्ने ठाउँ छोडे पनि उनले सिक्वेल गर्छु भन्ने सोचेका थिएनन् । तर, पछि सिक्वेल नै गरे । कथा थकाली जातिको थियो । त्यो पनि आफैंले लेखे, त्यो पनि हिट भयो । आफैंले लेखेका चलचित्र हिट भए पनि सकेसम्म व्यावसायिक लेखकले नै चलचित्रको कथा लेख्नुपर्छ भन्ने उनको मान्यता छ ।

 

काम त गर्नु नै पर्छ नि । कामको ‘प्लान’ गरिएको हुन्छ । कथाको कन्सेप्ट मोटामोटी दिमागमा हुन्छ । काम गर्ने निश्चत समय हुन्छ तर कथा लेख्ने मान्छे खोज्दा पाइँदैन । अनि म आफैं लेख्न बस्नुपर्छ । धेरै कम्प्लिकेटेड भएर पनि काम बन्दैन । ‘कबड्डी’ र ‘कबड्डी कबड्डी’ लेखिसकेर ‘पुरानो डुंगा’सम्म आइपुग्दा धेरै प्रोगे्रस भयो होला, आफूलाई सुधार्दै लगें होला भन्ने पनि लाग्छ ।

 

मैले भनेको र खोजेको त्यही त हो । नेपालमा चलचित्र राम्रो बन्न नसक्नुको कारण पनि यही हो, दक्ष स्क्रिप्ट राइटर नभएर । यहाँ निर्माता÷निर्देशकहरू राम्रो स्क्रिप्टलाई ५ देखि १५ लाख रुपैयाँसम्म तिर्न तयार छन् । तर, लेख्ने दक्ष राइटर भेटिँदैन । साहित्यमा लागेका साथीहरूले अध्ययन गरेर स्क्रिप्ट लेखिदिए भने पावरफुल स्क्रिप्ट आउला भन्ने लोभले मैले थुप्रै साहित्यकार साथीहरूलाई स्क्रिप्ट लेख्न आग्रह पनि गरेँ । तर, त्यो सम्भव भएन । 

 

लेखक तथा कवि उपेन्द्र सुब्बा, बुद्धिसागर, श्याम शाह, श्रवण मुकारुङ, राजन मुकारुङसँग त मैले पटक–पटक आग्रह गरेको छु । तर, उहाँहरूका पनि आफ्नै बाध्यता होलान् । केहीले हुन्छ भन्दाभन्दै पनि पछि विभिन्न कारणले लेख्नुभएन । राजन मुकारुङसँग त तीन महिना सँगै बसेर स्क्रिप्टका लागि काम नै गरें । तर, बीचमा उहाँले अरु उपन्यास नै लेखिसक्नुभयो । त्यो काम यत्तिकै भयो । 

श्याम शाहले लेखेको ‘लाटीको छोरो’ मलाई मन परेर ‘यसलाई स्क्रिप्ट नै बनाऊँ न’ पनि भनें । यस्ता धेरै उदाहरण छन् । नेपाली कथा र स्क्रिप्ट पूर्ण र पावरफुल नभएर नै चलचित्र राम्रा नबनेका हुन् । पत्रकार यज्ञशलाई पनि भनेको हो । सामान्यतया एउटा स्क्रिप्टलाई ३० हजारदेखि एक लाखसम्म त दिने हो । तर, राम्रो लेख्यो भने १०/१५ लाख रुपैयाँसम्म दिन सकिन्छ । आखिर बुक पनि राम्रोसँग चल्यो भने कमाउने त्यही त हो । कृति र चलचित्र एकै पटक तयार पार्न पनि सकिन्छ नि । तर, यो गहिराइमा गएर हुन सकेकै छैन । 

 

