काठमाडौं । अमेरिकाका नवनिर्वाचित राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पले पछिल्ला दिन छिमेकी राष्ट्र क्यानडा, ग्रीनल्यान्ड र पनामाविरुद्ध आगो ओकलिरहेका छन् । उनले ठाडै ती देशको सार्वभौमसत्तालाई खुला चुनौती दिइरहेका छन् ।

राष्ट्रपतिको पदभार ग्रहण गर्नुअघि उनले क्यानडालाई अमेरिकाको ५१औं राज्य बनाउने, ग्रीनल्यान्डमा कब्जा जमाउने र पनामा नहर नियन्त्रणमा लिने जस्ता विवादास्पद अभिव्यक्ति दिएका छन् । 

ट्रम्पको यस्तो रवैयाले धेरैलाई आश्चर्यमा पारेको छ । धेरैले प्रश्न पनि गरेका छन्– के डोनाल्ड ट्रम्पमा साम्राज्यवादी सोच पलाएको हो ? 

साम्राज्यवादी अर्थात महत्वाकांक्षी राष्ट्रले आफ्नो शक्ति बढाउन अन्य देशको स्रोत–साधनमाथि नियन्त्रण गर्ने । यो नियन्त्रण राजनीतिक, आर्थिक, सांस्कृतिक वा अन्य कुनै पनि माध्यमबाट गर्न सकिन्छ ।
ट्रम्प यही जनवरी २० बाट राष्ट्रपतिको जिम्मेवारी सम्हाल्दै छन् ।

जवाफ दिन बाध्य बन्यो क्यानडा

ट्रम्पले पटक–पटक क्यानडालाई अमेरिकाको ५१औं राज्य बनाउने अभिव्यक्ति दिएपछि क्यानडाका प्रधानमन्त्री जस्टिन ट्रुडो जवाफ फर्काउन बाध्य भएका छन् । ट्रुडोले क्यानडाको प्रधानमन्त्री पदबाट राजीनामा दिएको एक दिनपछि बुधवार बिहान (नेपाली समयअनुसार) ट्रम्पलाई जवाफ फर्र्काएका हुन् ।

ट्रुडोले सामाजिक सञ्जाल एक्समा स्पष्ट शब्दमा पोष्ट गरेका छन्, “क्यानडा अमेरिकाको हिस्सा बन्ने सम्भावना छैन ।” 

उनले अगाडि थपेका छन्, “हामीबीच ठूलो व्यापार र सुरक्षा साझेदार भएको फाइदा दुवै देशका श्रमिक र समुदायले लिएका छन् ।” 

क्यानडाको प्रमुख प्रतिपक्षी कन्जरभेटिभ पार्टीका नेता पियरे पोलिउभले पनि ट्रम्पको भनाइलाई ठाडै अस्वीकार गरेका छन् । उनले क्यानडा कहिल्यै अमेरिकाको ५१औं राज्य बन्न नसक्ने बताएका छन् ।

“हामी एक महान र स्वतन्त्र देश हौं । हामी अमेरिकाको सबैभन्दा असल मित्र हौं । हामीले अमेरिकीहरूलाई ९÷११ आक्रमणपछि अल कायदासँग लड्न मद्दत गर्न अरबौं डलर र सयौं जीवन दिएका छौं,” पियरेले सामाजिक सञ्जाल एक्समा लेखेका छन्, “हामी अमेरिकाको बजार मूल्यभन्दा कममा अर्बौं डलरको उच्च गुणस्तर र भरपर्दो उर्जा अमेरिकालाई उपलब्ध गराउँछौं । हामी अर्बौं डलरका अमेरिकी सामान खरिद गर्छौं ।”

पियरेले आफू प्रधानमन्त्री भएपछि क्यानडेली सेनाको पुनर्निर्माण गर्ने र सीमालाई पुनः कब्जामा लिने बताएका छन् । यसले क्यानडा र अमेरिकालाई बढी सुरक्षित बनाउने दाबी उनको छ । क्यानडालाई पहिलो स्थानमा राख्ने उनले बताएका छन् । 

