काठमाडौं । चार वर्षअघि आइसफल प्रोडक्सनका सञ्चालक आरके (रामकृष्ण पोख्रेल)ले महेश त्रिपाठीलाई म्यासेज गरे– मैले तिमीलाई एउटा स्क्रिप्ट पठाएको छु, पढ है । 

सिनेमा कलेज ओस्कारमा पढाइरहेका महेशलाई केहीले चलचित्रको स्क्रिप्ट पढेर ‘फिडब्याक’ दिन भन्थे । उनका लागि त्यस्तै अनुरोधमध्येको एक थियो, त्यो आग्रह पनि । उनले भने– हुन्छ । पढ्न थाले, स्क्रिप्ट मन पर्‍यो ।

‘नोभेम्बर रेन’मा सानो भूमिकाबाहेक महेशले फिचर फिल्ममा काम गरेका थिएनन् । सर्ट मुभीमा त उनी ‘बाघ’ नै भइगए । तर, त्यसबाट न पैसा आउने न ‘पब्लिक्ली’ धेरैले नै हेर्न पाउने ।

इन्जिनियरिङ छोडेर ‘हिरो’ बन्न सिनेमा पढेको । सिनेमै पढाइरहेका थिए । तर, हिरो हुने भोक मास्टरीले किन मर्थ्यो र ! उनलाई लागिरहेको थियो– म जे छु र जहाँ छु, यो मेरो काम होइन । उद्देश्य यो होइन । र, थिएन पनि । यो त लामो बाटोको एउटा कुइनेटो मात्र हो । जहाँ म अल्झिरहेको छु ।

स्क्रिप्ट पढ्दै जाँदा उनलाई लाग्यो– यो सिनेमामा काम गर्न पाए ! यस्तै सिनेमा त हो मैले खोजेको, जसका कारण ‘नोभेम्बर रेन’पछि यत्तिकै बसिरहेको छु ।

यत्तिको सिनेमाबाट डेब्यु गर्न पाए मेरो करिअरको गोरेटो आफैँ कोरिनेछ –उनलाई लाग्यो ।

महेशलाई यो मौका नगुमाऊँ भन्ने लाग्यो । आरकेलाई भने– दाइ, स्क्रिप्ट मलाई मन पर्‍यो । अडिसन खुल्छ कि होइन ? खुल्छ भने म पनि दिन्छु है ।

‘आऊ न त,’ आरकेले भने । 

आइसफलको कार्यालय लाजिम्पाट पुगे, महेश । लेखक तथा निर्देशक विक्रम सापकोटासँग भेट भयो । अडिसन दिए । व्यक्तिगत रूपमा धेरैलाई बोलाएर र आउनेहरूसँग अडिसन लिइसकेका रहेछन् उनीहरूले ।

विक्रमले महेशका कलेज प्रोजेक्टहरू हेरिसकेका रहेछन् । दुई दिनपछि विक्रमले फोन गरेर भने– एकपटक भेटौँ न । 

महेशमा आशा जाग्यो । ‘ग्रिन सिग्नल’ पाएको महसुस गरे । हुन्छ कि क्या हो ! भन्ने भयो । विक्रमसँग भेट भयो । गफ भयो । स्क्रिप्ट मन परेर मात्र पनि हुँदैन थियो । ‘थर्ट प्रोसेस’ र ‘वेभलेन्थ’ पनि मिल्नुपर्थ्यो । गफको बिट मार्दै विक्रमले भने– यु आर इन ।

वास्तवमा महेशलाई स्क्रिप्ट पठाउँदा नै विक्रम र आरकेले उनलाई फाइनल गरिसकेका रहेछन् । भलै, उनले पछि थाहा पाए । अडिसन त औपचारिकता मात्र रहेछ ।

