काठमाडौं । नेपाल कम्युनिष्ट पार्टी (एकीकृत समाजवादी)का अध्यक्ष माधवकुमार नेपाल सत्ता गठबन्धनमा सन्तुष्ट देखिँदैनन् । गठबन्धन लामो समय नटिक्ने उनको अभिव्यक्ति निरन्तर छ ।

“मनमा चैन छैन,” बुधबार पार्टीको चितवन जिल्ला अधिवेशनमै उनले भने, “हामी यो गठबन्धनमा छौं, तर मनमा अल्ली चैन भइराख्या छैन । केही विमति छन् । कहिले के हुन्छ ? म भन्न सक्ने अवस्थामा छैन ।”

विशेषगरी प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल प्रचण्ड र एमाले अध्यक्ष केपी शर्मा ओलीको व्यवहारप्रति नेपाल आक्रोश पोखिरहेकै छन् ।  उनले नेताहरूले नमिलाए राजनीति दुर्घटनामा जान सक्ने चेतावनीसमेत दिँदै आएका छन् । 

वैशाख १७ गते पार्टी कार्यालय आलोकनगरमा अखिल नेपाल महिला संघको कार्यक्रममा उनले देश गलत दिशामा नजाओस् भन्नेमा सचेत रहेको बताए । 

“देशको राजनीति गलत दिशामा नजाओस् भन्ने कुरामा हामी सजग छौँ । कताबाट बाटो घुम्छ विचार गरिरहेका छौँ,” उनले भने, “घुम्ती बाटोमा हिँड्दा दुर्घटनामा नपरोस् भन्नेमा विचार गरिरहेका छौँ ।”

एकीकृत समाजवादी सरकारमा सामेल हुने बेलामा नै रोचक बनेको थियो । 

०७९ फागुन २१ गते एमाले, माओवादी, राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टी, जनता समाजवादी पार्टीबीच आठबुँदे सहमति भयो । प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहालले नेपाली कांग्रेससहितका दलको गठबन्धन तोड्दा एकीकृत समाजवादीलाई सामेल गराएका थिएनन् ।  

तर, त्यही दिन दाहालले नेपालको निवास कोटेश्वर पुग्दै सरकारमा सामेल हुन आग्रह गरेका थिए । नेपालले गठबन्धन बनाउँदा बेवास्ता गरेको भन्दै सरकारमा सहभागी हुन अस्वीकार गरे । 

फागुन २२ गते प्रधानमन्त्री, एमाले अध्यक्ष केपी शर्मा ओलीसहितका नेतासहित फेरि नेपाल निवास कोटेश्वर पुगे, फकाउने उद्देश्य बोक्दै । फागनु २३ गते नेपाली कांग्रेसका सभापति शेरबहादुर देउवाले अर्को गठबन्धन बनाउने प्रयास पनि गरेका थिए । अर्थात्, माधव नेपाल तानातानमा परेका थिए । 

देउवासहितका नेता सहकार्यको प्रस्ताव लिएर कोटेश्वर पुगेका थिए ।

तर, एकीकृत समाजवादीले कांग्रेसको प्रस्ताव अस्वीकार गरी दुई मन्त्रालय लिँदै प्रचण्ड सरकारमा सामेल भयो । भानुभक्त जोशी संघीय मामिला तथा सामान्य प्रशासन र धनबहादुर बुढालाई सहरी विकास मन्त्री बन्ने अवसर मिल्यो ।

सरकारमा सामेलयता एकीकृत समाजवादीका नेताहरू सन्तुष्ट सुनिएको छैन । राष्ट्रियसभाको अध्यक्षको निर्वाचन र प्रधानमन्त्रीको विश्वासको मत लिने बेलामा पनि रस्साकस्सी चलेको थियो ।  एकीकृत समाजवादीले विगतका सहमति कार्यान्वयन नभएको अडानसहित लिखित सहमति नगरी विश्वासको मत नदिने निर्णय गरेको थियो । 

त्यसपछि फागुन २९ गते एकीकृत समाजवादीसहित पाँच दलबीच सात बुँदे सहमति भएको थियो । उक्त सहमतिपछि एकीकृत समाजवादीले प्रधानमन्त्री प्रचण्डलाई विश्वासको मत दिने पक्षमा उभिएको थियो ।