जस्टिन ट्रुडोले बुधबार बिहान जवाफ फर्काएपछि ट्रम्प चूप लागेनन् । ट्रम्पले आफ्नो सामाजिक सञ्जाल ट्रुथ सोसलमा उत्तरी अमेरिकाका दुई नक्सा पोस्ट गरे । यीमध्ये एउटा नक्सामा अमेरिकी झण्डामा उत्तरी अमेरिका रङ्गिएको छ र त्यहाँ लेखिएको छ ‘ओह क्यानडा ।’

दोस्रो पोस्ट रहेको उत्तर अमेरिकामा लेखिएको छ, संयुक्त राज्य अमेरिका ।

मंगलबार जस्टिन ट्रुडोले क्यानडाको प्रधानमन्त्री पदबाट राजीनामा दिएका थिए । त्यसपछि डोनाल्ड ट्रम्पले फ्लोरिडाको मार–ए–लागोमा आयोजित एक पत्रकार सम्मेलनमा ट्रुडोलाई इङ्गीत गर्दै भने, “तपाई त्यो कृत्रिम रेखालाई हटाउनुहोस् र यो वास्तवमा कस्तो देखिन्छ हेर्नुहोस् । यो राष्ट्रिय सुरक्षाका लागि पनि राम्रो हुनेछ ।” 

ट्रम्पले यस्तो पहिलो पटक बोलेका होइनन् । उनले यस्तो अभिव्यक्ति पटक–पटक दोहोर्‍याउँदै आएका छन् । 

धम्कीको कारण के हो ?

डोनाल्ड ट्रम्पले पहिले नै क्यानडालाई अमेरिकासँगको आफ्नो सीमामा सुरक्षा बढाउन चेतावनी दिएका थिए । त्यतिमात्र होइन सँगै उनले क्यानाडाली सामानहरूमा कर लगाउने चेतावनी पनि दिएका थिए । करको धम्की ट्रम्पले यस्तो बेला दिएका छन्, जतिबेला क्यानडा राजनीतिक संकटमा छ । ट्रुडोले आफ्नो पदबाट राजीनामा दिएका छन् । तर लिबरल पार्टीको अर्को नेता चयन नभएसम्म उनी यो पदमा रहनेछन् ।

मार्चको अन्त्यसम्ममा लिबरल पार्टीले आफ्नो नयाँ नेता चयन गर्नेछ । यसै वर्ष क्यानडामा निर्वाचन पनि हुनेछ, जसका कारण क्यानडाको संसद मार्च २४ सम्मका लागि स्थगित गरिएको छ । यदि ट्रम्पले जनवरी २० मा राष्ट्रपतिको सपथ लिएपछि कर लगाएमा यसले क्यानाडाको अर्थतन्त्रमा ठूलो क्षति पुर्‍याउने चेतावनी अर्थशास्त्रीहरूले दिएका छन् ।

क्यानाडा सरकारको तथ्यांक अनुसार, सन् २०२३ मा दुई देशको सिमानाबाट दैनिक २.५ बिलियन डलरको व्यापार हुने गर्थ्यो ।

मार–ए–लागोमा भएको पत्रकार सम्मेलनमा ट्रम्पले मेक्सिको र क्यानडा हुँदै अमेरिकामा लागूऔषध आउने गरेकामा चिन्ता व्यक्त गरेका थिए । यसैकारण क्यानडा जस्तै मेक्सिकोमा पनि २५ प्रतिशत कर लगाउने चेतावनी ट्रम्पले दिँदै आएका छन् । 

अमेरिकी तथ्याङ्कका अनुसार, अमेरिका–क्यानडा सीमामा बरामद लागूऔषधका मात्रा मेक्सिकोसँगको सीमाको तुलनामा निकै कम छ । यस्ता अवैध गतिविधि नियन्त्रण गर्न क्यानडाले सीमा सुरक्षा बढाउन नयाँ उपाय अपनाउने वाचा गरेको छ ।

ट्रम्पले मंगलबार क्यानडालाई अमेरिकाको एक हिस्सा बनाउन सैन्य बल प्रयोग गर्ने विचार नगरेको स्पष्ट पारेका थिए । तर क्यानडाले सेनामा गरेको खर्चप्रति उनले चिन्ता व्यक्त गरेका थिए ।