सम्झौता भयो । एउटा सपना पूरा भयो महेशको । तर, जिम्मेवारीको डरले थिच्न थाल्यो । पाँच सयभन्दा माथि सर्ट फिल्म त गरे, फिचर फिल्ममा लिड क्यारेक्टर गरेको अनुभव उनमा थिएन । सिंगो फिल्म आफ्नै काँधमा बोकेर हिँड्नुपर्ने जिम्मेवारीले उनको मनमा डरले घर गर्‍यो । स्वाभाविक पनि हो । कसैले उनीमाथि विश्वास गरेर करोडौँ लगानी गर्दै थियो ।

मैले सिनेमालाई न्याय गर्न सकिनँ भने के हुन्छ ? त्यसले महेशको निद्रा ‘हराम’ गर्न थाल्यो । आफैँले आफैँलाई सम्झाए– डरले काम हुँदैन । अब कसरी काम गर्ने हो, त्यसको कार्ययोजना बनाउनुपर्छ । होइन भने यो सुनौलो अवसर फुत्किन्छ । मैले डर हटाउन मेरो क्यारेक्टरमा काम गर्नुपर्छ । 

त्यसपछि डिरेक्टरले बनाउन खोजेको सिनेमा के हो, बुझे । र, क्यारेक्टर निर्माणमा जुट्ने निधो गरे । 

सम्झौता गरेको करिब चार महिनामा सिनेमा छायांकनमा जाँदै थियो । 

‘हल्कारा’मा महेश हल्कारा हुन् । सपनाको घर सजाउने क्रममा आउने अवरोधले ऊ ‘अल्कोहलिक’ बनिसकेको छ । महेशले त्यही हल्काराको भूमिका निभाउनु थियो ।

हल्काराको क्यारेक्टर कस्तो होला ? प्रश्नले घर गर्‍यो । महेश भन्थे– झुत्रेझाम्रे लुगा लगाएर गनाउँदै बाटोबाटोमा लड्दै हिँड्ने ।

विक्रम भन्थे– सबै अल्कोहलिस्ट झुत्रेझाम्रे नै हुँदैनन् । सफासुग्गर लुगा लगाएर हिँड्ने व्यक्ति पनि अल्कोहलिस्ट हुन्छ । र, हाम्रो सिनेमाको हल्कारा पनि त्यस्तै क्यारेक्टर हो ।

महेशको दिमागमा ‘क्लिसे क्यारेक्टर’ आएको थियो । विक्रम त्यस्तो होइन भन्थे । को सही ? विवाद नै चल्यो । महेश त्यति बेला ‘कन्भिन्स’ भए, जब उनले एक आफन्तलाई सम्झिए ।

“मेरो एकजना आफन्त हुनुहुन्थ्यो, जो हरेक दिन रक्सी पिउनुहुन्थ्यो । तर, उहाँले दाह्री नकाटेको दिनु हुँदैन थियो । हरेक दिन आइनर गरेर मात्रै सर्टपाइन्ट लगाउनुहुन्थ्यो,” महेश भन्छन्, “हो त, मेरो दिमागमा अल्कोहलिस्टको क्लिसे सिन पो बसिरहेको रहेछ ।”

काम गर्न ‘जब’ छैन । काम नभए पैसा पनि हुँदैन । सधैँभरि कसैले सापटी र उधारो दिँदैन । त्यसैले ऊ सफासुग्गर हुँदैन भन्ने आमबुझाइ हो । महेशको बुझाइ पनि त्यही थियो । तर, सबै अल्कोहलिस्ट कहाँ त्यस्ता हुँदा रहेछन् र ! आफन्तलाई हेरेर महेश कन्भिन्स भए । 

विक्रमले उनलाई कन्भिन्स गरे । महेश आफ्नै विगतमा पनि फर्किए । सिनेमा पढिसकेर पढाउन सुरु गर्नुअघिको आफ्नो विगत सम्झिए । हो त, उनी कहाँ गल्लीमै सुतेर हिँडेका थिए र ! तर, सपनाको सफलता समात्ने फेरो नभेटिँदा उनी कति समय घरमा बसेनन् । पशुपतिका मन्दिरहरू उनका लागि आश्रयस्थल बनेका थिए । त्यहाँ बिनापैसा बाँडिने खाना उनको दालभात थियो । त्यसरी बाँडिने खानामा दालमा चाउचाउको मसला मिसाएर महेश आफैँले खाएकै त हो । निदाउन नसकेर अल्कोहलको सहारा लिएका थिए । तर, उनी ‘क्लिन’नै थिए त ! आफ्नै विगतले पनि कन्भिन्स भए ।

