काठमाडौं । ०७२ असोज ३ गते संविधान जारी हुँदा अहिलेको जनता समाजवादी पार्टी ‘ब्ल्याक आउट’मा थिए । संविधानको प्रति जनकपुरमा मात्र जलेन, माइतीघर मण्डलमा पनि जलाइए । संविधानले आफ्ना मागहरु सम्बोधन नगरेकामा उनीहरुको असन्तुष्टि थियो । उनीहरुले संविधानको विरोधमा लामो समय सडक तताए ।

अहिले फेरि जसपा सडकमा आएको छ । तर, यसपटक संविधानको विरोधमा होइन, संविधानमाथि भएको प्रहारको विरुद्धमा । पुस ५ गते मन्त्रिपरिषद्को सिफारिसमा राष्ट्रपतिले संसद् विघटन गर्नु असंवैधानिक, अलोकतान्त्रिक र प्रतिगनकारी भएको जसपाको ठहर छ । आइतबार जसपाले काठमाडौंको शान्तिवाटिकामा यही नारासहित विरोध सभा आयोजना गर्‍यो ।

संविधानमा आफ्ना केही विमति रहे पनि संविधानमा धेरै राम्रो कुरा भएको जसपा नेताहरुले धारणा राखे । प्रमुख वक्ता, जसपाका संघीय परिषद् अध्यक्ष डा. बाबुराम भट्टराईले संविधान अपूर्ण भए पनि धेरै राम्रा कुराहरु समेटिएको बताए । 

जसपाका वरिष्ठ नेता राजेन्द्र महतोले संविधानमाथि आक्रमण गर्न नपाइने बताए । संसद् विघटनको विरोध गर्दै उनले भने, “अढाइ सय वर्षको राजशाही त जनताले फालिदियो । प्रतिगमन गर्‍यौ भने तिम्रो प्रतिगमन त कति मिनेट टिक्ने हो ? टिक्नेवाला छैन । अहिले पनि होस पुर्‍याएर काम गर जनताको गर्न पाइँदैन यसरी संविधानमाथि आक्रमण गर्न पाइँदैन ।” 

जसपाका वरिष्ठ नेता अशोक राईले पनि संविधानमथिको आक्रमण भन्दै संसद विघटनको विरोध गरे । “हो संविधान पूर्ण थिएन, त्रुटिहरु थिए । संविधानमा गलत व्यवस्थाहरु पनि थिए । त्यसलाई पहिचानसहितको संघीयताअनुकूल बनाउन बाँकी थियो । आदिवासी, जनजाति, मधेसी, मुस्लिम, दलित, थारु, आर्य सबैलाई समान अधिकारयुक्त बनाउन बाँकी थियो,” उनले भने । जसपाका नेताहरुले संसद् विघटन गर्ने, चुनाव घोषणा गर्ने अनि मन्‍त्रिपरिषद् विस्तार गर्न मिल्छ ? भन्दै प्रश्न पनि गरेका थिए ।

प्रतिनिधिसभा जिउँदै छ, सभामुखले बैठक बोलाउनुपर्छ
जसपाका संघीय परिषद् अध्यक्ष भट्टराई र वरिष्ठ नेता राईले संसद् संविधानतः विघटन नभएको बताए । अध्यक्ष भट्टराईले संसद्‌मा रहेका दुईतिहाइ बढी सांसदहरुले संसद जीवित छ भनिरहेको भन्दै अहिलेको संविधानअनुसार प्रधानमन्त्री र राष्ट्रपतिले संसद् विघटन गर्न नसक्ने बताए ।

अहिलेको संविधानमा सार्वभौमसत्ता जनतामा निहित रहेकाले सभामुखले प्रतिनिधिभा बैठक आह्‌वान गर्नसक्ने उनको भनाइ थियो । “संविधानअनुसार प्रतिनिधिसभा जिउँदै छ । हामी जिउँदै छौं । दुईतिहाइ बढी सांसद यो विघटन असंवैधानिक छ भनिरहेका छन्,” भट्टराईले भने, “जनतामा निहित सार्वभौमसत्ताको प्रयोग गरेर सभामुखले बैठक बोलाउनुपर्छ । प्रतिनिधिसभाको बैठक बसेर हामी फैसला गर्छौं ।”

उनले १२ बुँदे सहमति गर्दा गिरिजाप्रसाद कोइरालालाई आफूले कसरी संसद् पुन:स्थापना हुन्छ भनेर सोधेको पनि उनले स्मरण गरे । ०४७ सालको संविधानमा राजकीय र सार्वभौमसत्ता राजसंस्थामा निहित रहेको तर अहिले संविधानमा राजकीय र सार्वभौमसत्ता जनतामा छ भनेर लेखिएकाले त्यो अधिकार प्रयोग गरेर संसद् बोलाउन सकिने उनको तर्क थियो । 