गत डिसेम्बरमा ट्रम्पले धेरै पटक क्यानडालाई अमेरिकाको ५१ औं राज्य र ट्रुडोलाई गभर्नरको रूपमा व्याख्या गरेका थिए । क्रिसमसको शुभकामना सन्देशमा समेत उनले ट्रुडोलाई क्यानडाका गभर्नर भनेका थिए ।

डिसेम्बर २६ मा ट्रुथ सोशलमा ट्रम्पले लेखेका थिए, “क्यानडाका गभर्नर जस्टिन ट्रुडोका नागरिकहरूले धेरै बढी कर तिर्नुपरेको छ । तर यदि क्यानडा अमेरिकाको ५१ औं राज्य बन्यो भने करमा ६० प्रतिशतभन्दा बढी कटौती हुन सक्छ । यहाँको व्यापार पनि तुरुन्तै दोब्बर हुनेछ । सैन्य सुरक्षा विश्वको कुनै पनि देश भन्दा बलियो हुनेछ ।” 

यसअघि पनि ट्रुथ सोसलमा ट्रम्पले भनेका थिए, ‘अधिकांश क्यानेडियनहरू क्यानडा अमेरिकाको ५१ औं राज्य बनोस् भन्ने चाहन्छन् । यदि यसो भयो भने, क्यानाडाका जनताले भारी करबाट राहत पाउनेछन् र उनीहरूको सैन्य सुरक्षा पनि सुदृढ हुनेछ ।”

ट्रम्प किन ग्रीनल्यान्ड कब्जा गर्न चाहन्छन्

अमेरिकाको नयाँ राष्ट्रपतिमा निर्वाचित भएपछि ट्रम्पले आफ्ना छिमेकी राष्ट्रहरूबारे लगातार विवादास्पद अभिव्यक्ति दिइरहेका छन् । एकातिर क्यानडालाई अमेरिकामा विलय गर्ने भनिरहेका छन् भने अर्कोतर्फ ग्रीनल्यान्ड र पनामा नहरमाथि अमेरिकाले कब्जा गर्नुपर्ने बताइरहेका छन् । 

ट्रम्पले कब्जा गर्ने अभिव्यक्ति दिएपछि ग्रिनल्यान्डका प्रधानमन्त्री म्यूट इन्गाले गत महिना स्पष्ट रूपमा भनेका थिए, “ग्रीनल्यान्ड यहाँका जनताको हो र बिक्रीका लागि होइन ।”

ग्रीनल्यान्ड एक स्वतन्त्र राष्ट्र होइन, डेनमार्कको एक स्वायत्त क्षेत्र हो ।

ग्रीनल्यान्डबारे ट्रम्प के भन्छन् ?

अमेरिकाका नवनिर्वाचित राष्ट्रपति ट्रम्पले अमेरिकाले ग्रिनल्याण्ड र पनामा नहरलाई आफ्नो कब्जामा लिनुपर्ने बताएका छन् । किनभने यी दुवै अमेरिकाको राष्ट्रिय सुरक्षाका लागि निकै महत्वपूर्ण छन् । ट्रम्पले आफ्नो सोशल मिडिया प्लेटफर्म ट्रुथ सोशलमा लेखेका छन्, “राष्ट्रिय सुरक्षा र विश्वको कुनै पनि ठाउँमा जाने स्वतन्त्रताका लागि ग्रीनल्यान्डमाथिको नियन्त्रण एकदम आवश्यक रहेको अमेरिकालाई लाग्छ ।”

ट्रम्पको यो अभिव्यक्ति आएपछि ग्रिनल्यान्डका प्रधानमन्त्री चुप लागेर बस्न सकेनन् । उनले तुरुन्दै जवाफ फर्काए । “हामी बिकाउ होइनौं र हामी कहिल्यै बिकाउ हुनेछैनौं,” ग्रीनल्यान्डका प्रधानमन्त्री म्यूट इन्गाले भने ।