एकीकृत समाजवादीका नेता राजेन्द्र पाण्डे, प्रमुख सचेतक मेटमणी चौधरी पनि गठबन्धन प्रति सन्तुष्ट देखिँदैन । प्रधानमन्त्रीलाई विश्वासको मत दिँदा नै पाण्डेले प्रतिपक्षीलाई सघाउन पुग्ने अभिव्यक्ति दिएपछि प्रधानमन्त्री आक्रोशित बनेका थिए । 

त्यस्तै, प्रदेशका मन्त्री र मुख्यमन्त्री नियुक्तिमा पनि एकीकृत समाजवादीको विमति छ । सुदूरपश्चिम प्रदेशको मुख्यमन्त्री नागरिक उन्मुक्ति पार्टीका अध्यक्ष रन्जीता श्रेष्ठ पक्षका कैलाश चौधरीलाई बनाउने निर्णयविरुद्ध एकीकृत समाजवादी उभिएको थियो ।

आफ्नो पार्टीलाई मुख्यमन्त्री दिने सहमति उल्लंघन भएको जिकिरसहित एकीकृत समाजवादी नागरिक उन्मुक्ति पार्टीकै लक्ष्मण किशोर चौधरीलाई मुख्यमन्त्री बनाउन हस्ताक्षर गरेको थियो । जसमा कांग्रेसको साथ थियो । तर, पार्टीले मुख्यमन्त्री पाउने सहमति भएपछि हस्ताक्षर फिर्ता लिइएको थियो ।

तर, एमालेले सुदूरपश्चिम संसदीय दलका नेता दीर्घ सोडारीबाहेकलाई मुख्यमन्त्री स्वीकार गर्ने अडान लियो । मुख्यमन्त्रीमा एमालेले समर्थन नगर्ने संकेत पाएपछि नेपालले वैशाख ५ गते कांग्रेस सभापति देउवासँग गोप्य भेटवार्ता गरेका थिए ।

एमालेले सोडारीलाई मुख्यमन्त्री बन्न नसघाए कांग्रेसलाई सघाउने र दीर्घकालीन रुपमा सहकार्य गरी जाने सहमति उनीहरूबीच बनेको थियो ।

तर, एमालेले सोडारीलाई समर्थन गरेपछि गठबन्धनको संकट टरेको थियो । केन्द्रीय सरकारमा दुई मन्त्री, सुदूरपश्चिममा मुख्यमन्त्री र प्रदेश सरकारहरूमा सहभागी रहे पनि नेताहरूले विमति प्रकट गर्न छाडेका छैनन्  । 

प्रतिपक्षी दल नेपाली कांग्रेस माधवकुमार नेपाललाई प्रधानमन्त्री बनाउने गरी गठबन्धनको तयारीमा जुटिरहेको चर्चा पनि राजनीतिक वृत्तमा हुँदै आएको छ । पूर्वप्रधानमन्त्रीसमेत रहेका नेपालले वैशाख १७ गते पार्टी कार्यालय आलोकनगरमा भएको कार्यक्रममा आफू प्रधानमन्त्री बन्ने हो कि भनेर कतिपयलाई पोल्न थालेको टिप्पणी गरे ।
 
“हामी प्रधानमन्त्री बन्छौँ कि भनेर कतिपयलाई पोल्न थालेको छ,” उनले भनेका थिए, “तिनीहरूलाई पोले पोलोस् । दनदनी आगोले पोलोस् । त्यस्ता प्रवृत्ति बोक्नेलाई धिक्कार भन्नुपर्छ !”

बेचैन किन ?

