काठमाडौं ।  घटना–१, एक महिनाअघि धादिङका मनोज थापा बागबजारस्थित पद्मकन्या क्याम्पस अगाडि मोटरसाइकलमा पुगे । पुतलीसडक हुुँदै बागबजार पुगेका मनोज आफ्ना साथी लोकेश कार्कीलाई ‘पिकअप’ गर्न त्यहाँ पुगेका थिए ।

कन्सल्टेन्सीमा काम गर्ने लोकेशले अफिसबाट आउन पाँच मिनेट ढिला गरे । बाहिर मनोज सडककै छेउमा आफ्नो मोटरसाइकलबाट नओर्ली कुरिरहेका थिए । त्यहीबेला बाइकमा सवार ट्राफिक प्रहरीको टोली आइपुग्यो ।

मनोजसँग मोटरसाइकलको कागजात मागे । मनोजले दोहोरो नबोली कागजात र आफ्नो सवारी चालक अनुमति पत्र ‘लाइसेन्स’ ट्राफिक प्रहरीलाई दिए ।ट्राफिक प्रहरीले मनोजलाई भने, “चिट काट्नु पर्छ, किनकि यहाँ बाइक रोक्न मिल्दैन ।”

न त त्यहाँ रोक्नुहुँदैन भन्ने संकेत थियो, न उक्त मोटरसाइकलका कारण जाम नै परेको थियो । केवल परेको थियो त ट्राफिक चालकको नजर । ट्राफिक प्रहरीले चिट काट्ने भनेपछि मनोजले केही प्रतिवाद गर्न नखोजेका होइनन् ।

मनोजले प्रहरीलाई अनुरोध गरे, “म बाइकमै छु पार्किङ गरेर राखेर हिँडेको पनि होइन । साथीलाई पर्खिएको दुई मिनेटमात्रै भएको छ । फेरि यहाँ रोक्न पाइँदैन भनेर पनि कहीँ लेखिएको छैन । किन चिट काट्नु हुन्छ ?”
तर, मनोजको कुरा सुन्नै नचाहेका ट्राफिक प्रहरीले चिट काटेरै हातमा थमाइदिए ।

ट्राफिक प्रहरीले उनको लाइसेन्स लिएर २४ घण्टे पुर्जी थमाएर त्यहाँबाट हिँडे । ट्राफिक प्रहरीले सवारी तथा यातायत व्यवस्था ऐन २०४९ को कसुर हुने दफाको १७ नम्बर अनुसार चिट काटेर पूर्जी थमाए । उक्त बुँदामा सार्वजनिक स्थानमा अरुलाई बाधा पुग्नेगरी मालसामान वा सवारी राख्न नहुने–चलाउन नहुने उल्लेख छ ।

मनोजले सार्वजनिक स्थलमा बाइक पार्किङ गरेका भने थिएनन् । चिट काटेपछि भने उनी ट्राफिक प्रहरीको व्यवहारप्रति चित्त नबुझेर उपत्यका ट्राफिक प्रहरी कार्यालयका प्रमुख (डीआईजी) पोषराज पोखरेललाई गुनासो गर्न कार्यालय नै पुगे ।

पोखरेलले गुनासो स्वाभाविक भए पनि उपत्यकामा कारबाही नगरी ट्राफिक व्यवस्थापन नै गर्न नसकिने प्रतिक्रिया दिए । मनोजले जरिबाना बराबरको पाँचसय रुपैयाँ तिरेर बग्गीखानाबाट निस्किए । एकतर्फी भएको सडकको छेउमा बसेर ट्राफिकले संकेत नगर्ने तर अलि अघि लुकेर बसेर लगातार चिट काट्ने गरेको गुनासो आइरहन्छ ।

त्यसबाहेक कुन स्थानमा कुन गतिमा सवारी चलाउने भन्ने जानकारी पनि सार्वजनिकरुपमा नराखी ट्राफिकले झुक्याएर चालकलाई हैरानीमा पार्ने गरेको गुनासो पनि लगातार आइरहने गुनासो अन्तर्गत नै पर्छ । ट्राफिक प्रहरीको यस्तो व्यवहारप्रति चालक खुसी देखिँदैनन्  । भन्छन्, “स्पष्टसँग संकेत लेखिदिए भैहाल्छ, फेरि लुकेर बस्नुपर्ने ठाउँभन्दा अलिकति अघि बसेर यता जान पाइँदैन भने पनि हुन्छ । तर त्यसो गरिँदैन ।”

यस्तै कारबाहीमा परेका चालक विवेक थापा भन्छन्, “ट्राफिक नियम पालना गर्नै पर्छ । नियम नै उल्लंघन गर्न पाउनुपर्छ भन्ने हाम्रो कुरा होइन । तर, कहिलेकाही सामान्य मानवीय त्रुटिमा परेर हुने कमजोरीमा पनि ट्राफिक प्रहरीको व्यवहार राम्रो हुँदैन ।”

ट्राफिक प्रहरी आफ्नो काम देखाउन र राजस्व संकलन होस् भन्ने उद्देश्यले सवारी चालकमाथि निर्मम हुने गरेको आरोप लाग्ने गरेको छ । तर, उपत्यका ट्राफिक प्रहरी कार्यालयका एसएसपी राजेन्द्र भट्ट भने सो कुरा अस्वीकार गर्छन् ।

उनी भन्छन्, “राजस्व संकलन गर्ने भन्ने उद्देश्य त होइन । ट्राफिक नियमको कडिकडाउ गरिएको हो । त्यसो गर्दा चालकहरु असन्तुष्ट भएका होलान् ।”

पछिल्लो समय राइड सेयरको नाममा मोटरसाइकल चालकहरुले यात्रु खोज्ने नाममा सडक जाम गर्ने गरेको उनको भनाई छ । ट्राफिक प्रहरीले पछिल्लो समय चेकिङ र सीसीटीभीको माध्यमबाट ट्राफिक निगरानी बढाएको छ । सवारी चालकको गतिनियन्त्रणका लागि स्पिड गनसमेत प्रयोगमा ल्याएको छ ।

पाँच महिनामा करिब चार लाख चालक कारबाहीमा

उपत्यका ट्राफिक प्रहरीको पछिल्लो पाँच महिनाको कारबाही तथ्यांकले नै उपत्यकामा ट्राफिक कारबाहीको दर उच्च रहेको देखाएको छ । ट्राफिक प्रहरीको तथ्यांकअनुसार चालु आर्थिक वर्षको पाँच महिनामा तीन लाख ७० हजार ९८३ सवारी चालक कारबाहीमा परेको देखाएको छ ।

उनीहरुबाट २८ करोड ४८ लाख ४८ हजार ५७ रुपैयाँ राजस्व संकलन भएको कार्यालयका एसएसपी भट्टले जानकारी दिए । अघिल्लो आर्थिक वर्ष २०७९–०८० मा समेत ट्राफिक प्रहरीले कारबाहीबाट ६३ करोड ५४ लाख १९ हजार ८२२ रुपैयाँ राजस्व संकलन गरेको देखिएको छ । 

यो वर्ष कूल आठ लाख ९५ हजार ६१ जना चालक कारबाहीमा परेका थिए ।त्यसअघिको आर्थिक वर्ष २०७८–०७९ मा ३३ करोड १३ लाख ६८ हजार २१८ रुपैयाँ राजस्व संकलन भएको छ । पछिल्लो समय सीसीटीभीको निगरानी र चेकिङमा कडाइ हुँदा कारबाहीको दर बढेको ट्राफिक प्रहरीको दाबी छ ।