त्यसपछि उनले थपे, “हामीले हाम्रो स्वतन्त्रताको लामो सङ्घर्षलाई बिर्सनु हुँदैन । यद्यपि, हामी सम्पूर्ण विश्व र विशेष गरी हाम्रा छिमेकीहरूसँग सहकार्य र व्यापारका लागि खुला रहनुपर्छ ।”

ट्रम्पले फेरि एकपटक ग्रीनल्यान्डमाथि नियन्त्रणको कुरा गरेका छन् र त्यसमा डेनमार्कबाट पनि जवाफ आएको छ ।

मंगलबार पत्रकार सम्मेलनमा ट्रम्पलाई सोधिएको थियो– के तपाईँ डेनमार्कको स्वायत्त क्षेत्र (ग्रीनल्यान्ड) वा पनामा नहरका लागि सैन्य वा आर्थिक शक्ति प्रयोग गर्नुहुन्छ ? यस प्रश्नमा उनले भने, “होइन, म यी दुवैमा तपाईंलाई आश्वासन दिन सक्दिन ।”

तर, उनले आर्थिक सुरक्षाका लागि ग्रीनल्यान्ड र पनामा नहर आफूले चाहेको बताए । उनका छोरा डोनाल्ड ट्रम्प जुनियरले ग्रिनल्याण्डको भ्रमण गरेका बेला ट्रम्पले ग्रिनल्याण्डलाई लिएर यो बयान दिएका हुन् ।

उनी ग्रिनल्याण्डको राजधानी नुक पुगेका छन् । ट्रम्प जुनियरले आफू जनतासँग कुरा गर्न व्यक्तिगत भ्रमणमा आएको र सरकारी अधिकारीहरूलाई भेट्ने कुनै योजना नभएको बताएका छन् ।

डोनाल्ड ट्रम्पको प्रतिवाद ग्रीनल्यान्डका प्रधानमन्त्रीले गर्दै आएका थिए । तर मंगलबार डेनमार्कका प्रधानमन्त्री मेटे फ्रेडरिकसन पनि प्रतिवादमा उत्रिइन् । उनले ट्रम्पको दाबीलाई अस्वीकार गर्दै अमेरिकाले ग्रिनल्यान्ड कब्जा गर्न सैन्य र आर्थिक शक्ति प्रयोग नगर्ने बताइन् ।  

यससँगै फ्रेडरिकसनले आर्कटिक क्षेत्रमा अमेरिकाको बृहत्तर चासोलाई आफूले स्वागत गरेको बताइन् । तर, साथसाथै उनले ग्रिनल्यान्डका जनताप्रति ‘सम्मानपूर्ण’ ढंगले काम गर्नुपर्ने स्पष्ट पारिन् । 

प्रधानमन्त्री फ्रेडरिकसेनलाई पनि ट्रम्प जुनियरको ग्रीनल्यान्ड भ्रमणको बारेमा प्रश्न सोधिएको थियो । जवाफमा उनले भनिन्, “ग्रीनल्यान्ड ग्रीनल्यान्डवासीहरुको हो र स्थानीय जनताले मात्र यसको भविष्य तय गर्न सक्छन् ।”

उनले ‘ग्रीनल्यान्ड बिक्रीका लागि होइन’ भन्ने कुरामा पनि सहमति जनाइन् । उनले डेनमार्क र अमेरिका दुवै नेटो सदस्य राष्ट्र भएकाले अमेरिकासँग घनिष्ठ सम्बन्ध कायम गर्नुपर्नेमा जोड दिइन् ।

ट्रम्प किन ग्रीनल्यान्ड चाहन्छन् ?

ग्रनल्यीान्ड उत्तरी अमेरिकादेखि युरोपसम्मको छोटो मार्गमा पर्ने विश्वको सबैभन्दा ठूलो टापु हो । यो अमेरिकाको सबैभन्दा ठूलो अन्तरिक्ष सुविधाको केन्द्र पनि हो ।   अमेरिकाले लामो समयदेखि  ग्रीनल्यान्डलाई रणनीतिक रूपमा महत्वपूर्ण मान्दै आएको छ । अमेरिकाले शीतयुद्धको समयमा थ्यूलीमा एक रडार बेश स्थापना गरेको थियो ।