पहिलो कुरा त म पुस्तक नै धेरै पढ्दिनँ । त्यसैले योचाहिँ ठीक छ है भन्ने लाग्ने कुरा भएन । दोस्रो– त्यो यति लामो आख्यानलाई पटकथामा ढाल्न पनि समस्या हुन्छ । क्यानभास ठूलो हुन्छ । कति राख्नैपर्ने कुरा छुट्न सक्छन्, कति नभएका कुरा थप्नुपर्ने पनि हुन सक्छ । यसो हुँदा कृति र सर्जकलाई अन्याय पनि होला । सबै कुरा व्यावसायिक हुन्छ भन्ने त छैन । तर, लगानी गरिसकेपछि नाफा नभए पनि कम्तीमा लगानी त उठ्नुपर्छ भन्ने मान्यता मेरो छ । त्यसैले पनि यतातर्फ हात नहालेको हुँ ।

 

‘कबड्डी’ त मेरो पहिलो प्रोजेक्ट थियो । त्यो प्रयोग थियो तर पनि राम्रो भयो । ‘कबड्डी कबड्डी’ पनि राम्रो चल्यो । ‘पुरानो डुंगा’ पूरै व्यावसायिक होइन भनेर पनि भन्न सकिँदैन । किनभने यसमा पूरै रियल स्टोरीमात्र नभएर कहीँ काल्पनिक कथा बुनेर प्रस्तुत गरिएको छ । यसको अर्थ व्यावसायिकता नै हो । दर्शकले मन पराइदिऊन् भन्ने नै हो । अहिले दर्शकले ‘इन्टरटेन’ गरिरहेको भने हाँस्य क्यारेक्टर हो । यो पनि हामीले बतासेमार्फत दिएका छौं । तुलनात्मक हिसाबले ‘कबड्डी कबड्डी’जस्तो नभए पनि व्यावसायिक नै हो । त्योभन्दा राम्रो बनाउने लक्ष्य छ । त्यहीअनुसार काम पनि भइरहेको छ । ‘कालो पोथी’जस्तो पनि सिनेमा पनि त चल्यो । बनाउँदा त्यो व्यावसायिक भनेर बनाएको त होइन । त्यसैले राम्रोसँग बनाउन सकियो भने जुनसुकै सिनेमा पनि व्यावसायिक हुन्छ । दर्शकले मन पराउँछन् । 

 

यो सिक्वेल बनाउने स्टोरी होइन । तालको छेउमा बसेर जीवन गुजारा गरिरहेको देखेर त्यसलाई चलचित्रमा उतार्न सकियो भने फरक टेस्ट पनि हुन्छ भनेर गरेको हो । स्टोरी नै साँघुरो छ । सिक्वेल बनाउन सकिँदैन । राम्रो पनि हुँदैन । 

 

होइन । तर, यसको महसुस पछि भयो । पुस्तौंदेखि डुंगा चलाएर बसिरहेका व्यक्ति हुँदाहुँदै त्यो गर्न सकिन्थ्यो । मैले स्टोरी विकास गर्दा रियल लोकेसनमा गएर बसेर त्यहाँको वास्तविकता थाहा पाएर कथा लेख्छु । 

यसमा काम गर्दा त्यहाँका भुजेल, गुरुङ, माझी, श्रेष्ठहरू तालमा माछा मारेर र डुंगा चलाएर खाने परम्परा थियो । तर, पछि बिस्तारै पोखरा पर्यटनमा आकर्षित भयो । त्यहाँ व्यावसायिक हिसाबले मान्छेहरू आउन र व्यवसाय गर्न थाले । त्यहाँका स्थानीयको मौलिकपन हराउँदै गयो । त्यहाँ उनीहरू नै अल्पसंख्यक हुन पुगे । बजार ठूलो हुँदै गयो । ताल मिचिँदै गयो । तालका माछा पनि अरुले नै मार्न थाले । उनीहरूको पेसा नै संकटमा पर्न थाल्यो । ताललाई व्यापारीहरूले आयस्रोतको बाटो बनाए । बिस्तारै उनीहरुको पेसा नै लोप हुँदै गयो । 

यो सबै कुरा सिनेमामा देखाउन खोजिएको थियो । तर, सम्भव भएन । दाजु र भाइको कथामात्रै देखाएका छौं । 

 

दुवै पात्र विफल छन् । 

 

ठीक हो । यसलाई म पूरै नकार्दिनँ । दयाहाङ राई मेरो चलचित्रमा देखिने नियमित पात्र हो । लामो संगत छ हाम्रो । उसले मलाई र मैले उसलाई जसरी चिन्छौं, शायद यति नजिकबाट अरुले बुझ्छन् जस्तो लाग्दैन । 

