पोखरा । पोखराको नेतृत्व आफूले नै पाउनुपर्ने मागसहित काठमाडौं गएका कास्की कांग्रेसीको टोलीलाई सभापति शेरबहादुर देउवाले खासै वास्ता गरेका थिएनन् । बिहानैदेखि बालुवाटारमा कुरेको टोलीले त्यहाँ भेट नपाएपछि अन्तिममा सानेपा पुग्यो । कास्की सभापति किशोरदत्त बराल, नेता यज्ञबहादुर थापासहित प्रदेशमन्त्री र अन्य नेताहरूको टोलीसँगको भेटमा शेरबहादुर देउवालाई कुनै हालतमा कास्कीको नेतृत्व छाड्न नहुने, एक्लै लडेको खण्डमा पनि २० भन्दा बढि वडासहित प्रमुख उपप्रमुख जित्न सकिने ब्रिफिङ टोलीले गरेको थियो ।

गठबन्धनमा जोड दिएका देउवाले अघिल्लोपटक पनि माओवादीसँग गठबन्धन हुँदा किन पराजित भएको भन्ने प्रतिप्रश्न गर्दै नाजवाफ बनाएर उनीहरूलाई फर्काए । देउवाले उक्त प्रतिप्रश्नचाहिँ पोखराको कांग्रेसमा सामूहिकता छैन, अन्तर्घात गर्छन् र आफ्नै उमेदवारलाई हराउँछन् भन्ने थियो । देउवाले गरेको अर्को प्रश्नचाहिँ लेखनाथलाई किन मिसाएको भन्ने थियो ।अहिले पोखरा महानगरपालिका बनेको छ । गठबन्धन बनेपछि पोखराबाट गठबन्धनका तर्फबाट नेकपा एकीकृत समाजवादीका धनराज आचार्य प्रमुखका उमेदवार बने ।

उपप्रमुख पाएको कांग्रेसले रणनीतिक रूपमा लेखनाथ क्षेत्रबाट कोपिला रानाभाटलाई अगाडि बढायो । कांग्रेस एक्लैको ६० हजार मत, कांग्रेस आफैंले आँकलन गरेको माओवादीको ८ हजार र समाजवादीको पाँच हजार जति मत पाएपछि उपप्रमुख जितिनेमा कांग्रेस ढुक्क थियो । तर, निर्वाचनमा परिणाम देखिएन । तीन हजार ८१५ मत गन्न बाँकी रहँदा उपप्रमुखमा एमालेकी मञ्जुदेवी गुरुङले लोकप्रिय मत पाउँदै सानदार विजयतर्फ अगाडि बढेकी छन् ।

गठबन्धनका उमेदवारलाई प्रमुख पदमा जिताएर गठबन्धनलाई सफल बनायौँ भन्ने नैतिक आधार पनि उपप्रमुखको पराजयसँगै कांग्रेसले गुमाएको छ । पोखराको नेतृत्व कुनै पनि हालतमा छाड्न हुन्न भनेर प्रोपोगाण्डाको राजनीतिसमेत गर्न भ्याएको कांग्रेसले अन्तिममा नेतृत्व छाड्नै पर्‍यो । एक दर्जन बढी आकांक्षी रहँदा रहँदै समाजवादीले प्रमुख पायो ।

प्रमुखको च्याप्टर क्लोज भइसकेपछि उपप्रमुखमा सुरूमा कांग्रेसका पोखरा महानगर सभापति सुरेन्द्रमा बिजुक्छेको नाम आएको थियो । तर, अन्तिममा उनले टिकट पाएनन, कोपिला रानाभाटलाई कांग्रेसले अगाडि बढायो । रामचन्द्र–कोइराला निकट मानिने कोपिला प्रदेशकी सह–महामन्त्रीसमेत हुन् । हालसम्म नतिजा सार्वजनिक भएका ३० वडामध्ये २१ मा वडाध्यक्ष जितेको कांग्रेसले उपप्रमुखलाई भने जिताउन सकेन । बरू, उनलाई हराउनै पर्छ भन्दै कांग्रेसकै नेता, नेतृहरूले आन्तरिक गुटबन्दी गरे ।

भलै, गठबन्धनका उमेदवार आचार्यले एमालेको पनि धेरै मत चोरे र विजयी भए । तर, कोपिलाले चाहिँ कांग्रेसकै आफ्नो मत पाउन सकिनन् । मञ्जुदेवी गुरुङले ५९ हजार ७० मत ल्याउँदा कोपिलाको ५५ हजार ८० मत आएको छ । उनी एमालेकी उमेदवारभन्दा तीन हजार ९९० मतले पछाडि परेकी छन् ।

किन आएन त कोपिलालाई मत ?

