काठमाडौं । नेकपा (एकीकृत समाजवादी) सुदूरपश्चिमको मुख्यमन्त्री चयनमा केन्द्रीय  तहको समझदारीविरुद्धमा उभिएपछि अन्योलता बढेको छ ।

आइतबार नागरिक उन्मुक्ति पार्टीका दुई सांसदले मुख्यमन्त्रीमा दाबी पेश गरेपछि प्रदेश प्रमुख नाजिर मियाँले  दुई दिनभित्र निर्णय दिने बताएका छन् ।  उन्मुक्तिका संरक्षक रेशम चौधरीपक्षीय लक्ष्मणकिशोर चौधरी र अध्यक्ष रन्जीता श्रेष्ठ पक्षका कैलाश चौधरीले मुख्यमन्त्रीमा दाबी गरेका छन् । 

केन्द्रीय सत्ता गठबन्धनको एक घटक एकीकृत समाजवादीले पहिले सुदूरपश्चिमको मुख्यमन्त्री आफूहरुले पाउने सहमति भएको दाबी गर्दै आएको छ ।  एकीकृत समाजवादीले संसदीय दलका नेता दीर्घ सोडारीका नाममा गठबन्धनमा सहमति जुटाउन खोजेको थियो । 

तर, प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल प्रचण्ड र नेकपा (एमाले)का अध्यक्ष केपी शर्मा ओलीले  सुदूरपश्चिमको मुख्यमन्त्री नागरिक उन्मुक्तिलाई दिने सहमति गरेपछि एकीकृत समाजवादी चिढिएको छ ।  आफ्नो भागमा परेको मुख्यमन्त्री उन्मुक्तिलाई दिन खोजिएपछि असन्तुष्ट एकीकृत समाजवादीले सुदूरपश्चिममा नेपाली कांग्रेसले समर्थन गरेका लक्ष्मण किशोरलाई साथ दिएको हो । 

एकीकृत समाजवादीको निर्णयले गठबन्धन दलमा दरार उपन्न हुने आशंका बढेको छ । 

एकीकृत समाजवादी एमाले र माओवादी कसरी अघि बढ्छ भन्ने पर्ख र हेरको नीतिमा देखिएको छ ।  अबको राजनीतिक कोर्ष प्रधानमन्त्री प्रचण्ड र एमाले अध्यक्ष ओलीको भूमिकामा निर्भर रहने निष्कर्ष नेताहरुको छ । 

एकीकृत समाजवादीको नेताहरुको सोमबार अनौपचारिक बैठक बसेको थियो ।  बैठकमा अध्यक्ष माधवकुमार नेपालले गठबन्धनलाई कता लैजाने भन्ने विषय ओली र प्रचण्डमा नै निहीत रहने बताएका छन् । 

उनले वाग्मती, लुम्बिनी, मधेस प्रदेशमा भएको सहमति पनि कार्यान्वयन नभएको र आफूहरुलाई किनारा लगाउँदै गएको भन्दै आक्रोश पोखेका थिए । 

“गठबन्धन बनेपछि आएर सहभागिताका लागि आग्रह गर्नुभयो । हामी गठबन्धमा जाँदा सहमति भए । तर, एकपछि अर्का सहमति उल्लंघन भए । हामीलाई किनारा लगाउने व्यवहार देखिँदैछ,” नेपालले नेताहरूसँग भने, “गठबन्धन बनाएको मुलतः ओली र प्रचण्डकै आग्रहमा हो । यो गठबन्धनलाई कसरी लैजान चाहनुहुन्छ । उहाँहरुमा नै निर्भर रहन्छ ।”

बालुवाटारमा आइतबार भएको बैठकमा अध्यक्ष नेपालले सुदूरपश्चिमको नेतृत्व दिने पूर्वसहमति कार्यान्वयन हुनुपर्ने माग राखेका थिए । 

नाउपालाई दिने देखिएपछि नयाँ सहमति भए जानकारी गराउन भनेर निस्किएका थिए । अहिलेसम्म कुनै खबर नआएको एकीकृत समाजवादीका सचिव जीवनराम श्रेष्ठ बताउँछन् । 

