ठूलै खण्डखातिर केही नपरे अब प्रतिनिधि सभा र प्रदेश सभाहरूका लागि चुनाव पक्कै हुन्छ । अहिलेसम्मको परिदृश्य हेर्दा चुनाव मूलतः शेरबहादुर देउवा नेतृत्वको गठबन्धन र नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी (एमाले)का अध्यक्ष खड्गप्रसाद ओली नेतृत्वको समूहबीच हुने देखियो ।

देउवाको नेतृत्वमा मूलतः नेपाली कांग्रेसको संस्थापन पक्ष (यी पङ्क्ति लेख्दासम्मको अवस्थामा)र नेकपा (माओवादी केन्द्र) देखिन्छन् भने ओलीको समूहमा सिंगै एमालेका साथै मूलतः राष्ट्रिय प्रजातन्त्र पार्टी र लोकतान्त्रिक समाजवादी पार्टी हुने सम्भावना प्रबल छ । नेकपा (एकीकृत समाजवादी) र जनता समाजवादी पार्टीका हकमा अहिल्यै यसै भन्न मुस्किल छ । 

अनुहारबाहेक सबै उस्तै

मोटामोटी सैद्धान्तिक आवरण दिनका लागि अनुदार दक्षिणपन्थी र मध्यमार्गीहरूबीच चुनाव हुनलागेको भने पनि हुन्छ । यथार्थमा भने यो दुवै समूह अनुदार दक्षिणपन्थी नै हो । यी सबैका बीचमा खासै सैद्धान्तिक वा व्यावहारिक अन्तर देखिएको छैन । सबै कुनै न कुनै रूपमा सत्तामा रहिआएकै हुन् । स्थानीय निर्वाचनमा केही नगरहरूमा दलबाहिरका उमेदवारहरूले जितेको लहैलहैमा देखिएका ‘स्वतन्त्र’ उमेदवारका रूपमा केही अपेक्षाकृत आशालाग्दा उमेदवार त देखिएका छन् तर तिनले जिते नै पनि शासनको स्वरूप बदलिने छैन ।       

सत्य सकारे बेस !
अर्थात्, आगामी चुनावपछि अहिलेका शासकको अनुहार फेरिन सक्छ तर  जनताको अवस्था  बदलिँदैन । जनतामा निराशा र कुण्ठा थपिन सक्छ तर जनजीविका सजिलो हुँदैन । यसैले चुनावपछि जनताको अवस्थामा परिवर्तन हुने सपना देखाउनेहरू ‘फटाहा’ हुन् । शासकहरूको अनुहार बदलिन सक्छ तर व्यवहार बदलिनेछैन । 

नयाँमध्ये केही असल पात्र परे भने (सम्भावना त कमै छ) केही परिवर्तन पनि हुनसक्छ । तर, नेतृत्व गर्नेहरूलाई सम्झने हो भने जनताको हालत ‘बद’बाट ‘बदतर’ हुने जोखिम नै धेरै देखिन्छ । यसैले अहिलेको सत्ता वा विपक्षका शीर्ष नेता र तिनका मतियारहरूको साँठगाँठ सत्ताका निम्ति मात्र हो । चुनावमा जनतालाई ढाँट्नुभन्दा सत्य सकारे बेस !

स्वतन्त्र उमेदवारबाट अपेक्षा

चुनावमा धेरै खर्च नगरी जिते भने दलका सदस्य वा केही स्वतन्त्र उमेदवार पनि असल सांसद बन्न सक्छन् । यस्तै एकै जना सांसदले पनि संसद्लाई असल बाटो देखाउन सक्छ । तर, आकाशपाताल जोड्ने उडन्ते गफ गर्नेहरू असल सांसद हुने सम्भावना अत्यन्त कम हुन्छ । अहिले स्वतन्त्र भनिएकाहरू धेरै यस्तै उडन्ते देखिएका छन् । उमेदवारहरूको अनुहार स्पष्ट भइसकेको छैन । यसैले अहिल्यै सबै उमेदवार उडन्ते छन् भन्नु न्यायसंगत हुँदैन । उमेदवारहरूको अनुहार देखिने बेलासम्म पर्खौँ ।
 
