मान्छेले सास फेर्न र रुन जन्मनेबित्तिकै सिक्छ । रुनु असन्तुष्टि व्यक्त गर्नु त हो । पछि बाँचुन्जेल सास त उसरी नै फेर्छ तर रुवाइको रूप भने बदलिँदै जान्छ । कतिले त अरूलाई रुवाउन थाल्छन् । अनि कतिपय आँसु नै सुक्ने गरी रुन्छन् । यही रुवाइ बिस्तारै आक्रोश र दिक्कारीका रूपमा प्रकट हुन्छ । सम्भवतः अहिले राजनीतिक दलहरूसँग थाकेर नेपाली जनताको यही रुवाइ रोषका रूपमा प्रकट हुन थालेको छ ।

जनतामात्र होइन राजनीतिक दलका नेता कार्यकर्तासमेत पनि पार्टीहरूसँग रुष्ट देखिन्छन् । यस्तो रोष सबै पार्टीमा छ । विशेषगरी नेताको कार्यशैलीप्रति कार्यकर्ताले बढी नै असन्तुष्टि व्यक्त गर्न थालेका छन् । यसमा पनि एउटा प्रवृत्ति के देखिएको छ भने जुन दल जति पुरानो छ असन्तुष्टि पनि उत्तिकै बढी देखिन्छ । राजनीतिशास्त्रीहरूले यसको कारण खोतल्नेगरी अध्ययन गरे हुने हो ।        

नेता वा दल जति नयाँ छन् तिनीहरूले शङ्काको सुविधा पनि बढी नै पाउनु स्वाभाविकै हो । पुरानै दलमा पनि नेता विशेषको चरित्रअनुसार विरोधको शैली फरक देखिन्छ । उदाहरणका लागि नेकपा (एमाले)मा अध्यक्ष खड्गप्रसाद ओलीविरुद्ध उभिन खोज्नेहरू सबै किनारा लगाइए । त्यसैले होला अहिले एमालेभित्र विरोधको स्वर मन्द हुँदै गएको छ र असन्तुष्टि प्रकट गर्न खोज्नेहरूले पनि अमूर्त शब्द र शैली प्रयोग गर्न थालेका छन् । 

माओवादीभित्र त सबै रुष्ट सबै सन्तुष्ट देखिन्छन् । यदाकदा त पार्टी अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल नै सबैभन्दा चर्का आलोचक बनिदिन्छन् । सायद, माओवादी नेताहरूले अध्यक्ष माओले सन् १९५६ मा चलाएको ‘सयौं फूल फुल्न दिऊँ’ भन्ने अभियानपछिको त्रासद इतिहास बढी नै हेक्का राखेका छन् । यसैले यो चर्चा नेपाली कांग्रेसमा केन्द्रित गरौँ ।

नेपाली कांग्रेसका नेता कार्यकर्ताको विशेषतामध्ये एउटा आफ्नाै नेताको कटु आलोचना गर्नु पनि हो । गाउँका सामान्य कार्यकर्ता पनि नेताको निन्दा गर्न रमाउँछन् । यत्ति हो, अरूले आफ्नो नेताको आलोचना गरेको भने सुन्न सक्तैनन् । प्रतिवादमा उत्रिन्छन् । कांग्रेसभित्रको असन्तुष्टिको अर्को विशेषता चाहिँ ‘सत्ता एलर्जी’ हो । विपक्षमा हुँदा कांग्रेसका कार्यकर्ताले आफ्ना नेताको धेरै खोइरो खनेको सुनिँदैन । सत्तामा पुगेपछि चाहिँ किन हो कुन्नि तिनको पेट पोल्न थाल्छ । यो प्रवृत्ति २००७ सालदेखि सुरु भयो २०१७, २०४७ हुँदै अहिलेसम्म पनि कायमै छ । यसैले हो कि कांग्रेसभित्रको असन्तोषलाई नेताले कहिल्यै सम्बोधन गर्न खोजेको पनि देखिएको छैन । 

