काठमाडौं । राष्ट्रियसभाको उपाध्यक्ष पद बिहीबारबाट रिक्त भएको छ । 

उपाध्यक्ष उर्मिला अर्यालले राजीनामा दिएपछि पद खाली भएको हो । माओवादी ‘कोटा’ बाट नारायण दाहाल राष्ट्रियसभाका अध्यक्ष बनेपछि उपाध्यक्ष अर्यालले राजीनामा दिएकी हुन् । 

दाहाल फागुन २९ गते राष्ट्रियसभाको अध्यक्ष निर्वाचित भएका थिए ।  अर्याल पनि माओवादी कोटाबाट ०७९ माघ २३ गते उपाध्यक्ष बनेकी थिइन् ।  गठबन्धनको भागबण्डाअनुसार अरु नै दले नै उपाध्यक्ष पाउने भएपछि उनले राजीनामा दिएकी हुन् । 

अर्यालले राष्ट्रियसभा अध्यक्षमा दाहाल निर्वाचित भए लगत्तै राजीनामा दिने तयारी गरेकी थिइन् ।  तर, पार्टीको निर्देशन नआएकाले कुरिरहेकी अरु दलका सांसदसँग पनि उनले सुनाएकी थिइन् ।  केन्द्रको निर्देशनपछि उनले बिहीबार पदबाट राजीनामा बुझाएकी हुन् । 

अध्यक्ष दाहालले शुक्रबारको राष्ट्रियसभा बैठकमा अर्यालको राजीनामा स्वीकृत भएको जानकारी गराएका छन् ।  राष्ट्रियसभा नियमावलीअनुसार रिक्त भएको १५ दिनमा अध्यक्ष÷ उपाध्यक्ष चयन गर्नुपर्ने व्यवस्था छ । 

“अध्यक्ष वा उपाध्यक्षको पद रिक्त भएमा पद रिक्त हुँदाका बखत अधिवेशन चलिरहेको भएमा  पद रिक्त भएको मितिले पन्ध्र दिनभित्र र अधिवेशन नचलेको भएमा त्यसपछि अधिवेशन सुरु भएको मितिले पन्ध्रदिनभित्र निर्वाचन गरिसक्नुपर्नेछ,” राष्ट्रियसभा नियमावलीमा भनिएको छ ।

संविधानको धारा ९२ को उपधारा (२) अनुसार अध्यक्ष वा उपाध्यक्षमध्ये एक जना महिला हुनुपर्ने व्यवस्था छ । अध्यक्षमा पुरुष भएकाले अब उपाध्यक्ष महिला नै बन्नेछिन् । 

उपाध्यक्षको निर्वाचन अध्यक्षले मिति तोकेको दिन र समयमा हुनेछ ।  उपाध्यक्षको निर्वाचन कहिले भन्ने विषय टुंगो भने भइसकेको छैन । 

उपाध्यक्ष एमाले कि एकीकृत समाजवादी ?

राष्ट्रियसभाको उपाध्यक्ष एमाले वा एकीकृत समाजवादीलाई भन्ने निर्क्योल हुन बाँकी छ । गएको फागुन २१ गते चार दलबीच भएको ८ बुँदे सहमतिमा राष्ट्रियसभाको अध्यक्षमा माओवादी र उपाध्यक्षमा एमालेलाई समर्थन गर्ने उल्लेख थियो । 

सहमतिपत्रमा नेकपा (एमाले)का अध्यक्ष केपी शर्मा ओली, नेकपा (माओवादी केन्द्र)का अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’, राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टीका सभापति रवि लामिछाने र जनता समाजवादी पार्टीका अध्यक्ष उपेन्द्र यादवबीच हस्ताक्षर भएको थियो ।