“हिजो नेताहरुले पूर्वसहमति कार्यान्वयन हुनुपर्छ , नयाँ सहमति भए जानकारी गराउनुस् भन्नुभएको थियो । अहिलेसम्म कुनै जानकारी आएको छैन,” श्रेष्ठ भन्छन्, “गठबन्धनलाई कता लैजाने भन्ने कुरामा उहाँहरूको निर्णय निर्भर रहन्छ ।”

एकीकृत समाजवादीका सुदूरपश्चिम प्रदेश सदस्य प्रकाश रावलले अहिलेसम्म निर्णय फेरिने अवस्था नरहेको बताए । 

“सुदूरपश्चिमको नेतृत्व हामीले पाउने भन्ने थियो । तर, अन्तिम समयमा निराश बनाउने काम भयो । त्यसैले हामीले नागरिक उन्मुक्तिका अर्का सांसदको पक्षमा उभियौं,” उनी भन्छन्, “अहिलेसम्म हाम्रो निर्णय फेरिने भन्ने छैन । केन्द्रले यसरी हुँदैन, यसरी जानुप¥यो भन्ने अवस्थामा निर्णय फेरिन पनि सक्छ ।”

गठबन्धनमा भागबण्डामा असन्तुष्टि पोख्दै आएको एकीकृत समाजवादीको सुदूरपश्चिमको निर्णय नफेरिए अरु प्रदेश र केन्द्रमा समेत त्यसको असर पर्न सक्ने आकलन हुन थालेको छ ।

अनि खनिए ओली...
एमाले अध्यक्ष ओली एकीकृत समाजवादीको निर्णयमाथि खनिएका छन् ।  सोमबार संसदीय दलको बैठकमा उनले एकीकृत समाजवादीले अराजनीतिक निर्णय लिएको टिप्पणी गरे ।  देशको राजनीति सही दिशामा गइरहेका बेला आशंका, अन्योलकोे पैदा गर्ने निर्णय गरेको भन्दै ओलीले आक्रोश पोखे । 

“एकीकृत समाजवादी नामको पार्टीले अराजनीतिक निर्णय लियो । जुन सही दिशामा राजनीति फर्किंदै थियो । अहिले यतिबेला आन्तरिक रुपमा त्यसमा विपक्षहरुको आशा पलाउने गरी जनतामा आशंका, अन्योल र निराशा केही मात्रामा भएपनि पैदा हुनेगरी त्यस पार्टीले कदम चाल्यो ,” ओलीले भने,“आन्तरिक रुपमा त्यसका बोली, व्यवहार, बार्गेनिङ सबै त्यस्तै खालको थिए । तर हिजो बाहिर नै प्रकट भयो ।”

केन्द्रीय समीकरणबाट नागरिक उन्मुक्ति पार्टीलाई समर्थन नगर्ने र कांग्रेस केन्द्रित समीकरणबाट  समर्थन गर्ने उसको निर्णयले दक्षिणपन्थी अवसरवादी चरित्र प्रकट भएको ओलीको भनाइ छ । 

“दक्षिणपन्थी अवसरवादी चरित्र धेरै नांगो ढंगले प्रकट भयो । यस्तो नहुनुपर्ने थियो । कम्युनिष्ट साईनबोर्ड राख्ने, नेकपा राख्ने अगाडि र काम चाहीँ अरुको हितमा गर्ने र समाजवादको पक्षधरहरुलाई कमजोर पार्ने खालको भुमिका बाहिर देखियो,” उनले भने, “सडकमा देखियो  । यसले केही फरक पार्नेवाला छैन ।”

केन्द्रीय समीकरणमा असर गर्छ ? 

