site stats
बाह्रखरी :: Baahrakhari
विचार
Global Ime bankGlobal Ime bank
Nabil Bank Banner adNabil Bank Banner ad
SkywellSkywell
योग्य अर्थमन्त्री खोज !

न्यु योर्क टाइम्सको मार्च २ को अनलाइन संस्करणमा एउटा लेखको थालनीमै उल्लेख गरिएको एउटा प्रसंग । गएको अगस्टमा खानेकुरा पुर्‍याउने काम (फुड डेलिभरी) गर्ने एक जना ड्राइभर लेबनानको बेरुतस्थित संघीय बैंककाे शाखामा बन्दुक लिएर पसे । उनले तीनपटक गोली चलाएर चेतावनी दिएपछि नगद पैसा मागे ।

यतिसम्म खासै अनौठो भएन । संसारभर बैंक डकैतीमा यस्तै शैली अपनाउने गरिन्छ । यी ड्राइभरले भने आफ्नै पैसा माग्न डाँकाको शैली अपनाएका रहेछन् । रोगले थलिएका बिरामी बाबुको उपचारका लागि पैसा चाहिँदा पनि बैंकमा जम्मा गरेको रकम नपाएको झोँकमा उनले त्यसो गरेका हुन् । लेबनानकाे अर्थतन्त्र खस्केपछि बैंकबाट रकम झिक्न बन्देज लगाइएकाे रहेछ ।

घटनास्थलमा प्रहरी आएपछि  उनको बचत रकममध्ये ३५ हजार डलर दिन बैंकका अधिकारीहरूसँग तयार भए । अहिले ती ड्राइभर त्यहाँको समाजमा ‘हिरो’ मानिएका छन् रे । समाचारअनुसार लेबनानमा त्यसपछि बैंकबाट पैसा निकाल्न त्यसै शैलीका घटना धेरै हुन थालेका छन् ।

Royal Enfield Island Ad
KFC Island Ad
NIC Asia

***

नेपालको अवस्था अहिले नै लेबनानको जस्तो भएको छैन । सम्भवतः  हुँदा पनि हुँदैन । तर, अर्थतन्त्रमा गम्भीर सङ्कट भन्नेमा विज्ञहरू असहमत छैनन् । विशेषगरी अपेक्षाकृत नियमन नभएको सहकारी र लघु वित्तका नाममा सञ्चालित ‘बचत तथा ऋण’ लिनेदिने संस्थाहरूमध्ये धेरैको अवस्था चिन्ताजनक छ रे !

बैंकहरूभन्दा व्यापक विस्तार र जनताको पनि तिनमा सहज पहुँच भएका कारण धेरै निम्न र निम्न मध्यमवर्गका परिवारहरूले तिनीहरूसँग कारोबार गरेका छन् । यस्ता संस्था डुब्दा धेरै परिवारको एकैपटक बिचल्ली हुन्छ ।

***

केही दिन पहिले दही किन्न रानीबारीको एउटा डेरीमा पसेँ । साथमा नगद पैसा थिएन । डेरीमा ‘फोन पे’ थियो । दही मागेर मोबाइलबाट पैसा तिर्न खोज्दा पसलेले भने - फोन पेको पैसा जम्मा हुने खाता भएको सहकारीले पैसा नै आफूलाई चाहिएका बेला आफ्नै बचत पनि दिएन ।  त्यसैले फोन पे नै बन्द गरेँ । अब अरू कुनै खातामा पनि जम्मा गर्दिन ।

***

यो विफलता समग्र शासनकै हो । राज्यका संयन्त्रले गर्नुपर्ने काम नगर्दा जनतामा असन्तोष र निराशा व्याप्त भएको छ । यही अप्ठेरो अवस्थामा आर्थिक क्षेत्र  पनि अस्तव्यस्त हुँदा समाजमा असन्तुष्टि र निराशा चर्केको हो । यसैले समाधान शासन र अर्थतन्त्र दुवैको सुधारसँगै र देखिनेगरी गरेर खोजिनुपर्छ ।

