काठमाडौं । मनसुनबाहेकका सिजनमा सामान्यतः कोसी, वाग्मती र गण्डकी प्रदेशमा अरू क्षेत्रको तुलनामा बढी वर्षा हुन्छ । यी तीन प्रदेशका पनि केही स्थानमा अरू क्षेत्रको तुलनामा बढी वर्षा हुन्छ ।

कोसीको संखुवासभा, गण्डकीको कास्कीको लुम्ले र आसपासका केही क्षेत्र र वाग्मतीका दोलखाको जिरी, सिन्धुपाल्चोक र रसुवाका केही भूभागमा अरू स्थानमा भन्दा बढी वर्षा हुने गरेको मौसम पूर्वानुमान महाशाखाका मौसमविद् रोजन लामिछाने बताउँछन् ।

प्रिमनसुन र पोस्ट मनसुनको समयमा यी क्षेत्रमा अरू भूभागको तुलनामा वर्षा बढी हुने गरेको महाशाखाका अर्का मौसमविद् मीनकुमार अर्यालको भनाइ छ । 

स्थानीय वायु धेरै सक्रिय रहने ठाउँमा बढी वर्षा हुने गरेको हो । तर, स्थानीय वायु सक्रिय हुँदैमा वर्षा हुन्छ नै भन्ने हुँदैन । “जहाँ जलवाष्पयुक्त वायु धेरै हुन्छ, त्यहाँ स्थानीय प्रणाली सक्रिय हुँदा ती स्थानमा वर्षा हुन्छ,” मौसमविद् अर्यालले बाह्रखरीसँग भने ।

ताल, नदी तथा पानी धेरै भएको स्थानमा वर्षाको सम्भावना बढी हुने उनले जानकारी दिए । “जहाँ तालतलैया र नदी धेरै छन्, त्यहाँ हपक्कै गर्मी भएको अवस्थामा स्थानीय वायु सक्रिय हुँदा पानी पर्छ,” उनले भने, “गर्मीले जलवाष्पयुक्त वायु बनाउँछ । र, स्थानीय प्रणाली सक्रिय हुँदा पानी पर्छ । यस्तो अवस्था सामान्यतः प्रिमनसुन र पोस्ट मनसुनमा हुन्छ ।” अरू सिजनमा भने यस्तो हुँदैन ।

हिमाल, अग्ला पहाड र जंगलले ‘ब्लक’ गरेको खण्डमा त्यसको कुनै ठाउँविशेषमा वर्षा हुने गरेको मौसमविद् बताउँछन् । “जलवाष्पयुक्त वायु बनेर स्थानीय प्रणाली विकास भयो र त्यसलाई हिमाल र पहाडले ब्लक गर्दा त्यसलाई छिचोलेर अर्कोपट्टि जान नसक्दा त्यस्तो हिमाल र पहाडका अगाडितिर वर्षा हुन्छ,” मौसमविद् अर्यालले भने, “यही भएर लुम्ले, जिरी, संखुवासभा क्षेत्रमा अलि बढी वर्षा हुने भएको हो ।”

सामान्यतः प्रिमनसुन र पोस्ट मनसुनमा कम वर्षा हुन्छ । जल तथा मौसम विज्ञान विभागले जारी गर्ने दैनिक बुलेटिनमा हरेक दिनजसो कोसी, वाग्मती र गण्डकी प्रदेशका केही स्थानमा वर्षाको सम्भावना पूर्वानुमान गरिएको हुन्छ ।

मार्च, अप्रिल र मे तीन महिना प्रिमनसुन अवधि हो । पोस्ट मनसुन अवधि अक्टोबर र नोभेम्बर हो । जुनदेखि सेप्टेम्बरसम्म चार महिना मनसुन अवधि मानिन्छ ।

महाशाखाकै अर्का मौसमविद् प्रतिभा मानन्धरका अनुसार, पोस्ट मनसुन सकिएपछि विन्टर सिजन (जाडो महिना) सुरु हुन्छ । डिसेम्बर, जनवरी र फेब्रुअरीलाई जाडो महिना भनिन्छ ।

नेपालमा सबैभन्दा सुक्खा महिना नोभेम्बर हो । यहाँ नोभेम्बरमा सबैभन्दा थोरै पानी पर्ने उनको भनाइ छ ।