यसका साथै विश्वका धेरै दुर्लभ खनिजहरूको ठूलो भण्डार पनि ग्रीनल्यान्डमा छ, जसको प्रयोग ब्याट्री र उच्च प्रविधिका उपकरणहरू बनाउन गरिन्छ ।

रुसी र चिनियाँ जहाजहरूको निगरानी गर्न अमेरिकी सेनालाई यो टापु अत्यन्त महत्वपूर्ण रहेको ट्रम्पको विश्वास छ । “म स्वतन्त्र संसारको रक्षा गर्ने कुरा गर्दैछु,” उनले मंगलबार पत्रकारहरूलाई भनेका थिए ।

२१ लाख वर्ग किलोमिटर क्षेत्रफल भएको ग्रिनल्याण्ड टापुको जनसंख्या मात्र ५७ हजार छ । कयौं प्रकारका स्वायत्तता प्राप्त गरेको ग्रिनल्याण्डको अर्थव्यवस्था डेनमार्कको अनुदानमा निर्भर छ । यो डेनमार्कको एक हिस्सा पनि हो । ग्रीनल्यान्ड टापुको ८० प्रतिशत भूभाग स्थायी रूपमा लगभग ४ किलोमिटर बाक्लो हिउँलो ढाक्ने गर्छ । 

पहिलो पटक अमेरिकी राष्ट्रपति हुँदा ट्रम्पले यो आर्कटिक टापु किन्ने इच्छा व्यक्त गरेका थिए । त्यतिबेला पनि उनको भनाइलाई त्यसरी नै अस्वीकार गरियो जसरी अहिले गरिएको छ ।

ग्रिनल्याण्ड किन्ने सुझाव दिने ट्रम्प पहिलो अमेरिकी राष्ट्रपति भने होइनन् । यो विचार पहिलो पटक १८६० मा अमेरिकाको १७ औं राष्ट्रपति एन्ड्रयू जोन्सनले राखेका थिए । 

पनामा नहरको समस्या के हो ?

ट्रम्पले पनामा नहरको प्रयोग गरेबापत पनामाले अमेरिकासँग धेरै महँगो रकम लिइरहेको आरोप लगाएका छन् । त्यसैले यसलाई फिर्ता लिनु अर्थात् पुनः अमेरिकी नियन्त्रणमा राख्नुपर्ने भनाई ट्रम्पको छ । 

ट्रम्पले पनामा नहर आफ्नो देशका लागि निकै महत्वपूर्ण रहेको बताउँदै आएका छन् । यसबाहेक, पनामा नहरमा चिनियाँ सैनिकको नियन्त्रण रहेको र उनीहरूले अवैध रूपमा सञ्चालन गरिरहेको ट्रम्पको आरोप छ ।

तर, पनामाका राष्ट्रपति जोसे राउल मुलिनोले यी दाबीहरूमा कुनै सत्यता नरहेको बताउँदै ट्रम्पको भनाईको खण्डन गरेका छन् । उनले पनामा नहरमा चिनियाँ हस्तक्षेप नभएको बताएका छन् । 

हङकङस्थित सीके हचिसन होल्डिङ्सले एट्लान्टिक र प्रशान्त महासागरलाई जोड्ने पनामा नहरको प्रवेशद्वारमा रहेका दुईवटा बन्दरगाहको व्यवस्थापन हेर्छ । 

सन् १९०० को सुरुवातमा बनेको पनामा नहरको नियन्त्रण सन् १९७७ सम्म अमेरिकासँग रहेको थियो । अमेरिकी राष्ट्रपति जिमी कार्टरको मध्यस्थतामा पनामा नहर पनामालाई फिर्ता गरिएको थियो । त्यसपछि १९९९ देखि यसको नियन्त्रण पूर्ण रूपमा पनामासँग रहँदै आएको छ ।

“पनामा नहर पनामालाई हस्तान्तरण गर्नु ठूलो गल्ती थियो । हेर्नुहोस्, (कार्टर) राम्रो मानिस थिए । तर त्यो ठूलो गल्ती थियो,” ट्रम्पले भने । 
(बीबीसीबाट भावानुवाद)