तर, त्यसको साता दिन नबित्दा नै भएको नयाँ सहमतिअनुसार एमालेले राष्ट्रियसभा उपाध्यक्ष पाउने बुँदा सहमतिबाट हटेको थियो ।  फागुन २९ गते एकीकृत समाजवादीका अध्यक्ष माधवकुमार नेपाललाई समेटर भएको सातबुँदे सहमतिपत्रमा उपाध्यक्षमा एमालेलाई समर्थन गर्ने भन्ने विषय हटाइएको थियो । 

फागुन २९ गते राष्ट्रियसभाका अध्यक्षको निर्वाचन र फागुन ३० गते प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल प्रचण्डले तेस्रोपटक विश्वासको मत लिने तय भएको थियो ।  एकीकृत समाजवादीले आफ्ना माग समेटेर लिखित सहमति नगरे राष्ट्रियसभाको अध्यक्ष र विश्वासको मतको विपक्षमा उभिने अडान लिएको थियो ।

त्यसपछि सातबुँदे सहमति भएको थियो ।  राष्ट्रियसभा उपाध्यक्षमा एकीकृत समाजवादीले दाबी गरेपनि सहमति भने भएको थिएन ।  प्रधानमन्त्रीको विश्वासको मतको कुरा रहेकाले उपाध्यक्षको विषयमा बहस गर्दा वातावरण विगर्न सक्ने भएकाले पनि सो सहमतिमा उल्लेख नगरिएको एमाले नेताहरु बताउँछन् ।

एमाले राष्ट्रियसभा संसदीय दलका नेता देवेन्द्र दाहालले उपाध्यक्ष पद पार्टीले नै पाउने जिकिर गरे ।  “उपाध्यक्ष एमालेले नै पाउने हो,” उनले बाह्रखरीसँग भने, “हाम्रै पार्टीका सांसद उपाध्यक्ष बन्नुहुन्छ ।”  

एमालेका उपमहासचिव विष्णु रिमालले भने उपाध्यक्षका विषयमा छलफल हुन बाँकी रहेको बताए । “भर्खर त उपाध्यक्षले राजीनामा दिनुभएको छ । यो विषयमा हामी प्रवेश गरेका छैनौं । अब कुराकानी होला,” उनले भने । एकीकृत समाजवादीका उपमहासचिव प्रकाश ज्वालाले उपाध्यक्षका विषयमा गठबन्धनमा  सहमति भइनसकेको बताए । 

एकीकृत समाजवादीका सचिव जीवनराम श्रेष्ठले उपाध्यक्षमा पार्टीको दाबी रहेको बताए । अब गठबन्धनमा छलफल भएपछि टुंगो लाग्ने उनको भनाइ छ । 

“गठबन्धनमा हामीले दाबी गरेको हौं । सहमति भइसकेको छैन । अबको बैठकबाट टुंगिएला,” उनले बाह्रखरीसँग भने । 

स्रोतका अनुसार उपाध्यक्ष एमालेले पाउने निश्चित जस्तै छ ।  एकीकृत समाजवादीका एक पदाधिकारीले उपाध्यक्षका लागि पार्टीले मरिहत्ते नगरेको सुनाए । “हामीले पाउनुपर्छ त भनेका हौं । तर, सबै कुरामा हामीले नै पाउनुपर्छ भनेर जिकिर गरिरहन पनि मिलेन । हामीले मरिहत्ते गरेका छैनौं,” ती नेताले उपाध्यक्ष एमालेले नै पाउने संकेत गरे । 

राष्ट्रियसभामा एमालेका १० मध्ये सात महिला सांसद रहेका छन् ।  तीमध्ये ६ वर्षे कार्यकाल माघ ११ गते निर्वाचित भएकी रुक्मिणी कोइरालाको मात्रै छ ।  स्रोतका अनुसार सात महिला सांसदमध्ये विमला घिमिरेको उपाध्यक्ष बन्ने सम्भावना प्रबल छ । उनी ०७६ माघ ९ गते राष्ट्रियसभा सदस्य बनेकी थिइन् । उनको कार्यकाल दुई वर्ष बाँकी छ ।