मूलधारे सिनेमामा ‘र’ र ‘पनि’ छुटे ‘टेक’ ‘कट’ गरेर पुनः ‘टेक’ लिइन्छ । तर, यो चलचित्रका लागि महेश क्यारेक्टरको रिसर्चमा निस्किए । ‘इन्टरनल’ र ‘एक्सटर्नल’ पक्षमा स्पष्ट भएपछि कतिपय रिसर्चबाट आएका कुरा पनि स्क्रिप्टमा समेट्न सकिन्थ्यो ।

टाइमफ्रेम वि.सं. २०५५ तिरको थियो । कथा कास्कीको । महेशले विक्रमलाई चरित्र निर्माणका लागि गाउँ जान्छु भने । विक्रमले स्वीकृति जनाए, ‘ओके । टेक योर टाइम  ’

महेश आफ्नै गाउँ कास्कीकोट पुगे । हल्काराको क्यारेक्टर ‘अल्कोहलिक’ थियो । तर, जहाँतहीँ मदिरा पाइँदैन थियो । पाए पनि पैसा कहाँ पाउनु ! नपाउँदा खैनीले पनि त्यसको धीत मानुपर्थ्यो । त्यसैले उनले सेवन गर्न थाले, कहिल्यै सेवन नगरेको खैनी ।

क्यारेक्टरको गहिराइमा पुग्न एक महिनाअगाडिदेखि नै ओठमा चेप्न थाले, बिजुली खैनी । ‘रियालिस्टिक’ सिनेमाको वकालत गर्ने महेशलाई कसैले भनेको होइन, आफैँ खैनी च्याप्न सुरु गरेका थिए । उनले ओठमा खैनी च्याप्न थाले, त्यसको असर घाँटीमा देखिन थाल्यो ।

सिनेमाको छायांकन सकियो । तर, उनको घाँटीमा देखिएको समस्या सकिएन । खाना खानै नहुने भयो । ठाडो घाँटी लगाएर जाउलो खान थाले । के भएको हो थाहा थिएन । त्यसपछि सुरु भयो, अस्पताल धाउने क्रम । कसले के भन्छ, कसले के । जति मान्छे त्यति कुुरा– सातौँ डाक्टरले पत्ता लगाए, भएको के हो । डाक्टरले भने– लुकोप्लेकिया (ह्वाइट प्याच) अर्थात् अत्यधिक मदिरा सेवनबाट मुखमा लाग्ने रोग । बल्लतल्ल रोग त पत्ता लाग्यो, तर निदान भएन ।

धेरै खाना बार्नुपर्ने भयो । घरबाहिर खानै नहुने भयो । घरमै जाउलो खान थाले । “सुरुमा त के भयो के भयो भन्ने भयो । घाँटी, मुख सुक्खा भएर खाना खान समस्या भयो । खैनीले हो भन्नेतर्फ ध्यान नै गएन । पछि मात्रै थाहा भयो,” महेश भन्छन्, “त्यो बेला त जोसमा गरियो । तर, अहिले दुःख पाउँदा त्यति नगरेको भए पनि हुन्थ्यो भन्ने पनि लाग्छ ।”

एक वर्षसम्म उनले दिनमा मुस्किलले दुई गाँस पनि खाना खान सकेनन् । दुई वर्षसम्म बाहिरको केही खाएनन् । भात खाँदा सिता गएर घाँटीमा अड्किन्थ्यो । दुई वर्ष उनले दूधमा ओड्स भिजाएर खाए ।