नेकपा (माओवादी केन्द्र)का महासचिव देव गुरुङ प्रदेशमा मत नमिल्दैमा केन्द्रीय गठबन्धनमा असर पर्छ भन्ने ठान्दैनन् ।  संघीय प्रणालीमा जाँदा पनि प्रदेशलाई निर्णय गर्ने अधिकार दिने कुरा प्रयोगमा आउन नसकेको उनी स्वीकार्छन् ।  

“प्रदेशको सरकार बनाउने कुरामा कति कुरा मिल्ला कति कुरा नमिल्न सक्छ । त्यहाँ मिल्यो कि मिलेन भन्ने आधारमा नै केन्द्रीय समीकरणलाई हेर्ने कुरा हुँदैन । कुराकानी होला, मिल्दा राम्रो हुन्छ,” उनी भन्छन्,” संघीय प्रणालीमा प्रदेशलाई स्वतन्त्र रुपमा छोड्दिनुपर्ने हो । सरकार गठन, विघटनका कुरामा त्यहाँका पार्टीलाई नै क्षेत्राधिकार दिनुपर्ने हो । तर, हाम्रो अभ्यासमा चाहिँ केन्द्रले नै हेर्न र प्रदेशले पनि केन्द्रले गरिदिए भने हुन्थ्यो भन्ने अपेक्षा राख्ने गरेको छ ।”

एउटै पार्टीभित्र मतभेद रहने भन्दै भिन्न पार्टीहरुका बीचमा राय बाझिनुलाई अन्यथा ठान्न नहुने उनको भनाइ छ । साझा न्यूनतम कार्यक्रमकै विषयमा विवाद नभएकाले सत्तामा असर नपर्ने ठम्याइ गुरुङको छ । 

“एउटै पार्टीभित्र मतभेद हुन्छ भने । भिन्नभिन्न पार्टीका बीचमा आफ्ना राय भइहाल्छ नि ! केन्द्रको सरकारमा न्यूनतम साझा कार्यक्रममा मिल्लेहरुमा विमति भएर केन्द्रमा समीकरणमा जाने कि नजाने भन्ने कुरा भएको छैन । समीकरणमा जाँदा डेमोके्रसीमा कतिसम्म स्वतन्त्र हुने भन्ने कुरामा छलफल चलाउँदै जानुपर्छ ,” गुरुङले बाह्रखरीसँग भने । 

एकीकृत समाजवादीका सुदूरपश्चिम प्रदेश सांसद रावल पनि केन्द्रकै समीकरण अनुुसार प्रदेशमा पनि समीकरण हुनुपर्छ भन्ने अनिवार्य नभएको बताउँछन् । 

“केन्द्रको जस्तो सबै प्रदेशमा हुनुपर्यो भन्ने पनि होइन नि त । केन्द्र खलबलिँदा सातै प्रदेशमा खलबलिने, केन्द्रकै अनुसार समीकरण हुनुपर्छ भन्ने जरुरी  हुँदैन । हाम्रोमा अभ्यास नै गलत छ,” रावल भन्छन् ।

एकीकृत समाजवादीका सचिव श्रेष्ठले आफूहरू कम्युनिस्ट घटकहरूको बाहुल्यता रहेको गठबन्धन जोगाउनुपर्छ भन्नेमा नै रहेको बताए । 

“मुलतः वामपन्थीको नेतृत्वमा भएको यो गठबन्धनलाई बलियो बनाएर लानुपर्छ र मुलुकको हितका पक्षमा काम गर्नपर्छ भन्ने पक्षमा नै छौं,” श्रेष्ठ भन्छन्, “मुुलुकको समृद्धिको पक्षमा दृढ छौं । गठबन्धन बनाउने दलहरुको नियत नै अर्कै हो भने हामीले भन्नु केही छैन । उहाँहरुलाई नै जिम्मा लगाएका छौँ । हेरौं उहाँहरु कसरी जानुुहुन्छ ।”

श्रेष्ठले एमाले अध्यक्ष ओलीले एकीकृत समाजवादीप्रति आक्रोश पोखेर उत्तेजित बनाउन खोजेको दाबी गरे । 

“अभिव्यक्ति दिएर हामीलाई उत्जेजित बनाउने, भड्काउने खालको नियत देखिन्छ । त्यसबाट हामी भड्किने कुरा हुँदैन । दुनियाँले देखेको छ, को दक्षिणपन्थी विचारले ग्रस्त भएका छन् । आजको यो राजनीति अस्थिरतामा पुग्नुको जिम्मेवार को हो ?,” उनको प्रश्न छ ।