कांग्रेसभित्रको आत्मघाती किचलो

नेपाली कांग्रेसका सभापति शेरबहादुर देउवा अर्को चुनावपछि पनि प्रधानमन्त्री रहिरहनेमा ढुक्क हुन गठबन्धन बलियो बनाउन कम्मर कसेर लागेका देखिन्छन् । त्यसक्रममा उनले विशेषगरी माओवादी केन्द्रका अध्यक्ष पुष्पकमल दाहालको बढी नै भर परेजस्तो छ । यसैले उनले आफ्नै दलभित्र विग्रह भए पनि दाहाललाई रिझाउन खोजेको हुनुपर्छ । देउवा र दाहाल मिल्नेबित्तिक चुनावमा बहुमत आउने हिसाब उनीहरूले गरेका होलान् । कांग्रेस र माओवादी केन्द्रले पहिले पाएका मत जोड्दा त्यस्तो हिसाब निस्कला पनि । तर, मतदाताको मन कुनै पनि क्षण र कारणबाट बदलिन सक्छ भन्ने हेक्का भने यिनले राखेको देखिएन । 

देउवाको नियत र असन्तुष्टको नियति

कांग्रेसभित्रको असन्तुष्टि सिटभन्दा बढी देउवाको नियतबाट उब्जेको देखियो । समानुपातिक सूचीले हेर्दा नै देउवा यही निर्वाचनलाई सधैँका लागि पार्टी कब्जा गर्ने मौका बनाउन कृतसङ्कल्प देखिन्छन् । देउवाले कांग्रेसको होइन आफ्नो गुटको मात्र हित हुनेगरी तालमेल गर्ने रणनीति अपनाएपछि शेखर समूह बढी छटपटाएको देखियो । तर, समय बितिसकेपछिको छटपटी र देउवालाई घुर्क्याएर जो हात सो साथ गर्ने उनीहरूको रणनीति पनि देश र दलका लागि हितकर भने देखिँदैन ।  

शेखर समूहको रोइलो 

शेखर समूहले प्रतिशतको रोइलो नगरेकै भए हुन्थ्यो । भागबन्डा नै गरिरहने हो भने देउवा र शेखरमा के फरक भयो त ? देश र दलका समस्य देउवा प्रवृत्ति हो । यसैले शेखरहरू देउवा प्रवृत्ति विरुद्ध उभिनुपर्थ्यो ।  पार्टीलाई विधि र पद्धतिमा चलाउने प्रयत्नले मात्र देउवा प्रवृत्ति परास्त हुन्छ । उदाहरणका लागि उमेदवार व्यक्तिको नाम विशेषको नाममा लेनदेन गर्नुको साटो लोकतान्त्रिक अभ्यास गरेर व्यक्तिहरूको चयन गर्ने अभ्यास अपनाएको भए सम्भवतः देउवालाई पनि धेरै मिच्ने आँट आउने थिएन । अब त देउवा ‘दिने’ र शेखर ‘हातथाप्ने’ भूमिकामा देखिए । उमेदवारीसँगै साधनस्रोतका लागि पनि देउवाको कृपा चाहिने होला । त्यसरी जितेर आएका उमेदवार कसरी देउवा प्रवृत्तिविरुद्ध उभिन सक्छन् र ?

सबैको नेता बन्ने मौका गुम्यो

देउवा पक्षले असहयोगै गरे पनि  उमेदवार सिफारिस गर्न पारदर्शी र लोकतान्त्रिक अभ्यास गरेको भए हुन्थ्यो । पारदर्शी लोकतान्त्रिक विधि अपनाएर १६५ र ११० जनाकै नाम सभापतिलाई सिफारिस गरेको भए के हुन्थ्यो ? देउवाले नमाने उनी गुटका मात्र नेता हुन्थे भने शेखर पार्टीकै नेता देखिनेथिए । त्यस अवस्थामा देउवाले  ठाडै अस्वीकार गर्न मुस्किल हुनेथियो । अहिलेको किचलोले त कांग्रेसप्रति निराशामात्र बढाएको छ । देउवासँगको मोलतोलले केही नेताको पालो आउला तर समग्रमा पार्टीप्रति विकर्षण नै धेरै बढेको छ । हुन पनि फरकै नदेखिने हो भने जनताले किन मत दिने ?  देश र लोकतन्त्रलाई केही फाइदा नहुने हो भने त व्यर्थको रडाको र रोइलोले मतदातालाई बिच्क्याउने काममात्र हुने भयो । परिवर्तनका पक्षमा रहेका कांग्रेसका परम्परागत मतदाता थप निराश हुने भए । अब त जिते जस देउवालाई हारे अपजस शेखरलाई हुने भयो ।