कास्की कांग्रेस नै कोपिलाको प्रचारमा जसरी लाग्नुपर्थ्यो त्यसरी लागेन । प्रमुख नपाएपछि वडाध्यक्षहरू वडामा नै केन्द्रित भए, उनीहरूले गठबन्धनको नेतृत्व, कांग्रेसको उपप्रमुखलाई मत मागिदिएनन् । गठबन्धनको परिचय कार्यक्रममा पनि केही वडाका वडाध्यक्षहरू अनुपस्थित भएका थिए ।

कांग्रेसभित्र निष्ठा र त्यागको परिचय बनाएकी कोपिलालाई कांग्रेसले इमानदार कार्यकर्ताको रूपमा चिन्छ । तर, त्यसलाई कांग्रेसले बेच्न सकेन । कांग्रेसको राजनीतिमा जीवन खर्चिएकी रानाभाटको उच्च आर्थिक क्षमता भने छैन । उनले निर्वाचनमा परिचालनका लागि लिएका सवारी कांग्रेसकै नेताहरूले लिएर हिँडे ।

कांग्रेसभित्र निष्ठा र त्यागको परिचय बनाएकी कोपिलालाई कांग्रेसले इमानदार कार्यकर्ताको रूपमा चिन्छ । तर, त्यसलाई कांग्रेसले बेच्न सकेन । कांग्रेसको राजनीतिमा जीवन खर्चिएकी रानाभाटको उच्च आर्थिक क्षमता भने छैन । उनले निर्वाचनमा परिचालनका लागि लिएका सवारी कांग्रेसकै नेताहरूले लिएर हिँडे ।

अहिले परिणाम आएपछि उनीहरू सबै तैँ चुप मै चुप छन् । लेखनाथ क्षेत्रको उमेदवार रहेका कारण उक्त क्षेत्रबाट कोपिलालाई भेगीय रूपमा राम्रो मत आउने आँकलन गरिएको थियो । उनकै वडा २६ को मतपरिणामले भने त्यो आँकलनलाई पुष्टि गर्न सकेन । वडा नं. २६ मा कांग्रेसका वडाध्यक्ष एक हजार १५ मतान्तरले चुनाव जित्दा उपप्रमुखको मतान्तरचाहिँ ६९६ मात्रै रह्यो ।

कांग्रेसले सर्वाधिक मतान्तरले जितेको वडा नं. १४ मा पनि कोपिलालाई सो अनुपातमा मत आए । वडा नं. १४ मा कांग्रेसका वडाध्यक्षले एक हजार ५३६ मतान्तरले चुनाव जित्दा कोपिलाको अग्रताचाहिँ ५११ मात्र रह्यो । यी दुई प्रतिनिधि वडा मात्र हुन, जसले वडाध्यक्षमा कांग्रेसले पाएको अनुपातको मत उपप्रमुखले नपाएको पुष्टि गर्छन् ।

यसका अलावा पोखराको प्रमुख-उपप्रमुखमा मात्र गठबन्धन बन्यो । वडाहरूचाहिँ कांग्रेसले माओवादी, समाजवादी, जसपालाई एउटा पनि दिएन । त्यसका कारण ‘उपप्रमुखमा उनलाई मत किन दिने ?’ भन्ने प्रश्न गठबन्धनका अन्य दलसँग रह्यो ।
पोखरामा दलीय सँगसँगै जातीय राजनीति पनि चल्छ । यहाँका क्षेत्री समाजदेखि गुरुङहरूले दलीय भन्दा पनि व्यक्ति हेरेर मत हाल्ने गरेको ट्रेन्ड विगतका निर्वाचनले पनि पुष्टि गर्छ । वडा नं. १६ कै मतपरिणाम हेर्ने हो भने वडाध्यक्षमा कांग्रेसका उमेदवारले जिते भने कृष्ण थापालाई त्यहाँबाट प्रमुखमा राम्रो मत आएको छ ।