एकीकृत समाजवादी प्रदेशको भागबण्डा असन्तुष्ट थियो । अब यतिखेर प्रदेशको भागबण्डाको विवाद सतहमा छैन । तथापि, अध्यक्ष नेपालको असन्तुष्टिको अभिव्यक्ति आउनुकापछाडि कारणबारे नेताहरू पनि अनभिज्ञता प्रकट गर्छन । 

“यसअघि सम्मानजनक भागबण्डा नहुँदा असन्तुष्टि थियो । यतिखेर त ठीकै छ । हिजो अध्यक्षले किन त्यस्तो अभिव्यक्ति दिनुभयो बुझ्न सकिएन,” एक नेताले बाह्रखरीसँग भने । पार्टीका उपाध्यक्ष केशवलाल श्रेष्ठले भने प्रधानमन्त्रीकै कारण गठबन्धन लामो समय जानेमा विश्वस्त हुन नसकिने बताए । 

“गठबन्धन कहिलेसम्म जान्छ भन्ने अवस्था नै छैन । त्यो प्रधानमन्त्रीकै कारण हो नि त । प्रधानमन्त्रीज्यूले आफू अनुकूल गठबन्धन बदलिरहनुभएको छ,” उनले भने ।

माओवादीका अध्यक्षसमेत रहेका प्रधानमन्त्री प्रचण्ड र एमाले अध्यक्षले तत्काल पार्टी एकताको सम्भावना नरहेको अभिव्यक्ति दिएपछि एकीकृत समाजवादीका नेताहरू झस्किएका छन् । 

भदौ १० गते गोदावरीमा आयोजित कार्यक्रममा दुई नेताले पहिले जस्तो हतारमा पार्टी एकता नगर्ने र सहकार्य गर्दै जाने सन्देश दिएका थिए ।

उपाध्यक्ष श्रेष्ठ सरकार गठनका बेलामा गरिएको अपेक्षामा तुषारापात भएको बताउँछन् । 

“गठबन्धनमा वामपन्थीहरूको बाहुल्यता छ । तर, प्रधानमन्त्री र एमाले अध्यक्षले वामपन्थी एकता हुन सक्दैन भनेर सार्वजनिक रुपमा बोल्नुभयो । यो गठबन्धनले वामपन्थीलाई बलियो बनाउने, वामपन्थी एकतातर्फ अघि बढ्छ भन्ने अपेक्षमा उहाँहरूको अभिव्यक्तिले तुषारापात भएको छ । त्यसैले गठबन्धन कति जान्छ भन्न सकिँदैन,” श्रेष्ठ भन्छन् । 

देशभित्र र बाहिरका चलखेलले गठबन्धनको आयु लामो नरहेको भनाइ उनको छ । 

“राजनीतिक अस्थिरता नभएको अवस्थामा विभिन्न ढंगले चलखेल भइरहेकै छ । देशभित्रै पार्टी पनि यो वा त्यो वाहनामा लाग्ने र बाह्य शक्तिले नेपालको राजनीतिलाई अस्थिर बनाउने प्रयत्न अनवरत भइरहेको छ,” श्रेष्ठ भन्छन् ।
 
राजनीतिक विश्लेषक श्याम श्रेष्ठको भने नेपालको अभिव्यक्ति र वेचैनीलाई ‘बार्गेनिङ टुल्स’का रुपमा हेर्छन् । 

“माधव नेपालको बार्गेनिङ टिप्स जस्तो लाग्छ । आफ्नो हैसियतभन्दा बढी लिन च्याँखेदाऊ थापे जस्तो देखिन्छ । न उनले गठबन्धन छाड्छन्, न त धम्की,” श्रेष्ठको ठम्याइ छ । 

पार्टीका नेताले पनि पार्टीका नेताहरू पनि यसअघिको असन्तुष्टि बार्गेनिङ नमिलेकै कारण भएको स्वीकार गर्र्दै आएका छन् ।  देशमा गठबन्धन संस्कृति नभएको र नेताहरूको अभिव्यक्तिले अस्थिरतालाई मलजल गरिरहेको विश्लेषक श्रेष्ठ बताउँछन् । 

“यस्तो अविश्वासको वातावरण नबन्नुपर्ने हो । नेपालमा गठबन्धन संस्कृति नै भएन,” उनले भने, “देशलाई राजनीतिक स्थिरता चाहिएको छ । यी नेताहरू हमेशा राजनीतिक अस्थिरताका कुरा गर्छन् । यसले देशको, नेताको भलो हुँदैन ।”