कथावस्तुअनुसार मैले अरु पात्रलाई पनि लिएको छु नि । त्यो चलचित्रमा देखिरहनु पनि भएको छ । ‘पुरानो डुंगा’मा मेन क्यारेक्टर माओत्से गुरुङ हो । दयाहाङ राईलाई बजारमा प्रयोग पनि गर्नुप¥यो । कास्टिङमै प्रब्लम आउने भयो भने राखिँदैन । यो चलचित्रमा उनीहरूको पृष्ठभूमि पनि मिल्छ । त्यही भएर उहाँहरूसँग काम गरेको हो ।

लोकल आर्टिस्टमा मात्र पनि भर पर्न सकिएन । व्यावसायिकता पनि हेर्नुपर्छ । निर्देशकका हिसाबले मैलेमात्र इन्टरटेन गरेर पनि हुँदैन । निर्माताको एंगलबाट पनि हेर्नुपर्छ । मैले चलचित्र बनाउँदा करोडमाथि खर्च गरिदिने अनि चलचित्रले लगानी पनि उठाएन भने के हुन्छ ? त्यो पनि त गर्नु भएन । हामी त यही क्षेत्रमा लामो समय रहने मान्छे भविष्य पनि हेर्नुपर्छ । आफू बचेर अरुलाई पनि बचाउनुपर्छ । 

 

‘पुरानो डुंगा’को पोस्ट प्रोडक्सनको काम भइरहेको छ । भर्खर टिजर सार्वजनिक भएको छ । ट्रेलर सार्वजनिक हुन बाँकी नै छ । चलचित्र साउन्डमा पनि गएको छैन । तर, उनले चलचित्रको कथा बताउन जिब्रो चपाएनन् । कथा सविस्तार बताए । मूलधारका निर्देशक वा निर्माता भएका भए कथाको ‘क्लु’ दिन हच्किन्थे । ‘चलचित्र नै हेरेर थाहा पाउनुहोला’ भन्थे । ‘चलचित्र उत्कृष्ट छ, हेर्नैपर्ने छ’ भन्थे । तर, उनले त्यसो भनेनन् । आधा घण्टाको बसाइमा ‘पुरानो डुंगा’को कथा भने, त्यसका पात्र र प्रवृत्ति बताए । आफ्ना कमीकमजोरी र चलचित्र जगतबारे बताए र आफ्नो पाइपलाइनमा रहेका प्रोजेक्टबारे पनि सुनाए । किनकि, उनी मूलधारका निर्देशक होइनन् । त्यसैले त रामबाबु अरुभन्दा फरक छन् । तुलनात्मक रूपमा अब्बल र सक्षम छन् । 

 

सहरिया केटाहरूझैं मोटरसाइकलका लागि डुंगा नै अंश मागेर बेच्न खोज्छ बतासे । ऊ हाउडे पात्र हो । चन्दूलाई आफूतर्फ आकर्षित गर्न मोटरसाइकल किन्न चाहन्छ । मोटरसाइकल पनि चलचित्रको एउटा पात्र हो । मेनुका प्रधानलाई पौडी खेल्न आउँदैन, बतासेलाई बाइक चलाउन । बतासे मेनुकासँग बाइक सिक्न उनलाई पूरै दिन पौडिन सिकाउँछ । यता, चन्दू पनि सपना बोकेर घरबाट भागेर पोखरा आएकी केटी हो ।

 

पब्लिसिटी खर्चसहित १ करोड ५ लाख । 

 

कथा लेखन : रामबाबु गुरुङ/उपेन्द्र सुब्बा

निर्देशन : रामबाबु गुरुङ

कलाकारहरू : दयाहाङ राई, प्रियंका कार्की, माओत्से गुरुङ, मेनुका प्रधान, बुद्धि तामाङ, पुष्कर मुकारुङ, धनबहादुर गुरुङ आदि ।

निर्माता : रौनकविक्रम कँडेल, ओमचन्द्र रौनियार, धनबहादुर गुरुङ