“अहिले करिब चार वर्ष भयो । तुलनात्मक रूपमा सुधार त भयो, तर ठिक भइसकेको छैन,” महेश क्यारेक्टर खोज्दाको सकस सुनाउँछन् । खैनीको केमिकलले दिएको दुःख अभिनयको मूल्यांकनबाट भुलाइरहेका छन्, उनी ।

विदेश जान नेपाली युवालाई के कुराले बाध्य गरिरहेको छ ? र, ऊ कसरी विचलित हुन्छ ? सिनेमाको कथा थियो । हातमा सीप भएको तर अल्कोहलिकका कारण ‘कठै बिचरा’ भन्ने अवस्थाको चरित्र थियो । महेशले अनुभूत गर्नुपर्ने थियो, अल्कोहलिक चरित्रको । एक हदसम्म त उनले पहिला नै यसको अनुभव लिइसकेका थिए । थप अनुभव गर्न मन लाग्यो । त्यसपछि महेश गाउँका भट्टीमा छिरेका थिए । रक्सी पिएका थिए । र, गाउँलेहरूसँग गफिएका थिए । स्थानीयका कुरा सुने । गाउँलेलाई सघाए । घर छाउनेदेखि जोत्नेसम्मका काम गरे ।

कपाल पालेर जिङ्ग्रिङ्ग भएको छोरो एक/डेढ महिनादेखि गाउँगाउँ डुली हिँड्छ, के भइरहेको छ यसलाई ? – बुवाआमाले सोध्न थाले । हुन पनि हो, हिरो हुन्छु भनेर इन्जिनियरिङ छोडेर सिनेमा पढे । सिनेमामा काम गर्छु भनेर मास्टरी छोडेको छोरो गाउँ आएर कपाल र दाह्री पालेर जिङ्ग्रिङ्ग परेर गाउँगाउँ डुली हिँडेको देखेपछि बुवाआमालाई चिन्ता हुने नै भयो । महेश खासै बोल्दैन थिए । एकोहोरो आफ्नै सुरुमा हिँडिरहेका थिए ।

“हुँदा छँदाको काम छोडेर गाउँ आएर बसेको छ, एकोहोरिएर आफ्नै सुरमा हिँडेको छ, के भयो यसलाई ? गाउँलेले शंका गरेछन् । कतै दिमाग नै केही भएन ? गाउँलेले बुवाआमालाई भनेछन् । आमाले मलाई धामीझाँक्रीमा लैजानुहुन्थ्यो,” महेश भन्छन्, “म दुई/तीनपटक आमासँगै झाँक्रीकोमा पनि गएँ । तर, मलाई केही भएको थिएन ।”

‘मेथोड एक्टिङ’का लागि उनी क्यारेक्टर निर्माणमा थिए । उनका बुवाआमालाई त्यो थाहा थिएन । भाइलाई भने भनेका थिए । भाइले बुवाआमालाई पनि भनेका थिए । तर, बुवाआमाले गाउँलेका कुरा सुने । सायद मनले मानेन । तनाव लिए । स्वाभाविक पनि थियो ।

त्यही सिनेमा ‘हल्करा’ जसमा महेश लिड रोलमा छन् । यसले अमेरिकाको ‘वर्ल्डफेस्ट ह्युस्टन इन्टरनेसनल फिल्म फेस्टिभल–२०२२’ मा अवार्ड जित्यो । गत वर्ष उक्त फेस्टिभलको ५५औँ शृंखलामा महेशले उत्कृष्ट अभिनेताको अवार्ड हात पारे । महेशले अमेरिकी अभिनेता बेन गेविन र बेलायती अभिनेता ओलिवर लीलाई पछि पार्दै उत्कृष्ट अभिनेताको अवार्ड जितेका थिए । यही चलचित्रले उत्कृष्ट सिनेमाटोग्राफीतर्फको अवार्ड पनि पाएको थियो । विदेशमा अवार्ड जितेको ‘हल्कारा’ नेपाली दर्शकले यही वैशाखको अन्तिम शुक्रबारदेखि हेर्न पाउनेछन् ।