अहिले पनि नेपाली कांग्रेसभित्रको आक्रोश र असन्तोष सार्वजनिकरूपमै प्रकट भएको छ । विशेषगरी पार्टी सभापति शेरबहादुर देउवाका समवयी नेता अर्जुननरसिंह केसीले निकै गम्भीर विषय उठाएका छन् । उनले  ‘नेपाली कांग्रेस पार्टीलाई जनताले भ्रष्टाचारको संरक्षक’ मान्न थालेको सकारेका छन् । यसैगरी नेता केसीले ‘कांग्रेसलाई जनताले विकृति र मनपरीतन्त्रको संवाहकका रूपमा चिनेको’ र ‘यथास्थितिको प्रतिनिधि ठानेको’कटु यथार्थ पनि व्यक्त गरेका छन् । नेता केसीका अनुसार अहिलेकै नेतृत्व र विचार लिएर अगाडि बढेमा नेपाली कांग्रेसको भविष्य चुनौतीपूर्ण हुनेछ । उनले आफ्नो पार्टीको नीति, नेतृत्व, विचार, बानी र प्रवृत्तिलाई ‘बासी’ भनिदिएका छन् । 

नेता केसीले जस्तै तर अलि बेग्लै शैलीमा नेपाली कांग्रेसका महामन्त्री द्वयले पनि पार्टीमा देखिएको ‘जडता’प्रति असन्तोष प्रकट गर्दैआएका छन् । महामन्त्रीहरू नै यति निराश र निरीह छन्  भने सभापतिका चाटुकारबाहेक सायद अरू नेता कार्यकर्ता बिरलै सन्तुष्ट होलान् । हालै केही दिन यता महामन्त्री गगन थापाले कांग्रेस बदल्ने ‘पार्टी सुधार्न आवश्यक भए आफू महामन्त्री पद त्याग्न पनि तयार’ रहेको बताउन थालेका छन् । महामन्त्री थापाले त ‘दाग लागेको कांग्रेसको महामन्त्री हुनुभन्दा सफा कांग्रेसको कार्यकर्ता मात्रै भएर बस्दा बडो मजा आउँछ । त्यो बदलिन म तयार हो । सबै तयार हुनुपर्छ’ सम्म भने ।

महामन्त्री थापा बढी नै मुखर छन् । कांग्रेसी वृत्तबाहिर पनि उनीप्रति आकर्षण देखिन्छ । हुनत, महामन्त्रीका रूपमा उनको भूमिका अपेक्षा गरिएजति सन्तोषप्रद नभएको देखेर निराशा पनि बढ्दो छ । तैपनि, उनले हाँक्न पाए भने देशमा केही परिवर्तन हुन्छ कि भन्ने आशा सायद अझै बलियै छ । यसैले हो कि असन्तुष्टि प्रकट गर्दा पनि गगन अपेक्षाकृत आशावादी  हुन्छन् र यदाकदा कटु यथार्थ प्रकट गर्न हिचकिचाउँछन् । 

नेता केसी पनि ‘कांग्रेसभित्र वैचारिक पुनर्जागरणको नयाँ क्रान्ति’का पक्षमा उभिएका छन् ।  कांग्रेसले ‘नयाँ विचार र दृष्टिकोणसहित सुध्रिएको सन्देश’ दिनुपर्छ भन्ने उनको मान्यता स्पष्ट शब्दमा प्रकट गरेका छन् । ‘चौतारामा सभापतिको विरोध गरेर पार्टी सुध्रिदैन’ भन्नेहरूले काँध थापुन्जेल केसी वा थापाका कथनले सभापति देउवालाई खासै असर नपर्ला तर नेता पार्टीको छवि नराम्ररी बिग्रेको र ठूलै शल्यक्रिया नगरेर समाप्त हुने चेतावनी भने कांग्रेसजनले मनन गरे हुने हो । प्रश्न पुरानै हो । उत्तर नपाउँदासम्म सायद दोहरिइरहन्छ - कांग्रेस बचाउने कि देउवाको नेतृत्व ?  

देशमा भएका सबै राजनीतिक र आर्थिक परिवर्तन नेपाली कांग्रेसकै नेतृत्वमा भएको छ । त्यही कांग्रेस अहिले ‘यथास्थितिको प्रतिनिधि’ बन्न पुग्नु राजनीतिक विडम्बना नै हो । यथास्थितिमा रमाउन थाल्नु यसैले कांग्रेसको मौलिक चरित्र र प्रवृत्ति गुमाउनु हो । सायद, मौलिकता छाडेकै कारण कांग्रेसको जनाधार खुम्चिन थालेको हुनुपर्छ ।