बंगलादेशका मोहम्मद युनुसले लघु वित्तको सफल प्रयोग गरेका हुन् । नेपालमा उनैको सिको गरेर लघु वित्तको अभ्यास गरिएको हो । यता लघु वित्तले निम्त्याएको सङ्कट नेपाली समाजको स्वभावसँग पनि जोडिएको छ ।

युनुससँग उनले नोबल प्राइज पाउनुभन्दा निकै अगाडि भेट्ने मौका मिलेको थियो । भेटमा उनले भनेका थिए - गरिबीको रेखाबाट कुनै परिवारलाई बाहिर निकाल्ने उपाय सीप र बचतमात्रै हुनसक्छन् । सीप भएको व्यक्तिले नगद आर्जन हुने काम गर्छ र उसको परिवार थप शोषणमा परेन भने गरिबीको रेखाबाट बाहिर निस्किन्छ । यस्तै, कमाएको पैसामा केही बचत गर्न थालेमा पनि त्यसले उसलाई गरिबीको घेराबाट बाहिर निस्कन मद्दत हुन्छ । ग्रामीण बैंकको जोड यिनै दुई पक्षमा केन्द्रित हुनेछ ।

***

नेपालमा भने सिको गर्न त खोजियो तर पाठ सिकिएन । अनि जालीफटाहाले मौका छोपे । गाउँका चोके ब्याज खेलाउने साहुहरू नै लघु वित्तका पनि मालिक भए । अनि उनीहरूले बंगलादेशी ग्रामीण बैंकलाई पाकिस्तानी बैंकजसरी चलाए ।

दक्षिण एसियामा आर्थिक उदारीकरण सबैभन्दा पहिले पाकिस्तानमा सुरु गरिएको थियो । मानव विकास सूचकांकका जनक विख्यात अर्थशास्त्री महबुब उल हकले अर्थमन्त्री हुँदा सन् १९८० कै दशकमा त्यहाँ उदारीकरण सुरु गरेका थिए । त्यही क्रममा निजी बैंकहरू पनि खुले । हक त केही समयपछि अन्तर्राष्ट्रिय सेवामै फर्के तर निजी बैंकका सञ्चालकले भने उदारीकरणको फाइदा लुटे ।

भनिन्छ, पाकिस्तानको शासन र अर्थतन्त्र  अझै पनि केही  प्रभावशाली घरानाको कब्जामा छ । तिनीहरूमध्ये धेरै त पारिवारिक सम्बन्धबाट पनि जोडिएका छन् रे ! सेना, राजनीति, न्यायालय र प्रशासन सबैतिर तिनैको नियन्त्रण छ । बैंकहरूमा पनि तिनैको स्वामित्व हुने नै भयो ।

जनतालाई बचतको मौका र ब्याजको लोभले आकर्षित गरेर पाकिस्तानका निजी बैंकहरूले पर्याप्त निक्षेप सङ्कलन गरेछन् । अनि नक्कली परियोजना बनाएर सञ्चालकहरूले बैंकहरूबाट ऋण लिए । परियोजना असफल भएको भन्दै कतै ऋण मिनाहा र कतै धितो लिलामी गरिएछ । परिपञ्च मिलाएर बैंकहरू डुबाइएछन् । अनि जनताको बचत पनि डुब्ने भयो ।

***

नेपालमा अहिले बंगलादेशी र पाकिस्तानी दुवै लक्षण देखिएका छन् । अझ भनौ बंगलादेशी बोटमा पाकिस्तानी रोग सल्केको छ । यसैले उपचार सजिलो छैन । धेरै ब्याज लिएर गरिबहरूको उठीबास लगाउनेदेखि ऋण लिएर नतिर्ने वा संकलित निक्षेप हडप गर्नेसम्मका संस्थाका सञ्चालक प्रायः कुनै न कुनै राजनीतिक दलका नेता कार्यकर्ता नै छन् ।