जातीय राजनीतिको चपेटामा पर्दा लेखनाथ क्षेत्रकै भेगीय मत पाउनमा कोपिला रानाभाट असफल रहिन् । यसअगाडि पनि उपप्रमुख रहिसकेकी मञ्जुदेवी गुरुङलाई सामुदायिक मत सबै भूगोलबाट आयो । गुरुङसम्बद्ध संघ-संस्थालाई नै निर्वाचनमा परिचालन गर्दा मञ्जुदेवी गुरुङ ‘म्यान अफ द इलेक्सन ’बन्नेतर्फ उन्मुख छिन् ।

यही जातीय राजनीतिको चपेटामा पर्दा लेखनाथ क्षेत्रकै भेगीय मत पाउनमा कोपिला रानाभाट असफल रहिन् ।
यसअगाडि पनि उपप्रमुख रहिसकेकी मञ्जुदेवी गुरुङलाई सामुदायिक मत सबै भूगोलबाट आयो । गुरुङसम्बद्ध संघ-संस्थालाई नै निर्वाचनमा परिचालन गर्दा मञ्जुदेवी गुरुङ ‘म्यान अफ द इलेक्सन’ बन्नेतर्फ उन्मुख छन् । प्रदेशका प्रभावशाली, जिल्लाका नेता, मन्त्रीहरूको वडाबाट समेत कांग्रेसकी उमेदवारले अपेक्षित मत पाउन सकिनन् । कांग्रेसले प्रभावशाली नेताकै वडासमेत गुमाउन पुग्यो ।

कांग्रेसले यसलाई कसरी लिन्छ त ?

देउवासँग पोखराको प्रमुख छाड्न हुन्न भन्न गएका कास्केली नेता यज्ञबहादुर थापाले यस विषयमा मुख खोल्न चाहँदैनन् । उपप्रमुख रानाभाट र नेता थापाको वडा पनि एउटै हो । चुनावमा गठबन्धनबाट खटिएका कास्की कांग्रेस सचिव देवेन्द्र रानाभाट चुनावमा केही कमजोरी भएको स्विकार्दै समीक्षा हुने बताउँछन् ।

देउवाले नै गठबन्धन गर्दा पनि कांग्रेसले किन अघिल्लोपटक जितेन भनेर प्रश्न गर्दा कास्की कांग्रेस सभापतिले अहिले एक्लै जित्ने भनेर दाबी गरेका थिए । तर, सभापति किशोरदत्त बराल अहिले प्रमुखको नेतृत्व पाएको खण्डमा उपप्रमुख जिताउन सहज हुने बताउँछन् ।“नेतृत्वमा कांग्रेस आएन, नआएपछि उपप्रमुखमा पनि जति उत्साह देखिनुपर्थ्यो, त्यो देखिएन । यसका अलावा धेरै फ्याक्टर छन्, त्यसको विश्लेषण गर्नुपर्छ ।” उनले भने ।

गठबन्धन भएको अवस्थामा पनि चुनाव जित्न नसक्नुले कांग्रेस त कमजोरै रहेछ नि भन्ने प्रश्नमा उनले भने, “सोचेजति मत आएन, जति आउनुपर्थ्यो । हाम्रा वडाध्यक्षहरूले धेरै जित्नुभएको छ । यसलाई कसरी विश्लेषण गर्ने भन्ने हो । हरेक लक्ष्य पूरा हुन्छन् भन्ने छैनन । हामीले समीक्षा गर्छौं ।” बहुमत वडा जित्यौँ भनेता पनि कास्कीमा गठबन्धनचाहिँ सफल भयो भन्ने आधार कास्की कांग्रेससँग छैन । प्रमुख जितेर बाहिर नाराबाजी भइरहँदा उपप्रमुख हारेको कांग्रेस विजय र्‍यालीमा सहभागी नहुने संकेत गरेको छ ।

कांग्रेसको हकमा पोखरा विद्रोह नभई अन्तर्घात हुने जिल्ला हो भन्ने भनाइ पनि छ । त्यसलाई अहिलेको परिणामले पनि पुष्टि गरेको छ । अन्यथा, एमालेभित्रै एमालेका उमेदवार हराउने समूह नै लागेको अवस्थामा पनि कोपिलाले कांग्रेसकै मत पाउन सकिनन् ।