भारत र बेलायतको सेनामा ‘गोर्खा भर्ती’ बन्द गर्ने हो भने सम्भवतः ‘अग्निपथ’ योजनामा आधिकारिक असहमति जनाउनु नेपालका निम्ति उपयुक्त र सहज उपाय हो । परन्तु, त्यसो गर्नुभन्दा पहिले देशभित्र व्यापक र गम्भीर छलफल गर्नु जरुरी देखिन्छ ।
 
नेपाली युवा विशेषगरी जनजातिहरूमा गोर्खा भर्तीका नाममा बेलायत र भारतको सेनामा भर्ना हुने अभ्यास निकै लोकप्रिय छ । बर्सेनि हजारौं युवाले ‘लाहुरे’ हुने तयारीमा कठिन अभ्यासहरू गर्नेगरेको देखिन्छ ।
 
भारतमा बेलायतको उपनिवेश स्थापना हुनुभन्दा पहिलेदेखि नै नेपालीहरू त्यहाँका राजा रजौटाका सेनामा भर्ती भएको उदाहरण छन् । लाहुरे शब्दकै व्युत्पत्ति पञ्जाव राज्यको राजधानी लाहुरका नामबाट भएको मानिन्छ ।
 
बिट्रिस भारतलाई राणाहरूले सेनामा नेपाली भर्ना गर्ने अनुमति दिएपछि विधिवत् सुरु भएको ‘गोर्खा भर्ती’मा २००४ सालमा भारत स्वतन्त्र हुनेबेला नयाँ आयाम थपियो । बिट्रिस भारतको गोर्खा फौज बेलायत र भारतले बन्डा गर्ने सहमतिमा नेपाल पनि सहमत भएर त्रिपक्षीय सन्धि गरिएको थियो ।
 
नेपालमा राणा शासनको अन्त्यसँगै गोर्खा भर्तीको पनि विरोध हुन थाल्यो । विशेषगरी कम्युनिस्टहरूले गोर्खा भर्ती बन्द हुनुपर्ने माग गरे । तर, बेरोजगारीका साथै लाहुरे जीवनको आकर्षणले जनजाति युवाबीच गोर्खा भर्ती लगभग पहिलो रोजाइ हुँदै आएको छ ।
 
बेलायतले बिस्तारै गोर्खा सैनिकको सङ्ख्या घटाउँदै लगे पनि भर्ती बन्दै भने गरेको छैन । भारतले पनि सङ्ख्या कम गर्दै लगेको छ तर भर्ती गरी नै रहेको छ । विवादास्पद ‘अग्निपथ योजना’मा गोर्खा भर्ती पनि समावेश गरिएको बताइएको छ । 
 
पहिले ४ वर्षका लागि भर्ना गरेर सैनिक सेवामा लगाउने र तीमध्ये २५ प्रतिशतलाई मात्र स्थायी सैनिक बनाउने ‘अग्निपथ’योजनाको भारतमा पनि चर्को र व्यापक विरोध भइरहेको छ । नेपाली युवालाई अग्निविर योजनामा सामेल नगर्न नेपाल सरकारले भारतलाई सूचित गरेको जानकारी सार्वजनिक भएको छ ।      
 
‘अग्निपथ योजना’ भारतको आन्तरिक मामिला हो तर नेपालीलाई सामेल हुन दिने कि नदिने भन्ने विषयमा भने नेपालले निर्णय गर्नुपर्छ । यति बेलै गोर्खा भर्तीका सम्बन्धमा बेलायत र भारतसँग गरेको सन्धिमा पुनरावलोकन पनि गर्न सकिन्छ ।
 
भारत अग्निपथ योजना कार्यान्वयनमा अडिग रहने हो भने अहिले रोकिएका युवाहरू भर्ती हुने मौका गुम्नेछ । यसैले गोर्खा भर्ती नै बन्द गर्ने हो भनेमात्र अग्निवीर योजनाबाटै फिर्ता हुन सुरु गर्नु उचित हुनेछ । 
 
वैदेशिक रोजगारीका दृष्टिमा गोर्खा भर्ती सम्भवतः सबैभन्दा आकर्षक स्थल हो । यद्यपि, सैनिक सेवा भएकाले यससँग जोडिएका नैतिकता र राष्ट्रिय स्वाभिमानका प्रश्नलाई उपेक्षा गर्न कुनै पनि अवस्थामा मिल्दैन ।
 
देशभित्र आकर्षक रोजगारीको अभाव भएकाले सरकार असहमत रहँदारहँदै पनि लुकिछिपी भर्ती हुने अभ्यास पनि हुनसक्छ । त्यस अवस्थामा अहिले कल्पना नगरिएका समस्या उत्पन्न हुनसक्छन् । सरकारले यसका सबै पक्षमा गम्भीर विमर्श पनि गरोस् ।