 राजनीतिका नाममा ज्यानै मार्दा त 'उन्मुक्ति' पाइने समाज र शासनमा जाबो आर्थिक हिनामिना त्यसमा पनि शासनमा पहुँच नहुने गरिबहरूको सम्पत्ति ! कारबाही हुने त तिनले कल्पनै गरेका छैनन् । कथम् कारबाही थालियो भने न्यायालय छँदैछ वर्षौं झुलाइदिन ।

 यस्तो अवस्थामा पुगेको देशमा आफूले अर्बौं रुपियाँ ऋण लिएकै व्यक्तिले 'बैंकका कर्मचारीलाई मोसो दल्न' आह्वान गर्दा पनि साथ दिन तम्सने युवाको जमात भेटिनु दुर्भाग्य भए पनि आश्चर्य होइन । अब सरकार यो अप्ठेरो परिस्थितिबाट भाग्न वा उदासीन हुन सक्तैन । नेपाललाई असफल राज्य बन्न नदिन पनि सरकारले उपयुक्त कदम चाल्नै पर्छ ।

***

प्रभावकारी नियमन, उदारीकरणबाट पछि नहटी गरिबका पक्षमा आर्थिक पुनर्संरचना र समग्रमा शासनको सुधार अहिलेको कार्यसूची बन्नुपर्ने देखिन्छ । यसो गर्दा संस्थापन र तरमारा वर्गको स्वार्थमा आघात पर्छ । राज्यका सबै क्षेत्रमा ढपक्क ढाकेको यस वर्गको स्वार्थमा असर पर्दा संस्थापनकै जग हल्लिनेछ । अर्कोतिर, यथास्थिति लम्मियो भने संस्थापनकै पनि जरो उखेलिन सक्छ ।

अहिले प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहालले मौका पाएका छन् यसलाई सच्याउने । यसका लागि राजनीतिक प्रतिबद्धता त चाहिन्छ नै कम्तीमा योग्य, इच्छुक र सक्षम अर्थमन्त्री पनि चाहिन्छ । नेताले हैन जनताले विश्वास गर्ने व्यक्ति हुनुपर्छ । देशभित्र मात्र नभएर संसारले पनि पत्याउन सक्नुपर्छ । नेपाल चिनेको, संसार बुझेको तर इमानदार र केही गर्ने आँट तथा हुटहुटी भएको व्यक्ति हुनुपर्छ नयाँ अर्थमन्त्री । सके त ऊ चुनावै नलड्ने व्यक्ति होस् । संसद्मा अहिले यस्तो योग्य र इमानदार व्यक्ति कोही देखिँदैन । यसैले संसद् बाहिरबाट खोजेर ल्याउनुपर्छ ।

हुनत, अहिले पर्टीलाई पैसा जुटाउने अर्थमन्त्री खोजिनेछ । जुन दलको भागमा पर्छ अर्थ मन्त्रालय उही पार्टीको नेताले 'कमाएर' आफूलाई बुझाउने अर्थमन्त्री रोज्ने जोखिम धेरै छ । तर, त्यसो भयो भने मुलुक अकल्पनीय दुर्घटनामा पर्न सक्छ । र त्यसको दोष सबैभन्दा धेरै प्रधानमन्त्री दाहाललाई नै लाग्छ । जनआक्रोश बढ्यो भने पनि चपेटामा पर्ने त दाहाल नै हुनेछन् ।

 दाहालले योग्य अर्थमन्त्री खोज्लान् त ?

NIBLNIBL
प्रकाशित मिति: आइतबार, फागुन २१, २०७९  ११:०६
Sipradi LandingSipradi Landing
प्रतिक्रिया दिनुहोस्
NTCNTC
national life insurance newnational life insurance new
Ncell Side Bar LatestNcell Side Bar Latest
Bhatbhateni IslandBhatbhateni Island
Shivam Cement DetailShivam Cement Detail
City Express Money TransferCity Express Money Transfer
सम्पादकीय
न्यायालयको अवहेलनाको लक्ष्मणरेखा
न्यायालयको अवहेलनाको लक्ष्मणरेखा
SubisuSubisu
Hamro patroHamro patro