त्यस्तै, जसपाका वरिष्ठ नेता अशोक राईले पनि संवैधानिक हिसाबले प्रतिनिधिसभा विघटन नभएको दाबी गरे । उनले  तत्कालीन राजा महेन्द्र शाहले ०१७ सालमा गरेको भन्दा अहिले ओलीले गरेको ‘कू’ खराब भएको बताए । “संवैधानिक हिसाबले भन्दा ०१७ मा संविधानको धाराअनुसारै संसद् भंग गरिएको थियो । अहिलेको अवस्थामा संसद् भंग संविधानविपरीत हो । जुन धारा उल्लेख गरेर सिफारिस र घोषणा भए ती धारा अर्कै प्रयोजनका लागि हो,” उनले भने, “विवाहमा बजाउनुपर्ने पञ्‍चेबाजा आज मलामीमा बजाइएको छ । एउटा प्रयोजनका लागि प्रयोग गर्नुपर्ने धारा अन्तै प्रयोग गरिएको छ । ”

न्यायालयको सम्मान छ, तर भर छैन !
संसद् विघटन असंवैधानिक भन्दै दायर रिट अहिले सर्वोच्च अदालतको संवैधानिक इजलासमा विचाराधीन छ । भट्टराईले अदालतमा मुद्दा रहेको सन्दर्भमा पनि सभामा चर्चा गरे । उनले अदालतप्रपित आफ्नो सम्मान रहे पनि भर गर्ने ठाउँ नभएको टिप्पणी गरे ।

उनले भने, “संसद्‍माथि आक्रमण गरियो, यो यत्तिकै रोकिनेवाला छैन । केपी ओलीले राज्यका सबै अंग क्रमश: कब्जा गर्दै गइरहेका छन् । म यहाँ नाम लिन चाहन्न अन्यथा अर्थ लाग्न सक्छ । विभिन्न निकायमा उनले खल्तीबाट मान्छे टिपेर राखेका छन्,” भट्टराईले भने, “अदालतबाट आशा त गरौं । विश्वास र भर गर्ने ठाउँ छैन ।”

उनले कांग्रेसलाई पनि न्यायलयले सत्य र न्यायको पक्षमा फैसला गर्छ भन्नेमा ढुक्क नहुन पनि आग्रह गरे । “कांग्रेसका र अरु साथीहरु म आग्रह गर्न चाहन्छु न्यायालयको सम्मान गरौं । आशा गरौं, तर ढुकक नबनौं । किनकि यसको ढाँचा परम्परागत छ । प्रक्रियामुखी छ,” उनले भने, “त्यसैले सत्य र न्यायको पक्षमा फैसला हुन्छ भनेर ढुक्क हुने अवस्था छैन । सर्वोच्च अदालतका न्यायाधीको कानमा पार्नका निम्ति पनि हामीले यो कार्यक्रम गरेको हो ।” 

ओली, कांग्रेस र माधव-प्रचण्ड निशानामा
भट्टराईले प्रधानमन्त्री ओली र राष्ट्रपति विद्यादेवी भण्डारीको मात्र आलोचना गरेनन् संसद् विघटनको विपक्षमा रहेको नेपाली कांग्रेस र नेकपा माधव-प्रचण्ड समूहलाई पनि कटाक्ष गरे ।

प्रधानमन्त्री ओली झापा आन्दोलनमा भूमिका खेले पनि ४० को दशकपछि निरन्तर प्रतिगमनको पक्षमा रहेको, गणतन्त्र र संघीयताको विरोधी भएको बताए । “भन्ने कम्युनिस्ट, बनाउने अयोध्यामा मन्दिर । सुकुम्बासी चेपाङको बस्तीमा आगो लगाउने ? त्यस्तो मान्छेलाई हामीले प्रधानमन्त्री बनायौं र इतिहास (प्रतिगमन) दोहोरियो,” उनले भने ।

त्यस्तै, उनले कांग्रेससँग मिलेर जान तयार रहे पनि कांग्रेस अझै ढुलमुल गरिरहेको भन्दै कटाक्ष गरे । संसद् पुन:स्थापनाको कुरा नगरौं भन्दै कांग्रेस सभापति देउवाले भनेकोतर्फ लक्षित गर्दै उनले भने, “केपी ओलीले संसद् विघटन गरिसके । अझै पनि सत्ताको तर मार्न पाइन्छ कि भनेर साथीहरु र्‍याल काढिरहनुभएको छ ।” 

त्यस्तै, उनले संसद् विघटनको विरोधमा रहेको नेकपाको प्रचण्ड-माधव समूहमाथि पनि व्यंग्य गरे । ओली भष्मासुर हो भनेर आफूले गत असारमै भन्दा नसुनेको भन्दै उनले भने, “प्रचचण्ड-माधवजी गिड्गिड् त गरिरहेका छन् । गत असारमै ओलीलाई ठेगान लगाउन सक्नुभएन भने यो भष्मासुर हो, तपाईं हामी सबैलाई हाहाकार पार्छ भनेको उहाँहरुले सुन्नुभएन । अहिले बल्ल जिल्ल परेर सडकमा पलेँटी कस्नुभएको छ ।”
-तस्बिरहरु : हरिशजंग क्षेत्री/बाह्रखरी